لر، لر بزرگ، بختیاری، صنایع دستی، بافندگی
ابن بطوطه در قرن هشتم ه.ق در گزارش خود در «ایذه» چهار محال و بختیاری نیز گفته است که غازان خان نخستین شهریار مغول که اسلام آورده بود، برای مقبره «خالدبن ولید» سردار صدر اسلام چند قالی به دمشق فرستاد.
شاکری راد، تجویدی، 221: 1386
لر، لر بزرگ، بختیاری، صنایع دستی، بافت، افسار«اوسار» یا لُگام
بندهایی است رنگی که لگام را به سر اسب وصل می کند و از وریس های رنگی تهیه می شود. شلاق از دیگر ملزومات سوارکاری است که از چرم تهیه می شود. از تزئیناتی که در زین و برگ استفاده می شود می توان از «رُفیده» نام برد که به خوش قین وصل می شود. روفیده از نمد رنگی و یا صفحه ای به قطر حدود 20 سانتی متر است که آنرا دگمه دوزی می کنند.
امیر احمدیان 234: 1378
لر، لر بزرگ، بختیاری، صنایع دستی، بافت، تی وَر
تی وی یا چنته که وسیله ایست برای حمل و نگهداری نمک در قسمت پشت، جاجیم بافت است. نصف آن را قالیبافی و نیم دیگر را جاجیم بافی می کنند. آن را از درازا تا کرده و دو شکاف پهلویی آن را می دوزند و کیسه ای به عرض 30 سانتی متر و به بلندی 40 سانتی متر به وجود می آورند. دهانه آن باز بوده و به وسیله بندی که به کناره های دهانه آن دوخته می شود، همانند ساک مورد استفاده قرار می گیرد. در «تی ور» علاوه برنمک، اشیاء دیگری نیز می توان حمل کرد.
امیراحمدیان، 173: 1378
لر، لر بزرگ، بختیاری، صنایع دستی، بافت، جُل
جل عبارت است از بافته ای از جنس نخ و یا پشم که بر روی گرده حیوان قرار می دهند. جل از قسمت جلو دارای حلقه ای از طناب است که به گردن حیوان متصل است و از قسمت پشت نیز دارای حلقه ای است که دم حیوان را از آن رد می کنند و بدین وسیله جل از قسمت جلو و پشت مهار می شود.
در حلقه طنابی پشتی که آن را «دینَه کِه» می نامند ، به دور حلقه طناب، نمد وصل می کنند، که قسمت پشتی حیوان را آسیب نرساند. جل از قسمت های جانبی نیز دارای حلقه های طنابی دیگری است که به وسیله وریس آن را در زیر شکم حیوان محکم می کنند و بدین ترتیب جل از چهار قسمت در پشت حیوان مهار می شود. بر روی جل، خورجین، حور و یا شله قرار می دهند. هنگام حمل بارهای دیگر نیز از جل استفاده می شود.
امیر احمدیان 234: 1378
لر، لر بزرگ، بختیاری، صنایع دستی، بافت، چادر یا بهون
چادر بختیاری را به زبان محلی «بهون» می نامند. این پوشش از موی بز بافته می شود. بافت آن همانند بافت جاجیم بوده و از دو رشته تار و پود تشکیل می شود. هم تار و هم پود آن از موی بز است. ابتدا موی بز را از گرده حیوان می چینند. سپس آن را تمیز کرده و کرک را از آن جدا می کنند. علت جدا کردن کرک بز از مو آن است که آفت بید، کرک را از بین می برد و هر گاه در بافت بهون کرک وجود داشته باشد، در اثر بیدزدگی، قسمت هایی که در تار و پود کرک داشته باشد، از بین رفته و سبب از هم گسیختگی بافت همان قسمت می شود و ایجاد شکاف می کند.
درصورتی که موی بز از بیدزدگی مصون مانده و سال ها دوام خواهد داشت. موی بز را پس از چیدن و جدا کردن کرک، می ریسند. رشتن نخ توسط زنان انجام می گیرد. پس از آماده شدن نخ، آن را دولا می کنند و بسته به مورد استفاده و نیاز، در روی زمین به درازی دلخواه چله کشی می کنند. هر قطعه ای که بدین صورت بافته می شود «لَت» بهون می گویند.
