فارس، کرمان، بزرگان (و)

فارس، کرمان، بزرگان، وحشی بافقی کرمانی

مولانا شمس الدین یا کمال الدین محمد وحشی بافقی یکی از شاعران زبردست ایران در سده دهم است که هم از عهد زندگانی خود در ایران و هند نام برآورده و شعرش دست به دست گشته است. دوران حیاتش مصادف بود با پادشاهی طهماسب اول صفوی و شاه اسماعیل دوم او و در شعرش شاه طهماسب را ستوده و درباره جلوس شاه اسماعیل دوم ماده تاریخی ساخته است. وی از خاندانی متوسط در بافق برخاسته بود. برادر سالمندترش مرادی بافقی نیز از شاعران روزگار خود بود و در تربیت وحشی و آشنا کردنش با محفل های ادبی اثر بسیار داشت، ولی پیش از آن که وحشی در شاعری به شهرت رسد بدرود حیات گفت و وحشی از او در اشعارش چند بار یاد کرده است.

ولادتش ظاهراً در میانه نیمه ی اول سده دهم در بافق (بر سر راه یزد و کرمان) اتفاق افتاد و چون بافق را گاهی از اعمال کرمان و گاه یزد در قلم می آورده اند، به همین سبب هم وحشی را گاه یزدی و گاه کرمانی گفته اند و نوشته اند.

وحشی شاعری پر شور و تعز گفتار و شوریده حال بود. او را قصایدی است در مدح شاه طهماسب و اعیان دربار او؛ ولی قصاید و ترکیب بندهای او بیشتر در مدح غیاث الدین محمد ملقب به میرمیران است که در یزد حکومت داشت. از وحشی غیر از مثنوی فرهاد و شیرین، دو مثنوی دیگر به نام ناظر و منظور و خلد برین و نیز دیوان قصاید و غزلیات و قطعات باقی مانده است. سال وفات وحشی بافقی را 991 ه.ق/ 1583 م. ضبط کرده اند.

کردی، 442- 441: 1388

فارس، کرمان، بزرگان، وزیری کرمانی

احمد علی خان فرزند محمد عی خان کرمانی از خاندان وزیری کرمان بوده که به گفته خود او، این سلسله، خود را از فرزندان امیر براق حاجب می دانند؛ ولی از نسب این سلسله که بگذریم، فردی معروف از این خاندان تا روزگار قاجاریه نمی یابیم. در زمان آقا محمد خان قاجار، جد بزرگ احمد علی خان که آقا علی وزیر نام داشته، در سیاست و حکومت کرمان از افراد برجسته بوده است. او قبلاً در دستگاه کریم خان زند در شیراز قرب و مقامی یافته بود و در همان دربار آقا محمد خان قاجار – که در آن وقت او نیز در دستگاه کریم خان تحت نظر بود – آشنایی و ارتباط پیدا می کند.

معروفتر از همه اولاد آقا علی، میرزا حسن خان وزیر، جد مادری احمد عی خان وزیری بوده است. او در اواسط حکومت فتحعلیشاه به سمت وزارت کرمان منصوب شد و تا اواسط دوره محمد شاه بدین مقام باقی بود. میرزا حسن خان تا اواخر عمر یعنی تا 270 ه.ق/ 1853 م. در امور حکومتی دخالت داشته است. از میرزا حسین وزیر دو اثر معروف به جای ماند. یکی کتابی در تاریخ کرمان و دیگری تکیه، حمام و تاسیساتی به نام «تکیه وزیر» که در محله خواجه خضر کرمان بود و موقوفات بسیار برای برگزاری مراسم روزهای عاشورا داشت.

میرزا حسین وزیر پسری نداشته، ولی یکی از دخترانش به نام بی بی کوچک به عقد علی محمد خان پسر آقا علی وزیر درآمد و ثمره این ازدواج احمد علی خان وزیری است. تاریخ تولد احمد علی خان معلوم نیست. می توان انگاشت که او در حدود 1215 ه.ق/ 1800 م. یعنی چند سالی بعد از تسلط آقا محمد خان بر کرمان به دنیا آمده است. ظاهراً تحصیلات خود را در کرمان و در محضر آخوند ملا محمد جعفر کرمانی تکمیل کرده است. او برخلاف اجداد خود، در شغل دیوانی داخل نشد و به ملکداری و امور زراعتی خود می پرداخته و نیز مقرری دائمی از طرف دولت به مناسبت خدمات اجداد خود مرتباً دریافت می نموده است. وزیری در سال 1294 ه.ق/ 1877 م. سفری به تهران نموده که ظاهراً به قصد معالجه بوده و در اواخر همین سال یا اوایل سال بعد در تهران وفات نموده و در امامزاده زید مدفون شد. وزیری به هنگام وفات حدود هشتاد سال داشته است.

1- تاریخ کرمان یا سالاریه: وزیری تألیف این کتاب را در سال 1291 ه.ق/ 1874 م. آغاز کرده و در سال 1209 ه.ق/ 1876 م. آن را به پایان برده است.

2- جغرافیای مملکت کرمان: این کتاب در حقیقت در حکم مقدمه و مدخل بر تاریخ کرمان بوده است. این کتاب به کوشش دکتر باستانی پاریزی در سال 1353 ه.ش در تهران توسط انتشارات ابن سینا به چاپ رسیده است.

کردی 1388 ، 5 تا 442

فارس، کرمان، بزرگان، وصفی کرمانی

میرعبدالله مشکین قلم متخلص به وصفی فرزند سیدمظفر و از نبیرگان شاه برهان الدین خلیل الله پسر شاه نورالدین نعمت الله ولی بود. چنان که می دانیم شاه خلیل الله در دوران پادشاهی شاهرخ، بر اثر نقاری که میان او و دولت تیموری پدید آمده بود، یک فرزند خود میرشاه شمس الدین را در ماهان گذارد و با دو پسر خود شاه محب الدین حبیب الله و میرحبیب الدین محب الله به دکن رفته و بساط ارشاد گسترده بود، ملحق گردید و از آن سو اخلاف شاه نعمت الله ولی در هند پراکندند و این میرعبدالله پسر میرسید، مظفر یکی از آنان بود که به سال  1000 ه.ق/ 1590 م. در دهلی ولادت یافت و او را به اعتبار اینکه منشأ خاندانش کرمان بود، کرمانی می خوانند.

میرعبدالله وصفی همچنان که پسرش عرشی گفته: «در شمار مشایخ سلسله نعمت الهیه و به قول هدایت در ولایت دهلی به ولایت معروف آمده بود و نسخ را خوب می نوشت و از این روی با عنوان مشکین قلم شهرت داشت و شعر را نیز نیکو می سرود. وفاتش در شصت و سه سالگی به سال 1063 ه.ق/ 1651 م. در شهر اجمیر اتفاق افتاد و همانجا به خاک سپرده شد. میرمحمد مومن متخلص به عرشی مولف کتاب مناقب و میر صالح ملقب به کشفی از فرزندان اویند و سید هاشم شاه متخلص به هاشمی فرزند میرمحمد مومن عرشی بوده و این سلسله را که به او منتهی می شود، در هندوستان «هاشمشاهیه» می گویند.

اولاد شاه نعمت الله ولی کرمانی اند. از استادان او می توان به فضل الله بهارنپوری اشاره کرد. او به غیر از دیوان، صاحب پنج مثنوی است.

کردی، 446- 445: 1388