فارس، شیراز، آثار تاریخی، ارگ، قلعه، برج و بارو

فارس، شیراز، آثار تاریخی، ارگ کریم خانی

این ارگ در سال 1180 هـ .ق به دستور کریم خان زند ساخته شده است و قصر سلطنتی و اندرونی کریم خان محسوب می شده است. در ساختن ارگ، معماری نظامی و مسکونی هر دو با هم به کار گرفته شده. شالوده و دیوارهای ارگ از سنگ ساخته شده اند و برای بقیه بنا خشت پخته مورد استفاده بوده است. این محل هم اکنون اداره میراث فرهنگی استان فارس و در حال تبدیل به موزۀ مردم شناسی است.

کمالی سروستانی، 52- 50: 1384

فارس، شیراز، آثار تاریخی، باروی شیراز

باروی شیراز یکی از باروهای مهم و مستحکم بوده که در حفظ شیراز از غارت ها و قتل ها موثر بوده است، ولی بارو از قدیم وجود نداشته است. اصطخری در کتاب مسالک و ممالک که در قرن چهارم هجری تألیف شده می نویسد: «… شیراز بارو ندارد» و سترنج در صفحه 269 کتاب سرزمین های خلافت شرقی می نویسد: «… نخستین کسی که باروی شیراز را ساخت و آن را مستحکم کرد صمصام الدوله پسر عضدالدوله یا سلطان الدوله پسر زاده عضدالدوله بود. طول این بارو دوازده هزار ذرع بود و یازده دروازه یا بیشتر نداشت. در نیمه قرن هشتم که آن بارو خراب شد محمود شاه انجو، رقیب سلاطین آل مظفر آن را مرمت کرد و برج هائی بر آن افزود». مرحوم فتحعلیخان صبا که پیش از آنکه در سلک مداحان سلاطین قاجاریه درآید، شاعر دربار زندیه بود، از ویرانی برج و باروی شیراز متأثر گردیده بود.

بهروزی، 41- 37: 1354

فارس، شیراز، آثار تاریخی، قلعه بندر

در انتهای غربی قسمت اول کوه شمالی، مشرف بر تنگ سعدی قلعه ای بوده که اکنون خراب شده است. این قلعه را به نام های «فهندز» و «قهندز» و «بهندژ» و «کهن دژ» و «پهن دژ» و «فهندژ» نامیده اند، ولی مردم شیراز آن را «قلعۀ بندر» گویند. این قلعه یکی از قلاع قدیمی است که برای حفظ تنگه سعدی و جاده آن و شهر شیراز، ساخته شده بوده است.

با مطالعه دقیق و مخصوصاً وجود چاه سنگی و خرده سفال هائی که در اطراف آن جمع آوری شده، تشخیص داده شده که این قلعه مربوط به دوران هخامنشی است که در دورۀ ساسانی و بعد از اسلام هم، مخصوصاً در دورۀ دیلمیان از آن استفاده می شده است. در اینجا لازم است این نکته را تذکر دهد که شهر فعلی شیراز با تنگ سعدی و این قلعه فاصله دارد ولی سابقاً شهر شیراز در حوالی همین قلعه بوده و آن را «شی بازار» (مخفف شیب بازار) می نامیده اند زیرا که زمین این قسمت از جلگه پایین تر از زمین های غربی آن است.

بعضی از باستان شناسان و محققین حدس می زنند که به دلیل ساخته شدن قصر ابونصر، ممکن است شهر شیراز، در دورۀ هخامنشی، در حوالی قصر بوده و به تدریج رو به غرب امتداد یافته تا در اوائل اسلام به حدود تنگه سعدی رسیده بوده است. اگر این حدس درست باشد، باید دانست که شهر شیراز مانند حالا مجتمع نبوده بلکه خانه ها و منازل از هم فاصله زیادی داشته و بین آن ها اراضی و مزارع پهناوری وجود داشته است. بعدها که از دورۀ دیلمیان تا زندیه، خواستند از نظر نظامی و حفظ شهر برای آن بارو بسازند، شهر را جمع کردند دور آنرا برج و بارو ساختند و از آن تاریخ منازلی که در حوالی تنگ سعدی و قلعه بندری و خارج از بارو قرار داشت از بین رفت.