اصولاً لت بهون همانند تخته های جاجیم، به صورت حلقه ای بافته می شود. پس از آماده شدن لت های بهون، به تعداد مورد نیاز آنها را کنار هم گذاشته و از پهنا با نخ (موی بز) بهم می دوزند. بک تخته بهون به طور متوسط از 15 تا 20 لت تشکیل می شود که از درازا به هم می دوزند. هر گاه یکی از لت های بهون پاره، پوسیده و یا غیر قابل استفاده شد، لت های جدیدی بافته، جایگزین آن می کنند. پهنای متوسط لت بهون در حدود 35 سانتی متر است.
در ازای بهون بستگی به بزرگی و کوچکی (متناسب با مورد مصرف و نیز وضعیت اجتماعی و اقتصادی صاحب آن) دارد و از 6 تا 10 متر در نوسان است. هر لت بهون در ازا به فواصل 150 سانتی متر ، در هنگام بافت، دارای سوراخ هایی است که برای جابجایی هوای داخل چادر پیش بینی می شود لت های بهون در دو طرف ، که در طرفین فضای چادر است، آویزان می شود در دو انتهای لت های بهون رشته هایی جهت تزیین از جنس همان لت در نظر گرفته می شود که در ازای این رشته ها (شرابه ها) به حدود 15 سانتی متر می رسد که از طرفین آویزان می شود.
در دو انتهای لت های بهون رشته هایی جهت تزیین از جنس همان لت در نظر گرفته می شود که در ازای این رشته ها (شرابه ها) به حدود 15 سانتی متر می رسد که از طرفین آویزان می شود. این رشته ها علاوه بر جلوگیری از شکافته شدن، هنگام نصب، زیبایی خاصی نیز به وجود می آورد.
لت های کناری بهون(جلو و عقب چادر) در سمت بیرونی، در فاصله های تقریباً 5،1 متری دارای قلابهایی است که در شیرازه لت ها بافته می شود و برای نصب چادر و طناب کشی جهت نگهداری از آن استفاده می شود. به این قلاب ها «گوشه جا» می گویند. یک تخته بهون در حدود 100 کیلوگرم وزن دارد.
امیراحمدیان، 167-166: 1378
لر، لر بزرگ، بختیاری، صنایع دستی، بافت، حور (یک)
نوعی خورجین با بافت ساده (گلیم بافت) برای تهیه آرد و غلات در بختیاری ها تهیه می شود که به آن «حور» می گویند. حور دارای دو دهانه قرینه است که هر طرف آن 80 سانتی متر طول و 60 سانتی متر عرض دارد. ظرفیت هر دهانه حور در حدود 50 کیلوگرم آرد است.
هنگام حمل آرد، هر دهانه بر روی یک سمت حیوان بارکش قرار گرفته و عرض آن عمود بر گرده حیوان می شود. بافت حور توسط زنان انجام می شود. هر خانوار باندازه زمین زیرکشت گندم و محصول آن دارای تعداد معین حور است. در صورتی که خانوار فاقد زمین کشاورزی باشد، حور مورد نیاز به اندازه آرد مورد مصرف، بافته می شود. در بافت حور سعی می شود حاشیه ای باریک در قسمت پایین طول هر طرف، قالی بافت، بافته شود تا همانند خورجین از ایجاد اصطکاک در هنگام حمل جلوگیری شود.
امیراحمدیان، 172: 1378
لر، لر بزرگ، بختیاری، صنایع دستی، بافت، حور (دو)
حور نیز بافته ای همانند خورجین است و تفاوتی که با خورجین دارد، در نحوه بافت موارد استفاده از آن است. بافت حور ساده تر از خورجین و کلاً گلیم بافت است. همچنین برخلاف خورجین که دهانه آن کاملاً باز شده و قابل استفاده برای اشیای مختلف است، حور در هر طرف دارای دهانه ای به اندازه «یک پنجم» کل عرض آن است. حور مخصوص حمل گندم حبوبات و یا آرد است. بیشتر به علت این که مواد نگهداری شده در آن را می توان با استفاده از دریچه کوچک بیرون آورد، آن قسمت از دهانه آنرا که «چهارپنجم» عرض آنست و نیازی بدان احساس نمی شود، می دوزند. حور در بختیاری ها متناسب با وضعیت چارپای مورد استفاده دارای ظرفیت های گوناگون است.
