فارس، طالقان، بازی ها

فارس، طالقان، بازی ها، اوهه وازی

تعداد: یک گروه

جنس: پسران

اشیاء: قاپ (به تعداد بازیکنان)

گروه سنی: کودکان

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: در این بازی قاپ، سه بر به نام های اسب، خر و عاشق دارد. بازیکنان هر کدام قاپ می اندازند. هر کس که «اسب» آورده باشد باید با قاب خود، قاپ دیگران را بزند. اگر هیچ یک از بازیکنان اسب نیاورده باشد، فردی که «خر» آورده باشد برنده خواهد بود. بعد از خر «عاشق» برنده است. گاهی ممکن است سه نفر از بازیکنان «اسب» آورده باشند و فقط قاپ یک نفر با آنها اختلاف داشته باشد. در این صورت همین بازیکن برنده خواهد بود، هر چند که قاپ او «خر» یا «عاشق» باشد. برنده با قاپ خود، قاپ های دیگران را نشانه می گیرد و این کار را آنقدر ادامه می دهد تا نشانه اش به خطا برود.

قزل ایاغ، 140 : 1379

فارس، طالقان، بازی ها، پادشاه وازی      

تعداد: بیش از 4 نفر

جنس: هر دو

اشیاء: قاپ (به تعداد بازیکنان)

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: چهار طرف قاپ با نام های اسب، خر، عاشق و دزد نامگذاری شده که در این بازی به خصوص به ترتیب شاه، وزیر، جلاد و دزد نامیده می شوند. بازیکنان به ترتیب قاپ می اندازند هر کس شاه آورد ، شاه می شود ولی باید منتظر بماند تا وضعیت بقیۀ افراد مشخص شود. بنابراین زمانی که موقعیت هر چهار نقش مشخص شد، شاه، وزیر، جلاد و دزد شدن هر چهار نفر مسلم گردد. آنگاه شاه به وزیرش دستور می دهد که دزد را پیداکند، وزیر خطاب به شاه در حالیکه دزد را نشان می دهد، می گوید که او را گرفته است. سپس شاه از وزیر می خواهد که ببیند دزد چه دزدی کرده است. دزد می گوید: «رفتم باغ شاه، دیدم زن شاه، زدمش و فرار کردم». شاه به وزیرش می گوید که به جلاد دستور سبیل مال کردن دزد را بدهد. البته وزیر، دستور نوع سبیل مال کردن را که آتشی باشد یا پنبه ای، از شاه می گیرد. آن وقت جلاد به سراغ دزد رفته و با دو انگشت شست و سبابه لب بالای دزد را محکم فشار می دهد و اگر سبیل مال پنبه ای باشد، به نرمی پنبه دست به بالای لبش خواهد کشید. این بازی مجازات های دیگری مانند، قیف بند، چک زدن، معلق زدن و شلاق زدن نیز دارد.

قزل ایاغ، 142 : 1379

فارس، طالقان، بازی ها، پِنشت     

نام دیگر بازی: یک قل دو قل

تعداد: یک گروه

جنس: دختران

اشیاء: پنج سنگ گرد (به تعداد بازیکنان)

محل اجرا: فضای بسته

نحوه بازی: هر بازیکن پنج سنگ گرد انتخاب می کند که خوب در مشت جا گرفته و اپو شود. ابتدا با همین سنگ ها مانند «ماد بازی» پیشال را تعیین می کنند. بازیکنی که پیشال می شود به ترتیب این مراحل را طی می کند. 1- یک یک : بازیکن هر پنج سنگ خود را به زمین ریخته و بعد یکی از سنگ ها را از زمین بر میدارد و با آن چهار سنگ دیگر را یکی یکی اپو می کند تا تمام شود. به همین ترتیب 24 مرحله بازی را پشت سر می گذازد بازیکنی که زودتر از دیگران همۀ این مراتب را اجرا کند برندۀ بازی خواهد بود. تنبیه بازی نیز مقرراتی دارد به این ترتیب که هر بازنده ای بر حسب نوبت دستش را روی زمین می گذارد و با یک یک سنگ های خود، در حین اپو پشت دست بازنده را چنگ می زند که به این عمل «چنگیرک» یا “ویسکیل” می گویند و …

