فارس، فیروزآباد، آثار باستانی

فارس، فیروزآباد، آثار باستانی، آتشدان سنگی قنات باغ

این آتشدان در فیروزآباد و در دهی به نام قنات باغ واقع شده است و قدمت آن به دورۀ ساسانی می رسد. خصوصیت ویژه این آتشدان این است که محل روشن کردن آتش در آن به طرف پایین بوده و به صورت معکوس نصب شده است.

مصطفوی، 374: 1364

فارس، فیروزآباد، آثار باستانی، آتشکده فراشبند

آتشکده فراشبند از آثار دورۀ ساسانی است. این بنا دارای گنبدی بیضی شکل است که به وسیلۀ فیل گوش هایی بر روی چهارپایه واقع شده است. بنا در سال 1310 در فهرست آثار ملّی به ثبت رسیده است.

کمالی سروستانی، 22: 1384

فارس، فیروزآباد، آثار باستانی، آتشکده فیروزآباد

این بنا در شمال غربی فیروزآباد و در ده کیلومتری این شهر واقع شده است. بنای اصلی آتشکده که به دستور اردشیربابکان ساخته شد، بر روی سکوی بزرگی به شکل مربع مستطیل واقع شده و با تخته سنگ های منظم و بزرگی فرش شده است.

کمالی سروستانی، 22: 1384

فارس، فیروزآباد، آثار باستانی، آتشکدۀ کنار سیاه

این بنا در جلگه کنار سیاه در 30 کیلومتری جنوب فیروزآباد واقع شده است و قدمت آن به دوران ساسانی مربوط می شود. مصالح به کار رفته لاشۀ سنگ و ملاط گچ می باشد. این بنا توسط ماکسیم سیرو و لویی واندنبرگ در سال 1961 کشف شد.

کمالی سروستاین، 24- 23: 1384

فارس، فیروزآباد، آثار باستانی، اردشیر خره (اردشیر خوره)

اردشیر خره یا شهر گور در سه کیلومتری جنوب شرقی فیروزآباد واقع شده و نام مرکز حکومت اردشیر بابکان، موسس سلسله ساسانی است. طرح و سبک معماری این شهر، به سبک معماری پارت ها، دایره ای شکل ساخته شده و این امر به خاطر  وضعیت دفاعی شهر مورد توجه بوده است. در شمال اردشیر خره، کاخ اردشیر ساخته شده که به عنوان یکی از قدیمی ترین بناهای گنبددار ایران محسوب می شود.

شواتس، کیکاووس جهانداری، 1372

فارس، فیروزآباد، آثار باستانی، پل ساسانی (پل دختر، مهرنرسی)

این پل در 18 کیلومتری جادۀ فیروزآباد – شیراز بر روی رودخانۀ تنگاب فیروزآباد ساخته شده است. مهر نرسی وزیر معروف اردشیر بابکان ساخت پل را بر عهده داشته است. از بنای پل هم اکنون تنها شش پایه ستون و پنج دهانۀ خروجی آب باقی مانده است که طول آن 100 متر می باشد. مصالح به کار رفته در پل شامل لاشه سنگ، سنگ های بادبُر با بست های دم چلچله ای، ملاط ساروج و سنگ های حجاری شده است.

مخلصی، 322: 1379

فارس، فیروزآباد، آثار باستانی، چهارطاقی کهنارو

این چهارطاقی از آثار دوران ساسانی بوده و بر روی ارتفاعات مشرف به رودخانۀ فصلی واقع شده است. مصالح به کار رفته در ساخت بنا لاشۀ سنگ و گچ دستکوب است. نحوۀ چیدن سنگ ها در بنا بیانگر ویژگی های معماری دوره ساسانیان است. در بدنه دیواره ها سوراخ هایی تعبیه شده که احتمالاً محل تأمین روشنایی بنا بوده است.

کمالی سروستانی، 207: 1384

فارس، فیروزآباد، آثار باستانی، قلعه دختر

از آثار دورۀ ساسانی درنزدیکی نقش برجستۀ تنگاب است. قلعه توسط اردشیر بابکان (224-241م) برای حفاظت از شهر و دفاع در برابر حمله اردوان پنجم، آخرین پادشاه ساسانی ساخته شده است. قلعه دختر از لاشه سنگ و گچ دستکوب و ملاط ساروج ساخته شده و دارای وسعت 2300 مترمربع است. تالاری با مساحت 14 مترمربع و 18 متر ارتفاع در آن قرار گرفته است. همچنین گچبری هایی به سبک هنر هخامنشیان در آن صورت گرفته است.

مشکوتی،  1390: 1349

فارس، فیروزآباد، آثار باستانی، کاخ اردشیر بابکان

این بنا که از کاخ های دورۀ ساسانی و یکی از جلوه های هنر معماری آن دوران است در 10 کیلومتری فیروزآباد قرار دارد. بنا به دستور اردشیر بابکان از لاشه سن با ملاط گچ دستکوب ساخته شده و دارای نقشه ای مستطیل شکل و سه در ورودی است. ساختمان دارای دو ایوان شمالی و جنوبی است که در زمستان و تابستان مورد استفاده بوده است. کاخ دارای یک تالار مرکزی و دو تالار جانبی، هر سه با طرح کنگره ای است. این کاخ کهن ترین ساختمان باقی مانده از سبکی است که آندره گدار آن را سبک معماری ساسانی می نامد.

سامی، 228: 1342

فارس، فیروزآباد، آثار باستانی، کتیبه مهرنرسی

این کتیبه در 18 کیلومتری شهر فیروزآباد، در کنار ویرانه پل فیروزآباد و روبروی نقش برجستۀ اردشیر بابکان قرار گرفته، مربوط به نیمه اول سده ششم میلادی است. کتیبه به زبان پهلوی و خط پهلوی کتیبه ای در هفت سطر نگاشته شده و مضمون آن در رابطه با ساخت پل توسط مهرنرسه و تجلیل از او برای ساخت پل است.

اکبرزاده، 46: 1381

فارس، فیروزآباد، آثار باستانی، مناره خوید مبارکی

این مناره از آثار دورۀ ساسانی در شهرستان فیروزآباد است. مصالح به کار رفته در این بنا که در دویست متری کاخ اردشیربابکان قرار گرفته، سنگ و گچ است. طول هر قاعدۀ برج 11 متر و ارتفاع آن بیش از 30 متر است. در ضلع غربی آن آثار طاقی وجود دارد. از این بنا مقداری آجر با لعاب کاشی فیروزه ای به دست آمده که به نظر می رسد در تزئین بنا مورد استفاده بوده است.

مشکوتی، 139: 1349

فارس، فیروزآباد، آثار باستانی، نقش برجسته تنگاب

از آثار باستانی دورۀ ساسانی است که در ارتفاع چهار متری از سطح رودخانه در دل کوه حجاری شده است. نقش برجسته نقشی از مراسم تاجگذاری اردشیر، بنیانگذار سلسله ساسانیان است. در این نقش، مظهر میترا، تاج سلطنت را به اردشیر عطا می نماید. بین شاه و میترا کتیبه ای پهلویی وجود داشته که اکنون ناخواناست. در جنوب آن کتیبه دیگری به خط پهلوی در هفت سطر دیده می شود.

سامی، 68: جلد 1: 1342