فارس، شیراز، آثار تاریخی، تکیه ها

فارس، شیراز، آثار تاریخی، تکیه باباکوهی

در دامنۀ این کوه غار وسیعی است که گویا سابقاً یکی از مقامات زهاد و عرفا بوده و اکنون در اختیار لشکر فارس می باشد. در وسط کوه غاری دیگر است که فعلاً در جلو آن ایوانی با سنگ و گچ ساخته اند و مظهر چشمه آب باریکی است و در جلو آن ایوان، صفه ایست که حوضی در آن ساخته شده و چند درخت چنار و شمشاد در باغچه آن غرس شده و چند اطاق سنگی و گچی هم در کنار آن ایوان بنا کرده اند.

مرحوم حاج میرزا زین العابدین شیروانی در صفحه 561 کتاب ریاضی السیاحه در مورد اینجا نوشته است. این صفه و برکه هم اکنون موجود است و قطعه سنگی که به شکل صندلی تراشیده شده در حال حاضر در ایوان مزبور نصب است که مرحوم شیروانی بر پشت آن کتیبه ای را نگاشته است. در اطراف آن سنگ دو بیت از سعدی نوشته شده است.

طبق نوشته فارسنامه ناصری (صفحه 157 جلد دوم) در سال 1257 هم مویدالدوله – طهماسب میرزا – حاکم فارس اطاقی و گنبدی در آنجا ساخته است. قدری بالاتر از این چشمه و اطاق ها، اطاقی است که در آن مزار عارف کامل الشیخ ابوعبدالله محمدبن عبدالله معروف به ابن باکویه و مشهور به «باباکوهی» قرار دارد که در سال 442 ه.ق وفات یافته است. در اطاق فوق الذکر سنگ قبر ابن باکویه است. گویا سنگ مزبور را فرهاد میرزا معتمدالدوله والی فارس روی قبر انداخته است.

مرحوم میرزا محمد قزوینی در حاشیه کتاب شدالازار شرح مفصل و مشروحی نگاشته که خلاصه آن این است که صاحب این مزار چنانکه ذکر شد ابوعبدالله محمدبن عبدالله معروف به ابن باکویه است که بعداً تحریف به باباکوهی شده است.

مرحوم قزوینی نوشته است که این شخص یعنی ابن باکویه با شیخ علی معروف به باباکوهی که دیوان اشعار او از طرف کتابفروشی معرفت شیراز چاپ شده است دو نفر می باشند و گویا این دومی یکی از دراویش بوده که بر سر قبر ابن باکویه معتکف بوده است. چنانکه اخیراً نیز درویش وارسته دیگری به نام کوچک علی در آنجا اقامت داشت و چند سال پیش فوت کرد و در اطاق مجاور به اطاق ذکر شده، مدفون گردید.

کوچک علی – درویشی وارسته و پیری روشن ضمیر بود که قریب چهل سال بر سر مزار ابن باکویه معتکف بود و در 25 دی ماه 1333 در سن 94 سالگی بدرود زندگی گفت و در اطاقی مجاور مرقد ابن باکویه مدفون گردید. هم اکنون سنگی بر قبر او قرار دارد.

آرامگاه ابدی درویش کوچک علی نعمت اللهی صفی علیشاهی که 94 سال در دنیا زیست و 38 سال در این مکان مقدس به عبادت پرداخت – در 25 دیماه 1333 به جوار رحمت حق پیوست. در حاشیه نوشته شده، مدفن مرحوم عبدالکریم ولد مرحوم غلامحسین دیماه 1333.

بهروزی، 110- 105: 1354

فارس، شیراز، آثار تاریخی، تکیه مشرقین

چند قدمی جنوب آرامگاه خواجو، منتهی چند متری بالاتر، تکیه مشرقین (بفتح میم و قاف و سکون یاء و نون – یاء و نون تثنیه) قرار دارد که درخت سرو کهنسال آن معروف است. مشرقین تحریفی از کلمه «مشرقی» است و مشرقی گویا نام عارف یا عابد و یا مرتاضی بوده که در غاری که در اینجا قرار دارد، اقامت داشته است (چنانکه چاه مرتاض علی هم در کوه چهل مقام “کوه رحمت” محل اقامت عارفی به نام مرتاض علی بوده که نزد عوام به چاه مرتضی علی معروف شده است).

در مشرقین دو سه غاری است که محل عبادت و ریاضیت مرتاضین بوده و در جلو دهنه یکی از این غارها طاق ضربی بلندی زده اند و قبر خواجه عمادالدین محمود وزیر معروف شاه شیخ ابواسحق اینجو (743-754 هـ .ق) در زیر آن طاق واقع است که محجری چوبی آنرا احاطه کرده است.

بر روی قبر، سنگی است که مایل به سرخی است و از روی سبک خطی که بر آن نقر شده پیداست که همان سنگی است که هنگام فوت (قرن نهم هجری) بر روی آن قرار داده اند.

در بدنۀ دیوار قبلۀ زیر طاق (روبروی محجر خواجه عمادالدین محمود) محرابی از سابق بوده که هنوز باقی است و وسط آن سنگی در گچبری برای نصب است. بالای سنگ که مثلث شکل است کلمه “الله” به خط کوفی چندین مرتبه در وسط گل و بته تکرار شده است – بر روی قسمت پایین آن که به شکل مربع مستطیل است سوره “قل هوالله احد” با خط کوفی نوشته شده است. در کنار این محراب قطعه سنگی است که روی آن بخط ثلث نوشته شده است. در مشرقین بر روی سنگی که از بدنۀ کوه تراشیده اند دو نقش حجاری شده است: اول نقش مردی است به شکل رستم که با شیر در حال نبرد است و در حالیکه بر اسب سوار است شیر را هدف تیر قرار داده است. از قرار معلوم این نقش را مرحوم حسین علی میرزا فرمانفرمای فارس در سال 1218 ه.ق احداث کرده است. دوم شکل فتحعلیشاه قاجار است که بر روی تخت نشسته و دو نفر از پسران او در طرفین تخت ایستاده اند که گویا یکی از آنها حسین علی میرزا حاکم فارس و دیگری حسن علی میرزا برادر او حاکم کرمان است. این نقش در اثر نفوذ آب باران نزدیک به محو شدن است. سابقاً تکیه خواجو و مشرقین از آب رکنی مشروب می شده است. اخیراً آرامگاه خواجو و مشرقین از طرف اداره کل فرهنگ و هنر فارس تحت تعمیر قرار گرفته و با برداشتن دیوار بین آن دو، آن را به شکل واحدی درآورده و قرار است غارهای طبیعی اینجا را به شکل آبرومندی درآورند تا مورد استفاده سیاحان داخلی و خارجی قرار گیرد.

بهروزی، 104- 98: 1354