قزل ایاغ، 144 : 1379

فارس، طالقان، بازی ها، جفتک چارکش  

تعداد: بیش از 3  نفر

جنس: هر دو

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: ابتدا پشک انداخته و معین می کنند چه کسی باید خم شود. آنگاه خطی را مشخص می کنند و بازیکنی که باید خم شود از این خط یک گُم (گُم عبارت است از مقدار فاصله ای که دو کف پا عمود بر هم باشند، به طوریکه کف پای راست را به طور طولی قرار داده و پای چپ را به طور عرضی بر آن عمود نمایند) به جلو رفته، دست های خود را روی زانو گذاشته و خم می شود. بازیکنان از خط قراردادی دور خیز کرده و دست هایشان را روی فرد خم شده گذاشته و از روی او می پرند. هنگامی که تمام بازیکنان یک پرش انجام دادند، خم شونده، یک گک دیگر به جلو می رود و به همین ترتیب در هر مرحله یک گم فاصله را زیاد می کند. زمانی که فاصله زیاد می شود، بازیکنان ابتدا با دور خیز خود به نزدیکترین محل خم شوند پریده و از آنجا دوباره جست زده و دست هایشان را روی خم شونده گذاشته و می پرند. به هنگام مشکل شدن بازی، فردی که نتواند پرش خود را با موفقیت انجام دهد سوخته و در صورت تکرار بازی می بایست خم شود تا دیگران از روی او بپرند. نوع دیگر جفتک چارکش به این ترتیب است که بازیکنان به فاصلۀ سه چهارم قدمی از یکدیگر خم می شوند. آنگاه آخرین نفر از روی همۀ بازیکنان پرش کرده و در اول صف قرار می گیرد و به همین ترتیب هر بار آخرین نفر صف از روی بقیه افراد پرش می کند و در اول صف قرار می گیرد و تا هر زمان که مایل باشند بازی را ادامه می دهند.

قزل ایاغ، 147 : 137

فارس، طالقان، بازی ها، جو و گندم       

تعداد: 5 – 6 نفر

جنس: هر دو

اشیاء:  یک عدد کمربند

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: یکی از بازیکنان استاد (نام بردار) شده و چیزی مانند حیوان و یا یک شی را پیش خود معین می کند و به بازیکنان اعلام می کند که «نام برداشتم» آنگاه یک یک افراد نام آن شی را حدس زده و به استاد می گویند. بازیکنی که نام درست آن را بگوید برندۀ بازی است. برنده، با شنیدن نام «گندم» از زبان استاد با کمربند به دنبال دیگران دویده و آنها را می زند. هنگامی که استاد کلمۀ «جو» را بر زبان بیاورد. بازیکنان دیگر باید برگردند و به دنبال برنده بدوند و او را بزنند. این زدن تا زمانیکه استاد کلمۀ «گندم» را به کار ببرد، ادامه پیدا می کند که در واقع دوباره نوبت زدن برنده می رسد. به همین شکل بازی ادامه پیدا می کند که سراسر زد و خورد و سروصداست. در روایت کندرکرچ، بازی دو استاد دارد و زمانیکه بازیکنی نام درست شی را بگوید دو استاد به او می گویند: «بتراش» یعنی حمله کن و بزن و زمانیکه نام «جو و گندم» را بر زبان بیاورند، برنده باید کمربندی را که با آن افراد را می زده به دو استاد تحویل دهد و اگر در حین زدن بازیکنان کمربند از او گرفته شده باشد، تنبیه خواهد شد.

