فارس، کاشان، بزرگان (س-گ)

فارس، کاشان، بزرگان، سهراب سپهری

شاعر و نقاش نامدار ایرانی به سال 1307 ه.ش در کاشان متولد شد. پدرش کارمند اداره پست و تلگراف بود و در نواختن تار مهارتی تام داشت. سهراب در خانواده ای ادیب و دانش دوست دیده به جهان گشود. مادربزرگش حمید سپهری شاعره ای بنام و پدربزرگش مورخ شهیر ملک المورخین، نگارنده ناسخ التواریخ بود. سهراب از هشت سالگی شعر می گفت و نقاشی می کرد. با اتمام تحصیلات مقدماتی و متوسطه در کاشان دانشکدۀ هنرهای زیبای تهران فرصتی بود تا ذوق و استعداد هنرمند جوان را شکوفا کند. سهراب با احراز مرتبه نخست و دریافت نشان درجه اول علمی، دانشکده را پشت سر گذاشت انتشار مجموعه اشعار مرگ رنگ و کمی دیرتر زندگی خواب ها شرکت در نمایشگاه های انفرادی و گروهی و دریافت جایزه اول هنرهای زیبا در بینال دوم تهران و کمی دیرتر انتشار دو کتاب آواز آفتاب و شرق اندوه فرصتی فراهم کرد تا دوستاران شعر و نقاشی با ذوق هنری سهراب آشنا شوند. او اشعار کلاسیک فراوانی دارد. علاوه بر اشعار کلاسیک، سهراب و تابلوهای نقاشیش در موزه های معتبر جهان هشت کتاب او را می توان بهترین اثر مکتوب وی دانست. بدون شک، بازرترین صفت سهراب عشق بی ریای او به طبیعت بود. او شیفته کاشان بود شیفته و یاری که سال های نوجوانی خود را در آن سپری کرده بود، عاشق قریه چنار و گلستانه و مجذوب باغ ها و دشت های باصفا و مردم بی ریای روستاها بود. سهراب به نقاشی آن هم از طبیعت عشق می ورزید. تابلوهای بسیار زیبایی از آثار او زینت بخش موزه های معتبر جهان است. سرانجام به تاریخ اول اردیبهشت سال 1359 ه.ش درگذشت و در مشهد اردهال به خاک سپرده شد.

فرخ یار، 66- 65: 1370

فارس، کاشان، بزرگان، شاه طاهر

یکی از بزرگترین علما و فضلای ایران شاه طاهر رضی الدین اسماعیل حسینی کاشانی است که تألیفات فراوان و گرانبهایی از خود به جای گذاشت. از جمله آنها: احوال معاد، انموذج العلوم، حاشیه الهیات شفا، حاشیه تفسیر قاضی بیضاوی هستند.

فرخ یار، 77: 1370

فارس، کاشان، بزرگان، شیخ عبدالعلی موبد بیدگلی

شیخ عبدالعلی یکی از دانشمندان و روحانیان روشنفکر بیدگل و از اعضای انجمن سری آزادی خواهان تهران بود که در مشروطه اول روزنامه مری را انتشار داد. مسافرت وی در استبداد صغیر به روسیه و تبلیغات موثری که دربارۀ مظلومیت ملت ایران در جراید اروپا نمود محافل دولتی پطروگراد و لندن را به دست و پا انداخت. موبد پس از طی تحصیلات عالی دینی در نجف و تهران عضویت انجمن های سری آزادیخواهان وقت را پذیرفته برای بیداری ملت با زبان و قلم به تلاش و کوشش پرداخت. از تألیفات او می توان خجسته نامۀ موبد، مجموعه موبد، نامۀ موبد، نسخ موبد، پستای موبد و . . . که بعضی از این آثار به چاپ رسیده است.