امیراحمدیان، 235: 1378
لر، لر بزرگ، بختیاری، صنایع دستی، بافت، خورجین (یک)
خورجین بافته ای است گرانقیمت دارای دو محفظه کاملاً جدا از هم. از خورجین برای حمل و نگهداری لباس ها و اشیای باارزش خانوار استفاده می شود. خورجین های بختیاری دارای نقش و نگارهای فراوان است. در خورجین های بختیاری، همانند سایر مناطق عشایری، دهانه هر طرف دارای حلقه های نخی است که امکان بستن دریچه خورجین را فراهم می کند. جهت محفوظ ماندن اشیاء درون خورجین، دریچه خورجین را با قفل می بندند.
امیراحمدیان، 235: 1378
لر، لر بزرگ، بختیاری، صنایع دستی، بافت، خورجین (دو)
یکی از شکوفاترین هنر صنایع دستی بختیاری ها، خورجین است. خورجین از وسایل عمده زندگی کوچ نشینی است. این وسیله برای نگهداری و حمل مواد و وسایل شخصی به کار می رود. خورجین اصولاً از دو فن قالی بافت و جاجیم بافت تهیه می شود. روی خورجین قالی بافت و گلیم بافت و پشت آن بافت حصیری ساده یا همان جاجیم بافت است. برای بافت خورجین از نخ پشم (خامه) رنگی با رنگ های غالباً قرمز و سرمه ای استفاده می شود. کناره های خورجین با شرابه های رنگی تزیین شده و شیرازه های آن با نخ مویی سیاه (موی بز) بافته می شود.
در حدود یک چهارم قسمت رویی در عرض (در طرف پایین هر قسمت) خورجین، قالی بافت است. این تکنیک متناسب با زندگی کوچ نشینی و شرایط جغرافیایی است. این بافت سطح نرم و لغزنده ای به وجود می آورد که اصطحکاک آن به حداقل می رسد.
در موقع بارکردن خورجین بر گرده چارپایان، سطح محله ای که به وجود می آید در اثر برخورد با صخره های کوه و درختان و بوته های جنگلی، به عارضه ها گیر نمی کند. زیرا در اثر گیرکردن شاخه ها با نوک تیز صخره ها، امکان به هم خوردن تعادل حیوان باربر در گذرگاه های کوهستانی برای بارهایی که سطح اصطحکاک دارند، وجود دارد. به همین علت تکنیک قالی بافت در خورجین به کار برده می شود. دهانه خورجین، بختیاری دارای حلقه هایی است که با گذراندن این حلقه ها در شکاف و بیرون آوردن آن از طرف دیگر و رد کردن حلقه ها در یکدیگر، دهانه خورجین بسته می شود. این نوع خورجین که «خورجین کلید دار» نامیده می شود در ایل بختیاری بسیار متداول است.
امیراحمدیان، 172-171: 1378
لر، لر بزرگ، بختیاری، صنایع دستی، بافت، سبد بافی
سبد بافی در ایل بختیاری، فقط به منظور مصرف خانوار انجام می شود. در بین خانوارهای عشایر بختیاری که سبد بافی دارند، دو نوع سبد بافته می شود. یکی سبدی است استوانه ای که برای نگهداری ماکیان به کار می رود و به زبان بختیاری به آن کُرُک می گویند. دیگری سبدی است که مانند سینی گرد و توگود بوده و برای تعلیف دستی دام، از آن استفاده می کنند که به آن «سَلِه » می گویند. سبدها را از ترکه های بید و بادام کوهی می بافند. تکنیک بافت آن ساده است.
امیراحمدیان، 174: 1378
لر، لر بزرگ، بختیاری، صنایع دستی، بافت، شَلِه
شله در اصل کیسه ای است دو طرفه، بافته شده از نخ پنبه ای که در طرفین دارای محفظه ای است که در آن مشک آب و یا لوازم دیگر قرار داده می شود. در حال، شله را از جنس گونی های کتانی یا نایلونی تهیه می کنند. هنگام کوچ، اسباب خرده ریز خانوار در درون شله جمع آوری و در پشت حیوان قرار می گیرد.