قزل ایاغ، 148 : 1379

فارس، طالقان، بازی ها، دو قوز بپرک     

نام دیگر بازی: بیضی ژیلا

تعداد: یک گروه و یک نفر

جنس: هر دو

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: برای اینکه مشخص شود چه کسی باید خم شود (قوزکند) هر دو نفر با هم «تر و خشک» می کنند و بازنده ها دوباره «تر و خشک» می کنند تا بالاخره بازندۀ آخری مشخص شود. ممکن است کسی داوطلبانه خم شود، در اینصورت در جریان بازی تا هفت بار اگر ببازد، از خم شدن معاف خواهد بود ترتیب بازی چنین است که این فرد باید خم شود تا بقیه از روی او بپرند. هر مرحله از پرش مناسب نامش قرار و قاعده ای نیز دارد. این مراحل عبارتند از: 1- بیضی: در اولین دور همه بازیکنان هنگام پریدن می گویند: «بیضی» 2- ژیلا: در دور دوم به هنگام پرش کلمۀ «ژیلا» را بر زبان می آورند. 3- مهر دولتی: بازیکنان باید هنگام پرش یک پشت پا به نشیمنگاه خم شونده بزنند. 4- دو دست نخورده: در این حرکت دست ها را به پشت خم شونده تکیه داده و بعد پرش می کنند و نباید به جز دست ها هیچ جایی از بدنشان با او تماس پیدا کند. 5- یک دست نخورده: بازیکنان با کمک یک دست و بدون هیچ تماسی باید بپرند. 6- بی دست نخورده: بدون کمک دست ها، در حالیکه نشیمنشان به پشت خم شونده تماس پیدا می کند، پرش خود را انجام می دهند. 7- گتِ، ناگِت: بازیکنان روی خم شونده می نشینند و زمانی که او کلمۀ «گت» را بر زبان بیاورد، پایین می آیند. خم شونده زمانی که احساس کند موقعیت فردی که رویش نشسته خوب نیست و ممکن است بیفتد، در آن هنگام می گوید «ناگت» تا بازیکن افتاده به جای او خم شود. 8- قیچی قیچی، لیس لیس: این حرکت مانند حرکت «گت ناگت» است با این تفاوت که بازیکنان یک ور می نشینند و زمانی که خم شونده بگوید «لیس لیس» آنها باید از روی او پایین بروند. 9- بشقاب به سر: ابتدا سه خط با فاصله های مساوی و موازی هم زیر پای خم شونده می کشند. حال بازیکنی که میخواهد پرش کند باید سنگی را روی سرش بگذارد تا به هنگام پرش آن را دورتر از آن سه خط پرت نماید. 10 – گوشت کوب کوپک: بازیکن پرش کرده و روی پشت خم شونده می نشیند و پس از اینکه سه بار به نشیمن او می زند، پایین می رود. 11- آهنگر کوپک: بازیکن پس از نشستن روی پشت خم شونده سه بار دست به کمر خم شونده زده و بعد پایین می پرد.

در طی این مراحل، هر کس مرتکب خطایی شود و یا از عهدۀ انجام پرش برنیاید، بازنده است و باید خم شود تا دیگران از روی او بپرند. اگر تا پایان تمام مراحل هیچ کس نبازد، باز همان فردی که خم شده بود باید دوباره خم شود.

قزل ایاغ، 155 : 1379

فارس، طالقان، بازی ها، سبل سری ساب

نام دیگر بازی: سه قوله را مواظب باش

تعداد: دو گروه

جنس: هر دو

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: ابتدا دو نفر که از بقیه بازیکنان زورمندتر هستند، استاد بازی شده و یاران خود را انتخاب می کنند. سپس برای تعیین وضعیت دو گروه یا «تر و خشک» کرده یا به روش «هاپ هاپ، شاپ شاپ» عمل می کنند که در نتیجۀ ان گروه اول و دوم مشخص می شوند. گروه اول دور هم حلقه زده و  دست هایشان را به هم می گیرند. استاد این گروه هم از آنها مراقبت می کند تا افراد گروه دوم سوار بر کول یاران او نشوند و اگر فردی را به این قصد ببیند، او را با لگد می زند. اگر لگد استاد گروه اول به یکی از افراد گروه دوم بخورد آن گروه می بازد و جای دو گروه عوض می شود. اگر یکی از افراد گروه دوم بتواند بازرنگی سوار یکی از بازیکنان گروه اول شود، استاد این گروه (اول) دیگر حق ندارد بعد از سوار شدن به او لگد بزند و او می تواند آنقدر سوار بماند تا یکی از افراد گروه او در حال سوار شدن از استاد گروه اول لگد بخورد و تنها در آن صورت است که از گول حریف پایین آمده و می رود که همراه گروه خود حلقه بزند.