فرخ یار، 138: 1370

فارس، کاشان، بزرگان، شیخ یحیی کاشانی

آقا شیخ یحیی کاشانی در دهم ذی حجه الحرام سال 1293 هـ .ق در کاشان متولد شد. بعد از تحصیلات فارسی و مقدمات عربی در نزد جد خود مرحوم ملامحمدحسین نطنزی تلمذ نمود و مختصری از هیئت و حساب قدیم را نیز در نزد والد خود آموخت. وی به سال 1312 هـ .ق بر تکمیل تحصیلات خود به اصفهان و نجف اشرف مسافرت نموده و تا سال 1317 هـ .ق  به تحصیلات خود ادامه داد. در انجمن سری مشغول نوشتن مقالات و فرستادن به ادارۀ حبل المتین بود. انتشار این مقالات باعث شد که امین السلطان عموم جراید فارسی را که در خارج طبع می شد منع نماید و پس از چندی شیخ یحیی نیز به واسطه نشر این مقالات که بر علیه حکومت وقت بود دستگیر و به اردبیل تبعید شد. به هرحال شیخ یحیی در سال 1323 هـ .ق به کاشان آمد و به واسطه همنشینی و نزدیکی با آقا علی نراقی افکار و عقاید سیاسی و آزادی خواهی او در روحیه جوانان و طلابی که در پیرامون نراقی در مدرسۀ آقابزرگ گرد آمده بودند سرایت کرده و جنبش فکری در میان آنها پدید آورد. در تاریخ محرم سال 1333 ه.ق روزنامه شهاب ثاقب به مدیریت و سرپرستی آقای احمد مدیر نراقی و به سردبیری و قلم شیخ یحی به طور هفتگی در هشت صفحه منتشر شد و پس از شش ماه هفته ای دو شماره و به قطع بزرگ تا محرم سال 1334 هـ .ق در یکصد و یک شماره چاپ شد و در پیش آمد داستان مهاجرت و تعطیل مجلس و جراید این روزنامه هم تعطیل گردید. شیخ یحیی در پایان جنگ بین الملل اول راهنمایی و ریاست هیئت نویسندگان روزنامۀ یومیه ایران را که از مهمترین روزنامه های وقت بود به عهده گرفت و تا به هنگام مرگ (نوزدهم اسفندماه سال 1308 ه.ش) که در سن 56 سالگی با سربلندی زندگی را بدرود گفت.

فرخ یار، 189- 188: 1370

فارس، کاشان، بزرگان، عبدالرزاق خان کاشانی

عبدالرزاق خان از خوانین معروف کاشان بود و در زمان کریمخان زند و به فرمان وی خصوصاً بعد از خرابی زلزله مهیب کاشان در سال 1192 ه.ق به حکومت کاشان منصوب می گردد. عبدالرزاق خان مردی نیکوکار، خیر و . . . بود و در مدت حکومت خود کاشان را دوباره بازسازی و آثار فراوان احداث شده به وسیله عبدالرزاق خان کاشی سروده اند. حمام معروف خان در بازار و مسجد و آب انبار قدیمی واقع در محله آب انبارخان نیز از مستحدثات عبدالرزاق خان است. یکی از فرزندان وی نیز بنام اسمعیل خان کاشی در زمان فتحعلیشاه قاجار مدتی حکومت کاشان را به عهده داشته است. محمدحسین خان شیبانی کاشانی از امرای معروف آغامحمدخان قاجار خواهرزاده او بوده است.

فرخ یار، 125: 1370

فارس، کاشان، بزرگان، عزالدین محمود بن علی کاشانی

شیخ عزالدین محمود از علما و عرفای نامدار سدۀ هشتم هجری است که شاگرد نورالدین عبدالصمد بن علی اصفهانی نطنزی متوفی به سال 699 ه.ق از مشایخ معروف سلسله سهروردیه بوده و به نوشته کشف الظنون در ذیل عنوان “التائیه فی الصفوف” و همچنین در ذیل عنوان “عوارف المعارف” و نیز به ضبط کتاب شاهد صادق تألیف محمدصادق آزادانی اصفهانی در سال 735 هـ .ق وفات یافت. عزالدین محمود با کمال الدین عبدالرزاق کاشانی از شاگردان طریقت دو شیخ معروف یکی نورالدین عبدالصمد بن علی نطنزی اصفهانی و دیگری شیخ ظهیرالدین عبدالرحمن بن شیخ نجیب الدین علی بن بزغش شیرازی، عزالدین محمود در علوم متداوله عصر خویش مخصوصاً ادبیات و فلسفه و عرفان و کلام و حدیث مانند دانشمند معاصر همشهری و هم مسلکش کمال الدین عبدالرزاق کاشانی تسلط و تبحر کامل داشت. از آثار معروف او دو تألیف مهم در دست است. یکی کتاب مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه به فارسی و دوم شرح قصیدۀ تائیه ابن فارض بن عربی به نام کشف الوجوه الغرالمعانی نظم الدر که از شروح بسیار معروف و ممتاز تائینه است و کاملاً ادیبانه و عالمانه شرح شده و از احاطۀ کامل مشارح در متون ادبیه و فلسفه و عرفان حکایت می کند.

