فارس، شیراز، بزرگان (ب،پ،ت،ث)

فارس، شیراز، بزرگان، بابافغانی شیرازی

تاریخ تولد بابافغانی را هیچ ‌یک از مورخان و تذکره‌نویسان ثبت نکرده‌اند و به طور تحقیق نامعلوم است، لیکن ظهور بابا ظاهراً اوایل نیمه‌ دوم قرن نهم در شیراز است. در سال 925 ه.ق درگذشت. در میان شعرایی که طرز بابافغانی را پیروی کرده‌اند وحشی بافقی بهتر از دیگران از عهده‌ آن برآمد و معرف شد.

سهیلی خوانساری، 29- 9: 1340

فارس، شیراز، بزرگان، بابافغانی شیرازی

وی از شعرای پیرو سبک هندی در زمان صفویه بود. اشعارش شوری در دل برپا می سازد. مدتی در خدمت سلطان یعقوب بود و در ملازمت او به پیشرفت هایی نائل گردید و او را بابای شعرای زمان می گفتند. در نوشیدن شراب افراط میکرد و بدمستی های او نیز معروف بود و همیشه در میخانه ها بسر می برد. بعد از وفات سلطان یعقوب در زمان شاه اسمعیل به خراسان رفت و حاکم ابیورد روزی یک من شراب و یک من گوشت برایش مقرری تعیین کرد و در اواخر کار او بجایی رسید که مردم میخانه ها او را از پی مایحتاج می فرستادند و سرانجام در سال 925 ه.ق در مشهد درگذشت.

مهراز، 328: 1348

فارس، شیراز، بزرگان، بسمل شیرازی

علی اکبر نواب متخلص به بسمل در سال 1187 ه.ق در شیراز تولد یافت. در مدرسه حکیم تحصیل نمود. صرف و نحو و منطق و معانی بیان و ریاضیات را آموخت. آنگاه به کسب اصول و حکمت و کلام پرداخت. پیوسته با اهل علم مجالست داشت. در سال 1237 ه.ق کتاب تذکره دلگشا را نوشت. از آثار دیگرش یکی هم شرح سی فصل خواجه نصیرالدین طوسی است که در علم نجوم تألیف کرده است. رساله ای در اثبات واجب و رساله ای نیز در اثبات نبوت خاصه نگاشته است. حاشیه بر تفسیر قاضی بیضاوی  و تفسیر فارسی بر قرآن مجید و تعلیقات بر مدارک شرایع و کتاب سفینه النجاه و دو رساله اندرزنامه و مجلدات بحراللآلی از آثار متعدد او به شمار می رود. حمامی نیز در محله بازار مرغ به نام حمام نواب بنا کرد. مرگش به سال 1263 ه.ق اتفاق افتاد و در جوار مدفن سید میرمحمد به خاک سپرده شد. اشعار بسمل شیرازی روان و گیر است.

مهراز، 342: 1348

فارس، شیراز، بزرگان، بی بی دختران

ام عبدالله مشهور به دختران که اکنون آنرا بی بی دختران گویند از بانوان فاضل و از اولاد فاطمه دختر پیغمبر است. اکنون قسمتی از فضای وسیع بقعه را که مدت ها بصورت خرابه ای بود، به بستانی تبدیل کرده اند. زنی شوهردار که مرتکب زنا شده بود پس از توبه از قاضی شرع خواست تا او را سنگسار نماید. آن زن را در کنار مزار ام عبدالله دفن نمودند و از آن هنگام مردم شیراز نسبت بدان بقعه بیشتر روی آوردند. همسر امیر مبارزالدین محمد موسس سلسله آل مظفر موسوم به قتل خان مخدومشاه که دختر سلطان قطب الدین شاه جهان بن سلطان سیورغتمش قراختائی بود دستور داد تا گنبد و مدرسه ای در آنجا بسازند. این گنبد و مدرسه در زلزله های شیراز ویران گردید و نیکوکاران شیراز فقط به تعمیر بقعه همت می گماشتند و سالها زمین وسیعی که قبلا مدرسه بوده بلااستفاده بود، تا اینکه چند سال پیش قسمتی از آن مورد استفاده قرار گرفت. محل بی بی دختران را سابقاً دروازه بیضا می گفتند.