قزل ایاغ، 157 : 1379

فارس، طالقان، بازی ها، سنگ لولواک             

نام های دیگر بازی: تیل به تیل (تهران)، لپر بازی (گناباد خراسان)، قل دادن یا سنگ پرت کردن

تعداد: 2 نفر یا  گروهی

جنس: هر دو

اشیاء: سنگ (به تعداد بازیکنان)

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: در بازی دو نفره، بازیکن اولی سنگ خود را در محوطۀ بازی پرتاب می کند و دیگری سعی می کند با سنگ خود آن را هدف قرار دهد. در صورت اصابت سنگ دوم به سنگ اولی، بازیکن دوم از همان جایی که قرار دارند تا محل سنگ دومی از بازیکن اولی کولی می گیرد. در صورتی که سنگ به هدف نخورده باشد، اولی با سنگ خودش سنگ دومی را هدف گرفته و بازی را به همین نحو ادام می دهند. اگر بازی چند نفری باشد. نحوۀ بازی نیز به همین ترتیب است، تنها می بایست نوبت رعایت شود.

قزل ایاغ، 159 : 1379

فارس، طالقان، بازی ها، سکوت (سه کوت)

تعداد: یک گروه

جنس: پسران

اشیاء: تعدادی گردو

گروه سنی: 10 – 12 سال

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: یکی از بازیکنان داوطلبانه صاحب «سکوت» می شود، یعنی چند گردو را روی زمین می چیند و خودش کنار گردوها می ایستد. محلی را نیز تعیین می کنند به نام «مره marre» که بازیکنان از آنجا سکوت را هدف می گیرند که بر حسب کم و زیادی گردوهای سکوت، این محل نزدیکتر یا دورتر خواهد بود. بعد از تعیین مره بازیکنان به ترتیب از این محل، با یک گردو سکوت را هدف می گیرند. هر بازیکن مطابق مهارت یا سلیقه اش می تواند گردو را روی زمین قل بدهد و یا پرتاب کند. اگر گردو یا تیله به گردوهای سکوت (اصابت کند، همۀ آن گردوها متعلق به او (زنندۀ تیله) خواهد شد و در غیر اینصورت تیله را صاحب سکوت بر میدارد. به این ترتیب بازیکنانی که مهارت بیشتری داشته باشند، گردوهای بیشتری را نصیب خود خواهند کرد. صاحب سکوت مختار است از سه تا دوازده گردو روی زمین بچیند و در اینصورت اسم سکوت هم بر حسب تعداد گردوها تغییر می کند: مثلاً «چهار کوت» یا «پنج کوت».

قزل ایاغ، 160 : 1379

فارس، طالقان، بازی ها، شیک بردار

تعداد: 2 نفر یا گروهی

جنس: هر دو

اشیاء: قاپ (به تعداد بازیکنان)

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: هر یک از بازیکنان یک قاپ تیشال (تیشال یعنی قاپی که ساییده شده باشد) دارد، بازیکنان همگی قاپ های خود را به استاد بازی می دهند – البته هر یک از بازیکنان قاپ خود را به نشانه ای می شناسد – استاد قاپ ها را روی زمین می ریزد. قاپ کسی که «اسب» آورده باشد، صاحب قاپ برندۀ بازی است و بقیۀ قاپ ها هم مال او می شود. در صورت نبودن قاپ «اسب»، قاپ «خر» برنده خواهد بود.

قزل ایاغ، 163 : 1379

فارس، طالقان، بازی ها، گردو شکستن    

تعداد: یک گروه

جنس: هر دو

اشیاء: تعدادی گردو

گروه سنی: بزرگسالان

محل اجرا: فضای بسته

نحوه بازی: یک نفر از بازیکنان با خواندن این شعر بازی را آغاز می کند: «خان در، خانچه دره – درک را وازکن بقچه دره» بعد از آن بازیکنان، گردوهای خود را می شکنند. مغز گردوی هر کس سفید تر درشت تر بود او برنده است و دیگران گوسفندهای خود را به نام او می کنند.