امیر احمدیان، 235 – 234: 1387
لر، لر بزرگ، بختیاری، صنایع دستی، بافت، وریس
گهواره نوزاد را با بندی از وریس باریک و رنگی که به یک سر گهواره بسته می شود، تکان می دهند. در موقع حمل گهواره، با استفاده از وریس، آن را به پشت خود (زنان و دختران) قرار داده و توسط وریس آن را می بندند.
امیراحمدیان، 164: 1378
لر، لر بزرگ، بختیاری، صنایع دستی، بافت، بند وریس
دختران و زنانی که از چشمه با مشک آب می آورند ، مشک را توسط وریس بر پشت خود می بندند و در مسافت های دور یا نزدیک آن را حمل می کنند.
برای بستن بار بر روی قاطر، اسب، الاغ یا گاو، بستن زین و یراق اسب و قاطر و یا پالان الاغ و ریس به کار برده می شود. همچنین از وریس به عنوان لگام و شکم بند و سر بند چهارپایان نیز استفاده می شود.
امیراحمدیان، 164-163: 1378
لر، لر بزرگ، بختیاری، صنایع دستی، بافت، بند وریس، تولید
وریس یا «ویریس» نوعی تسمه بافته شده از پشم است که توسط زنان ایل بافته شده و برای استفاده های گوناگون در زندگی کوچ نشینی به کار برده می شود. وریس دارای ابعاد و اشکال گوناگون است. طول آن تا 12 متر می رسد.
یک سر وریس را به صورت حلقه ای در می آورند و سر دیگر آن را به حلقه ای چوبی به نام «حَججِه» می بندند. این نوع وریس برای بستن بار بر روی چهار پایان به کار برده می شود. وریس توسط دستگاه بافندگی مخصوص به خود بافته می شود. این دستگاه در عین سادگی است، لیکن می توان نقشهای گوناگون و زیبایی را با آن پدید آورد.
ابتدا بسته به طول وریس در دو سوی زمین هموار؛ دو عدد میخ چوبی یا آهنی به زمین می کوبند و تارهای اصلی را که از جنس پشم است، به این دو میخ می بندند. تعداد وریس بسته به عرض وریس، بین 40 تا 80 تار را شامل می شود. هر چهار رشته از نخ پشم را از سوراخ های چهارگانه ای که در یک صفحه چرمی (گاهی در اثر عدم دسترسی به چرم این صفحات را از فلز، فیبر، مقوا و غیره تهیه می کنند) که اصولاً به صورت مربعی است به ضلع 5 سانتی متر، رد می کنند. این صفحه «دو وال» نامیده می شود.
دو وال در هر کنج خود دارای سوراخی است که رشته های نخ را از آن رد می کنند. پس از اینکه دو وال ها در بین تارها قرار گرفتند، سر نخ ها را در طرف دیگر به میخ محکم می کنند. حال دستگاه وریس بافی آماده است.
با حرکت دادن جهت دو وال ها در محور نخ ها، یک رشته نخ را در هر ردیف در عرض رد کرده و سپس به وسیله دفه ای چوبی بنام «چَپِت» ردیف بافته شده را محکم می کنند(همانند دفه زدن در رج بافته شده قالی) . مجدداً دووال ها را جابجا می کنند و سپس رشته دیگر را (یعنی پود) از عرض رشته های اصلی (تارها) رد می کنند و چپت می زنند. این کار را آنقدر ادامه می دهند تا وریس بافته شود. گاهی برای بافتن وریس های باریک جهت استفاده های گوناگون، از 16 تا 20 دو وال نیز استفاده می شود. تعداد رشته های به کار رفته در وریس مضربی از عدد 4 است. زیرا هر دو وال 4 سوراخ دارد.
امیراحمدیان، 163-162: 1378
لر، لر بزرگ، بختیاری، صنایع دستی، بافت، بند وریس، تزئینات
وریس های رنگارنگ بافته شده از کامواهای رنگین را با شرابه های رنگین در فواصل طول وریس تزئین می کنند. این نوع وریس را برای استفاده های مختلف، مانند آویختن حوله، دستمال، لباس و غیره، بین دیرکهای چادر در داخل چادر می بندند.