مهراز، 487: 1348

فارس، شیراز، بزرگان، بیدل شیرازی

حاجی میرزا رحیم، طبیب، حکیم، ادیب و فاضل در طبابت مشهور به حکیم باشی، در شعر متخلص به بیدل و در القاب و اوصاف معروف به فخرالدوله بود. نزد میرزا حسنعلی طبیب حکمت و طب را آموخت پس از شیراز به تهران رفت و به معالجه بیماران حرمسرا مأمور کرد. حکیم باشی طبیب مخصوص خانم فخرالدوله دختر فتحعلی شاه گردید. از این لحاظ او را حکیم باشی فخرالدوله گفتند. در مدت غیبت میرزا عبدالوهاب معتمدالدوله منشی الممالک، تحریر رسائل و فرامین دولتی را هم برعهده گرفت. در سال 1265 ه.ق به شیراز بازگشت. اجداد بیدل از اطباء دربار صفویه بودند و در زمان کریمخان زند نیز دربار به طبابت می پرداختند. میرزا رحیم بیدل از اطباء دربار صفویه بودند و در زمان کریمخان زند نیز دربار به طبابت می پرداختند. میرزا رحیم بیدل خط را هم زیبا می نوشت در سنه 1258 ه.ق در قم برحمت ایزدی پیوست و در همانجا مدفون شد.

مهراز، 370: 1348

فارس، شیراز، بزرگان، بهاء الدین محمد بن مظفر

وی پسر اسعد و شیخی عالم و عارف بود که تبرک دنیا گردید. در قراآت سبع ماهر بود و کتاب شاطبی و جامع الاصول را بر شیخ علی دیوانی واسطی خواند. در بقعه پدر و جد و همچنین مسجد سرو وعظ می گفت. بسیار خوش بیان بود در سال 740 ه.ق دیده از زندگانی فرو بست و در بقعه خانوادگی در قبرستان شیرویه و ام کلثوم دفن گردید.

مهراز، 218: 1348

فارس، شیراز، بزرگان، پیر بناب

سیدمحمد معروف به شیخ اقطع در چند کیلومتری جنوب غربی شیراز مدفون است. در آنجا مغازه ای در دامنه کوهی قرار دارد که ازنزدیکی آن چشمه آب گوارائی از زیر کوه می جوشد شیخ در ایام زندگانی در آن مغازه معتکف بوده و پس از مرگ نیز همانجا بخاک سپرده شد. به همین علت او را مردم شیراز «پیربن آب» گویند. اکنون مدفن او زیارتگاه مردم شیراز است که در وقت درماندگی بمزارش تمسک می جویند.

مهراز، 488: 1348

فارس، شیراز، بزرگان، تاج الدین ابوطالب شیرازی

وزیر سلطان محمودشاه پسر سلطان ملکشاه سلجوقی بود و پدرانش نیز از اکابر و وزیران فارس بودند. تاج الدین خود از عقل و کیاست و وقوف بر تمشیت امور وزارت بهره ای نداشت لاجرم بعد از قتل اتابک بوزابه از آن شغل معزول گشته به شیراز مراجعت نمود و در سنه پانصد و شصت و اند وفات یافت.

مهراز، 438: 1348

فارس، شیراز، بزرگان، تاج الملک ابوالغنائم شیرازی

از بزرگان شیراز بود که ملکشاه سلجوقی بعد از غزل خواجه نظام الملک او را به وزارت برگزید. ایام این وزارت کوتاه بود، زیرا پس از مرگ سلطان غلامان نظام الملک که عزل خواجه خود را در اثر تحریکات تاج الملک میدانستند، جسورانه در لشکرگاه او را با کارد قطعه قطعه کردند.