قزل ایاغ، 172 : 1379

فارس، طالقان، بازی ها، گرگ گله 

تعداد: 6 نفر یا بیشتر

جنس: هر دو

نقش ها : ننه، گرگ، دختر و بره ها

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: این بازی با شعر همراه است به این صورت که ننه می ایستد و دختر و بره ها به ترتیب قد صف می بندند و کمر همدیگر را می گیرند تا گرگ از راه می رسد و از مادر گوسفند در خواست می کند اما مادر راضی نمی شود. درگیری صورت می گیرد و گرگ بره ها را یکی یکی از آخر دست جدا می کند تا به دختر می رسد. در نهایت گرگ دختر را می دزدد و مادر به دنبال دخترش می گردد تا اینکه پس از مراحل مختلف جستجو مادر دایره ای روی زمین می کشد و در آن شاخۀ درختی می نشاند. این دایره بهشت است گرگ هم دایره دیگری می کشد و در آن آشغال می ریزد که به منزلۀ جهنم است. مادر وگرگ دو دست بره ها را می گیرند و از زمین بلندشان می کنند . از روی جهنم و بهشت عبور می دهند. اگر دست بره رویا کنار جهنم رها شد، بره جهنمی است در غیر اینصورت بهشتی می شود بازی در حالی تمام می شود که بهشتی ها و جهنمی ها با هلهله و شادی به سر و کول هم می زنند.

قزل ایاغ، 172 : 1379

فارس، طالقان، بازی ها، مادوازی

تعداد: یک گروه

جنس: دختران

اشیاء: تعدادی ریگ به شکل و اندازۀ فندق

محل اجرا: فضای بسته

نحوه بازی: ابتدا برای تعیین اولین بازیکن (پیشال)، بازیکنان هر یک سنگ هایی را که در دست دارند به هوا انداخته و دست خود را می چرخانند، طوریکه سنگ ها در پشت دست آنها قرار گیرد، کسی که بیشترین سنگ در پشت دستش قرار گرفته باشد ، پیشال خواهد بود. پیشال سنگ های خود و دیگران را یک جا جمع می کند، سپس آنها را به هوا می اندازد تا در پشت دستش قرار گیرد. آنگاه سنگ هایی را که در پشت دست او قرار دارند، کنار گذاشته و هر بار یکی از آنها را «اپو» می کند و سعی می کند سنگ

های روی زمین را جمع کند. تا زمانیکه سنگ های پشت دست او که آنها را کنار گذاشته بود، همگی به تدریج در مشت او جمع شوند، می تواند از روی زمین سنگ جمع کند و تا زمانیکه بازیکن یکی از سنگ ها را به هوا پرتاب کرده و با برگشت مجدد سنگ سریعاً یک یا دو سنگ از زمین گرفته و بعد هم با همان دست سنگی را که به هوا پرتاب کرده بود بگیرد، مجموع این حرکات را «اپو» می گویند. به این ترتیب هر بازیکن به نسبت مهارتی که دارد مقداری از سنگ ها را صاحب می شود. در دور بعدی، دوباره بازیکنان به تساوی مقداری سنگ به میان می گذارند و بازی را تا هر زمان که مایل باشند ادامه می دهند. به هنگام بازی اگر بازیکنی در آخرین اپوی خود بتواند با حرکت «چرخ» بازی را تمام کند، در دور بعدی پیشال خواهد بود. حرکت چرخ به این ترتیب است که زمانی که بازیکن سنگ را در هوا می گیرد باید دستش را مانند حرکت چکش و از بالا فرود آورده و در همان وضع سنگ را از هوا بگیرد.

قزل ایاغ، 176 : 1379

فارس، طالقان، بازی ها، هالنگه    

تعداد: 2 نفر یا گروهی

جنس: هر دو

وضعیت بدن: به صورت لی لی

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: ابتدا زمین بازی را با خط کشی به شکل مستطیل محدود می کنند و همۀ بازیکنان در داخل آن قرار می گیرند. آنگاه یکی از آنان، یک پایی به صورت لی لی، بازیکن یا بازیکنان دیگر را دنبال می کند. اگر این بازیکن بتواند، پای یکی از افراد را لگد کند. از او کولی خواهد گرفت، اما اگر در حین تعقیب بازیکنی، پای خودش به زمین برسد، به آن بازیکن کولی خواهد داد.

قزل ایاغ، 181 : 1379