امیراحمدیان، 165: 1378
لر، لر بزرگ، بختیاری، صنایع دستی، بافت، بند وریس، حمل و نقل
هیزم و گون را به وسیله وریس محکم کرده و آن را بر روی پشت حمل می کنند. در اینگونه موارد همانند بندهای کوله پشتی، از طرفین شانه ها، وریس را رد کرده و دو سر آن را در سینه به هم متصل می کنند و دستگیره ای تهیه کرده و بار را بدین طریق حمل می کنند.
امیراحمدیان، 164: 1378
لر، لر بزرگ، بختیاری، صنایع دستی، بافت، بند وریس، مشک زنی
هنگامی که می خواهند مشک را بزنند، بند وریس را به مشک متصل کرده و آن را از طرف دیگر به سر سه پایه (ملار) وصل می کنند و سپس آن را می زنند.
امیراحمدیان، 164: 1378
لر، لر بزرگ، بختیاری، صنایع دستی، بافت، قالی
در زندگی کوچ نشینی، قالی به گونه ای بافته می شود که در مدت زمان استقرار در ییلاق یا قشلاق به پایان برسد. زیرا حمل قالی نیمه تمام در زمان کوچ برای خانوارها امکان پذیر نیست. از طرفی چون دار قالی خود نیز از تکه هایی تشکیل شده است که دارای وزن سنگینی است. بنابراین قالی بافی در زندگی کوچ نشینی با الگوی تهیه آن در زندگی یکجا نشینی کاملاً متفاوت است.
دار قالی بختیاری ها همانند سایر ایلات کوچ نشین، افقی است. دار قالی بر روی زمین گسترده شده و اجزاء آن توسط خود اعضای خانوار ساخته می شود. گاهی خانوارهای کم درآمد، دار قالی را بین قشلاق و ییلاق حمل می کنند، لیکن اغلب خانوارهایی که قالی بافی دارند، دارای دو دستگاه قالی بافی هستند که یکی در ییلاق و دیگری در قشلاق است. نقش قالی بختیاری ذهنی است و بافت آن بدون استفاده از نقشه صورت می گیرد.
قالی بختیاری معمولاً در ابعاد 2×5،1 متر بافته می شود. برای بافت یک قالی حدود 45 روز وقت صرف می شود. نقش آن اغلب خشتی است. برای هر قالی به طور متوسط 2 کیلوگرم نخ پنبه ای و 12 کیلوگرم نخ پشمی (خامه) به کار برده می شود. هنگام قالی بافی، بافنده بر روی قسمت بافته می نشیند و بافت آن را ادامه می دهد. بعد از هر رج ، یک رشته نخ پشم به روی گره ها اضافه می کنند و با دفه (کَرکیت) آن را محکم می کنند. بعد ردیف تارها را عوض کرده و یک ردیف نخ پنبه ای در طول گره ها همانند ردیف قبلی افزوده و با دفه می کوبند.
تغییر جهت تارها با استفاده از چوب «پشت پیز» انجام می شود. چوب پشت پیزرا به وسیله اهرم به عقب می برند و ردیف تارها را عوض می کنند. همچنین برای تغییر مجدد و برگشت تارها به حالت اولیه چوب پشت پیز را با استفاده از وریسی که از هر طرف به آن بسته شده به جلو می کشند. گره مورد استفاده در قالیبافی بختیاری از نوع گره ترکی است. قالی بافته شده بیشتر برای مصرف خانوار است. در بعضی مبادلات نقدی، خانواره قالیچه هی بافته شده را به کالا یا وجه نقد، تبدیل می کنند.
امیراحمدیان، 70-69: 1378
لر، لر بزرگ، بختیاری، صنایع دستی، بافت، گلیم
این نوع تکنیک مخصوص بافت گلیم بختیاری است. گلیم بافی نوع بافت حصیری با تار و پود است. در این تکنیک نقش ها فقط در عرض پدید می آید. در گلیم بختیاری که آن را «لِی» می گویند، بعد از بوجود آمدن نقش بر روی تارها، پودهای نقش دار را رها کرده و آن را قطع می کنند.