فرخ یار، 100- 99: 1370

فارس، کاشان، بزرگان، عزیز کاشانی

شیخ عزیزالدین محمود معروف به عزیز کاشانی از شعرای بزرگ عصر صفوی است وی از افاضل حکما و اکامل فضلا و از مشایخ عرفا محسوب می شد. در بعضی علوم جامعیت داشته و از خود تصانیفی نیز به جای گذاشته است: از جمله تألیفات او: عشقنامه، عقل نامه، ترجمه عوارف و شرح قصیده ابن فارض است.

فرخ یار، 129- 128: 1370

فارس، کاشان، بزرگان، غیاث الدین جمشید کاشانی

غیاث الدین جمشید بزرگترین ریاضی دان ایران و از نوابغ و نوادر علم ریاضی در جهان می باشد. او نخستین دانشمندیست که کسر اعشار را پیدا کرده و همچنین نسبت مابین محیط دایره و قطر آن را که عدد (پی) نامیده می شود او یافته است و قواعد آنها را با برخی از اختراعات علمی و کارهای خود در کتاب مفتاح الحساب و رساله محیطیه خویش شرح داده است. غیاث الدین جمشید یک نوع عمل ضرب هم اختراع کرد و در کتابش به نام خود ثبت نمود. البته باید بدانیم این طرز عمل ضرب کنونی که در دبستانها آموخته می شود مدت زیادی نیست که پیدا شده و قبل از آن هیچ راهی برای اینکار نبود. نام کامل این استاد بزرگ جمشید بن مسعود بن محمود طبیب کاشانی ملقب به غیاث الدین است. طراحی رصدخانه معروف مراغه از کارهای معروف وی صدها سال قبل با وسائل ابتدائی آن روزگار محاسبه کرد. بیش از چند دقیقه با آنچه امروز، محاسبه می کنند تفاوت ندارد. بالاخره جمشید بن مسعود کاشانی نخستین رئیس رصدخانه الغ بیک در سمرقند ذیلی بر زیج ایلخانی نوشت به نام زیج الخاقانی. از تألیفات او: متفاح الحساب، نزهه الحدائق، رساله در شرح آلات رصد، رساله محیطیه، سلم السماء و غیره می باشد.