مهراز، 438: 1348

فارس، شیراز، بزرگان، تاشی خاتون

تاشی خاتون مادر شاه خاتون شیخ ابواسحاق اینج از زنان معتقد و خیر و نیکوکار بوده است وی در سال 744 ه.ق قبه و گنبدی عالی بر روضه شاه چراغ بنا نمود و مدرسه ای نیز چسبیده بدان احداث کرد و عده ای از علما و زهاد و صوفیه را در آن بقعه و مدرسه به تبلیغ و تدریس واداشت و رونقی بدانجا داد. از بودجه ای که وقف برآنجا بود از مسافرین و تهیدستان پذیرائی می شد و تاشی خاتون شخصاً تمام شب های دوشنبه به بقعه شاه چراغ می آمد و فقها و قضات و بزرگان نیز در آنجا حضور داشتند. مراسم تلاوت قرآن برگزار می شد و با میوه و شیرینی و انواع غذاها از همه پذیرایی بعمل می آمد. در چنین شب ها واعظین معروف به موعظه می پرداختند و این برنامه از خاتمه نماز ظهر تا بعد از نماز عشا ادامه داشت. آنگاه طبل ها و نفیرها و شیپورها به صدا میآمد و این تشریفات که خاص بارگاه سلاطین بود، به منظور بزرگداشت حضرت احمدبن موسی (شاه چراغ) برگزار می شد. تاشی خاتون همچنین دستور داد تا پیر یحیی جمال صوفی که از خوش نویسان هنرمند شیراز بود قرآنی درسی پاره با خط ثلث بسیار زیبا بنویسد. این قرآن در سنه 746 ه.ق به اتمام رسید و تاشی خاتون آن را وقف بقعه شاه چراغ کرد. این قرآن هم اکنون در موزه پارس شیراز موجود است و بازدیدکنندگان باذوق مدت ها وقت صرف ملاحظه ریزه کاری های آن می کنند. تاشی خاتون با این همه فضائل و مناقب متهم شد که با امیرعلی بن غیاث الدین یزدی وزیرشاه شیخ ابواسحق روابط عاشقانه داشته است. روزی شاه شیخ ابواسحق شخصاً آندو را در خانه خلوتی دید و امیرعلی بزیر خرمنی از گل خود را پنهان کرد. شیخ ابواسحاق شمشیر کشید و گفت جای تو در زیر گل بهتر است تا در زیر گل و ویرا بکشت و این واقعه در سال 746 ه.ق اتفاق افتاد. تاشی خاتون در سال 750 ه.ق نیز مرقدی در جنب مرقد شاه چراغ برای خود ساخت و پس از مرگ در همانجا مدفون شد. اینک در شاه چراغ اثری از سنگ قبر تاشی خاتون وجود ندارد، زیرا بعداً آنجا را صاف کرده و اعیان شیراز از هر قسمتی را به قبرستان خانوادگی اختصاص داده بودند. خوشبختانه در اثر اقدامات انجمن آثار ملی آن روضه نیز از صورت قبرستان درآمده و دفن اموات را در آنجا ممنوع کرده اند.

مهراز، 426- 425: 1348

فارس، شیراز، بزرگان، تخت ضرابی

در کوه چهل مقام، درست بالای تکیه هفت تنان عمارت کوچکی بنام تخت ضرابی مشتمل بر چند اتاق و ایوانی جلو آن قرار دارد. در گوشه ای از آن هم آب انباری احداث شده که از آب باران پر می شود. این محل را مردم مقدس می دانند و به آنجا می روند و نماز می خوانند و ضمناً روز خود را می گذرانند. این بنا را قاضی القضات فارس رکن الدین یحیی بن اسمعیل بن نیک روز در قرن هفتم در شعبان سال 669 ه.ق برای استراحت و سکونت دوستان مسلمان برپا ساخت. شرح حال رکن الدین بن اسمعیل بن نیکروز را در زوه خاندان فالی شیرازی آورده ایم.

مهراز، 489: 1348

فارس، شیراز، بزرگان، توحید شیرازی

میرزا اسمعیل توحید شیرازی فرزند پنجم وصال است که در سنه 1246 ه.ق به دنیا آمد و در سال 1286 ه.ق در مرض وبای عام ریخت از این جهان بربست. توحید در علوم مقامی والا داشت. انواع خط ها را خوش و زیبا می نوشت و آوازی دلکش داشت. در شعر از سبک حافظ پیروی می کرد. مدفنش درجوار مرحوم داوری است. قصیده را محکم می سرود و در غزل نیز روانی و سادگی را رعایت می کرد.

مهراز، 366: 1348