پودهای قطع شده را در زیر گلیم گره می زنند و سپس با پودی دیگر ردیف را دنبال می کنند. این عمل می تواند امکان بوجود آمدن نقش های گوناگون را در ردیف پودها بدهد که سایر گلیم ها تقریباً از آن بی بهره اند.
ایجاد این گونه نقش ها، در پشت گلیم، نخ های گره شده ای را پدید می آورد که سطح خشن و ناهمواری را تشکیل می دهد. به همین علت بر خلاف سایر گلیم ها که دارای دو رویه بوده و هر دو طرف آن قابل استفاده است، گلیم بختیاری فقط یک رویه دارد و نقش های آن فقط در روی گلیم پدید می آید.
امیراحمدیان، 171: 1378
لر، لر بزرگ، بختیاری، صنایع دستی، بافت، چوقابافی
چوقا یا بالاپوش بختیاری، بافته ای است از جنس نخ و پشم . این بالاپوش مخصوص مردان است. قبل از متداول شدن آن، بالاپوش مردان بختیاری نوعی آر خالق بود که به رنگ های تیره و عمدتاً مشکی بود و به آن «قبا» می گفتند.
حدود صد سال پیش، یکی از خوانین لر (خان لیوس) یک تخته چوقای لیوسی (که در حال حاضر به عنوان چوقا مورد استفاده مردان قرار می گیرد) به خان بختیاری هدیه داد. خان بختیاری که از این نوع چوقا خوشش آمده بود، دستور می دهد که کلانتران طایفه ها نیز از آن استفاده کنند.
تکنیک بافت چوقا آموخته شده و پس از استفاده کلانتران از چوقا کدخدایان و ریش سفیدان نیز به داشتن و استفاده از آن مفتخر شده و بعد از گذشت چند سال، استفاده از این نوع بالاپوش در بین مردان ایل مورد استقبال قرار گرفته و استفاده از قبا منسوخ می شود. چوقا را به صورت نواری به عرض 50 سانتی متر و به بلندی حدود 5،2 متر می بافند. این نوار از دو قسمت مساوی و متفاوت تشکیل می شود. بافت آن ساده است و در طول آن، نوارهایی به عرض یک سانتی متر با بافت یک ردیف نازک نخ مشکی، جدا می شود. در یک قسمت همین بافت ساده که راه راه است، ادامه می یابد و در قسمت دیگر، نقش پله ای که رنگ آن مشکی است بافته می شود.
مدت زمان لازم برای بافت یک قطعه چوقا، حدود 20 روز است. پس از بافت چوقا، آن قسمت را که بافت ساده دارد، برای پایین تنه و قسمتی را که دارای نقش پله ای مشکی است برای بالاتنه به کار برده و آن را می دوزند. پود چوقا از خامه پشمی که توسط زنان ایل ریسیده می شود و تار آن از نخ پنبه ای بسیار ظریف است که از بازار خریداری می شود. چوقا، در کلیه فصول سال مورد استفاده قرار می گیرد. هنگامی که هوا سرد باشد، چوقا را با بستن شالی دور کمر به دور آن، به بدن محکم می بندند تا باد و سرما در آن نفوذ نکند.
بافت چوقا به علت متراکم بودن و پشمی بودن آن، تا حدودی مانع نفوذ باران می شود. هنگام گرما و یا در حال کوه پیمایی، دامن چوقا را از پایین تا کرده به کمر و یا شانه حایل می کنند تا داخل آن، دست و پای فرد را نگیرد. برای بافت یک چوقای متوسط، حدود یک کیلوگرم نخ پنبه ای (پود) و یک کیلو خامه پشمی به کار می رود. ارزش و مرغوبیت چوقا، بسته به منزلت اجتماعی افراد ایل متفاوت است. بهترین نوع چوقا نوعی است که در طایفه بهداروند در تش کیارسی بافته می شود و به «چوقای کیارسی» معروف است. بعد از آن «چوقای موری» که در طایفه «موری» بافته می شود شهرت دارد.