فرخ یار، 133- 132: 1370

فارس، کاشان، بزرگان، فتحعلی خان صبا

ملک الشعراء فتحعلی خان صبای کاشانی یکی از ستارگان درخشان شعر پارسی است که در اواخر قرن دوازدهم و اوایل قرن سیزدهم هجری در آسمان ادب ایران درخشید و از نظر کثرت اشعار و تنوع آثار علاوه بر آنکه معاصران خود را تحت الشعاع قرار داد در امر تحول و نهضت ادبی آن زمان پیشرو بود. وی به سال 1180 ه.ق در یک خانواده بزرگ و متدین کاشان دیده بر جهان گشود. پدرش عامل ضرابخانه کاشان بود صبا در اثر داشتن استعداد و نبوغ فطری به شغل پدر که موروثی آن خانواده بود التفاتی ننمود و در راه تحصیل علم و ادب و کسب کمالات کوشش فراوان نموده و هم خود را مصروف شعر و ادب می داشت. لذا نزد حاج سلیمان صباحی بیدگلی از شعرای معروف دورۀ زندیه و معاصر و مصاحب هاتف اصفهانی و آذر بیگدلی است، تلمذ جست و از فضایل و کمالات این استاد مستفیذ گردیده به خدمت پادشاهان قاجار درآمد و از طرف آنان حکومت زادگاهش کاشان و همچنین قم را به وی دادند و لقب ملک الشعرایی را نیز، به او که جوانی سی و چندساله بود تفویض نمودند ولی سرانجام سعایت دشمنان و حاسدان باعث شد که او از شغل حکومت کناره گرفته و ملتزم رکاب و ندیم خاص سلطانی گردد. فتحعلی خان در انواع و اقسام شعر مهارت داشته و در هر رشته آثار ممتازی از خود به یادگار گذاشته است که نمودار وسعت معلومات و قدرت طبع سخن پرداز اوست. مهمترین و بهترین مثنوی هایی که صبا از خود به یادگار گذاشته شهنشاه نامه در شرح سلطنت فتحعلی شاه قاجار می باشد که در حدود چهل هزار بیت اشعار حماسی به طرز شاهنامه فردوسی در بحر متقارب دارد و دیگری خداوند نامه است که در وصف غزوات و معجزات رسول اکرم (ص) و مشتمل بر سی هزار بیت می باشد. از دیگر مثنوی های او می توان از گلشن صبا، مقالات شاهنشاهی، خلاصه الاحکام و عبرت نامه نام برد. صهبا در سال 1238 ه.ق جهان را وداع گفت.

فرخ یار، 84- 83: 1370

فارس، کاشان، بزرگان، فضل الله ضیاء الدین راوندی

نام این عالم بزرگ چنانچه آمده فضل الله ضیاء الدین بن علی عبید الله حسن راوندی کاشانی
می باشد. کنیه اش ابوالرضا و یکی از مردان جلیل الله و از جمله دانشمندان سترگ و نادر زمان بشمار می آمده است. وی شاگردانی چون شیخ محمدبن حسن طوسی، پدر خواجه نصیرالدین طوسی و شیخ منتخب الدین و ابن شهر آشوب مازندرانی و برخی بزرگان دیگر داشته است و خود از شاگردان برجستۀ شیخ ابوعلی بن شیخ طوسی، شیخ الطائفه بوده است. آثاری نظیر ادعیه السر و چهل رساله ای به نام رضوی و تفسیر الراوندی که نامش الکافی است. الحماسه، سنه الاربعین فی سنه الاربعین (که شرح چهل حدیث است و در سال 540 ه.ق نوشته شده) و بسیاری از آثار دیگر می تواند بخوبی نموداری از ارزش فراوان این مرد در ادبیات ایران باشد. فضل الله ضیاء الدین مانند بیشتر گویندگان و دانشمندان سدۀ ششم به عربی می نوشته است. سال درگذشت او معلوم نیست، ولی تا سال 540 ه.ق تاریخ تألیف کتاب اربعین و حتی چنانچه از کتاب درجات رفیعه، تألیف سیدعلی خان مدنی پیداست تا سال 548 ه.ق زنده بوده است. دیوان اشعار وی توسط مرحوم محدث ارموی چاپ و در دسترس علاقمندان قرار گرفت. صاحب لباب الألقاب می نویسد: «وی عالمی فاضل و زاهد است و کرامات و مقبره اش در کاشان معروف است».

فرخ یار، 55- 54: 1370

فارس، کاشان، بزرگان، قاضی داوری آرانی

از شعرای معروف قرن دهم و داستان مهاجات وی با میرحیدر معمائی و مبارزه و مناظره وی با میرحیدر در حضور شاه عباس اول صفوی معروف و شرح مفصل آن در تذکرۀ نصرآبادی آمده است. قاضی ابراهیم داوری در آران انجمن شعری تأسیس و خود ادارۀ آن را به عهده داشته است.

فرخ یار، 52: 1370

فارس، کاشان، بزرگان، کلیم کاشانی

کلیم کاشانی یکی از بزرگترین شعرای قرن یازدهم هجری و از بزرگان سبک هندی است. نامش ابوطالب و در زمان حیات در ایران و هند معروف به طالبای کلیم و معاصر شاه عباس کبیر و ملک الشعراء دربارشاه جهان (پنجمین پادشاه سلسله گورکانیان هند) بوده است.

فرخ یار، 117- 116: 1370