در نیم قرن اخیر هم که شهر شیراز توسعه یافته، شهر رو به سمت مغرب جلگه پیش رفته بطوریکه اکنون نزدیک است که شهر به روستای قصرالدشت (مسجد بردی) متصل گردد. از عجایب این قلعه، «چاه وسیع و عمیق» آن است که در دل کوه و در پای قلعه حفر گردیده و دهنه آن مربع است و از آب آن برای شرب ساکنین قلعه استفاده می شده است. اهالی شیراز آن را «چاه قلعه بندر» نامند. چون این چاه با چاهی که در دامنه شمالی صفه تخت جمشید حفر شده شبیه است احتمال داده می شود که این قلعه و این چاه در دوره هخامنشیان احداث شده باشد. طبق تحقیقات آقای علی سامی نظیر این چاه، علاوه بر چاه صفه تخت جمشید سه چاه دیگر هم در کوه های حوالی تخت جمشید حفر شده است. علاوه بر چاه بزرگ قلعه بندر، دو چاه کوچکتر هم در آن قلعه بوده که اکنون اثری از آن ها نیست. گویا در چند نقطه دیگر فارس هم چاه هائی نظیر آن ها دیده شده است.

بهروزی، 18- 16: 1354

فارس، شیراز، آثار تاریخی، گنبد عضد    

این بنا که بر فراز کوه چهل مقام شیراز در درۀ تنگ قرآن و در مقابل آرامگاه خواجوی کرمانی قرار گرفته، مشتمل بر چهارطاقی ای با چهار ستون است که بر فراز آن گنبدی مخروطی شکل قرار دارد و برخی آن را گهواره دید و یا گهواره دید می نامند. بنا توسط عضدالدوله دیلمی (337-372 هـ .ق) جهت تسلط بر معبد ورودی شهر و حفاظت از شهر ساخته شده است.

کیانی، 666: 1374

فارس، شیراز، آثار تاریخی، گهواره دیو

بر بالای نوک غربی کوه مشرف بر «تنگ الله اکبر» یک چارطاقی با چهار ستون ساخته شده است که مردم آن را «گهواره دیو» گویند و در بعضی از کتب آن را «گنبد عضد» نامند. از قرار معلوم گهواره دیو تحریف «گهواره دید» بوده است زیرا که محل دیده بانان و قراولانی بوده که برای حفظ و حراست راهی که از تنگ الله اکبر می گذشته در آن مستقر بوده اند. به طوری که از تواریخ استنباط می شود، در زمان سلطنت دیالمه راهی و پاسگاهی در وسط تنگ الله اکبر ساخته شده بود و امیر عضدالدوله دیلمی (337-372 هـ .ق ) که در تنگ ساختمانی کرده است، بر بالای شرقی آن تنگ، محلی را برای دیده بانان ساخت که بر تنگ و راه آمد و شد در آن مسلط بوده است. هم اکنون این بنا که بالای آن گنبدی کوچک دارد به شکل طاقی که بر چهار ستون استوار است باقی مانده و در زیر گنبد و داخل چارطاقی جز مقداری سنگ و کلوخ چیزی وجود ندارد. اینکه بعضی ها تصور کرده اند که قبر عضدالدوله دیلمی در زیر این گنبد بوده اساس صحیحی ندارد، زیرا که جسد عضدالدوله را به نجف اشرف برده و در آن خاک پاک دفن کرده اند.

بهروزی، 46- 44: 1354

به ما در تکمیل اطلاعات این قسمت کمک کنید

ارسال اطلاعات
slot deposit 10 ribu
slot deposit qris
spadegaming
pg soft
habanero
cq9
slot garansi kekalahan