امیراحمدیان، 169-167: 1378
لر، لر بزرگ، بختیاری، صنایع دستی، چرم، زین و برگ
زین و برگ برای استفاده بر روی اسب و قاطر به کار برده می شود. زین چرمی مورد استفاده در ایل بختیاری توسط صنعتگران شهری ساخته می شود. برای استفاده از زین ابتدا بر گرده حیوان تکه ای نمد(«عرقگیر») قرار می دهند و سپس زین را بر گرده حیوان می نهند. حلقه ای تسمه ای و چرمی که قسمت تحتانی دم حیوان را از آن رد می کنند «خوش قین» نام دارد. تسمه های چرمی را که در گردن حیوان به افسار وصل می شود «بغل بند» می نامند.
در قسمت پشت زین، حلقه ای چرمی به نام «شکال بند» وجود دارد که سابق بر این که به شکار می رفتند، پرندگان شکار شده را از آن می آویختند. در دو طرف زین رکاب است که توسط تسمه ای به نام «دو والِ رکاب» به زین وصل می شود. بر روی این تسمه صفحه های چرمی به نام «بَلَک» که از سمت بالا به زین وصل است قرار می گیرد تا شکم بند و دو وال رکاب پاهای سوارکار را آزار نرساند.
امیراحمدیان 234 – 233: 1378
لر، لر بزرگ، بختیاری، صنایع دستی، فلزکاری
خلخال های نقره ای که بختیاری ها و قشقایی ها و دیگران به مچ پا می بندند و مانند آن. این زیورآلات یا از ورقۀ نازک ساخته شده که روی آن قلم زنی کرده اند و یا اینکه روی زمینه نقره، تکه های طلا را لحیم کرده اند.
وولف، 28: 1384
لر، لر بزرگ، بختیاری، صنایع دستی، نخ مویی
علاوه بر پشم، موی بز نیز همانند مراحل ریسندگی پشم، تبدیل به نخ می شود. نخ تولیدی ماده اولیه بافت پوشش چادر و بعضی ملزومات دیگر را فراهم می آورد. در هنگام تهیه نخ مویی، کرک بز را از آن جدا می کنند و موی خالص بز را در ریسندگی مورد استفاده قرار می دهند.
امیراحمدیان، 162: 1378
لر، لر بزرگ، بختیاری، صنایع دستی، نخ پشم (خامه)، تولید
ماده اولیه این نخ کلاً در ایل تولید می شود. برای تهیه ماده اولیه ابتدا پشم گوسفندان چیده شده و سپس مواد زائد از قبیل فضولات دامی و خاشاک را از آن جدا می کنند. بعد پشم را چند بار می شویند تا کاملاً تمیز شود. پس از خشک شدن ، تارهای پشم را با دست از هم باز می کنند.
این مرحله، مشکل ترین قسمت کار بوده و نیاز به صرف وقت بسیار و حوصله زیاد دارد. برای این کار، قطعه ای از پشم را در میان دست ها می گیرند و با کمک انگشت شصت و سبابه، پشم را جزء به جزء از هم باز می کند. در اثر این عمل، تارهای پشم از هم جدا شده و خاشاک و ضایعات موجود در آن خارج می شود. سپس پشم را با استفاده از دوک نخ ریسی به نام «پره» می ریسند.
پره وسیله ای است مانند دوک که مخصوص ایل بختیاری است. بلندی محور آن حدود 35 سانتی متر است.در قسمت انتهایی آن شکافی وجود دارد که در هنگام تاب دادن پره، نخ را به این شکاف وصل می کنند. بدنه پره که نخ در آنجا جمع می شود از دو قطعه چوب به بلندی 15 سانتی متر ساخته شده است. این دو قطعه چوب که قوسی هستند در وسط دارای سوراخی به قطر محور دوک هستند.
همچنین این دو قطعه چوب دارای شیاری (یکی از چوب ها در قسمت محدب و دیگری در قسمت مقعر خود) هستند که هنگام اتصال و قرار گرفتن در محور، بر هم منطبق شده و با یکدیگر حالتی را به صورت (+) به وجود می آورند. پشم به وسیله این دوک به نخ (خامه) تبدیل شده و در صنایع بافندگی مورد استفاده قرار می گیرد.
امیراحمدیان، 162-161: 1378
تهران،بزرگراه شهید چمران بلواردانشجو،دانشگاه شهید بهشتی دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه علوم اجتماعی
طراحی شده با افتخار توسط آژانس توسعه کسب و کار پرواز
