فارس، سمنان، آثار تاریخی، زیارتگاه ها

فارس، سمنان، آثار تاریخی، آرامگاه حاجی ملاعلی حکیم الهی سمنانی

آرامگاه حاجی ملا علی حکیم الهی سمنانی مجتهد بزرگ سمنان در دوره قاجاریه در ابتدای بلوار بین سمنان و محلات ثلاث (زاوغان، کوشک مغان، کدیور) در سمت راست نزدیک میدان پیرعلمدار واقع است. بنای آرامگاه را ایوان و چند سالن و اتاق تودرتو تشکیل می دهد.

بر پیشانی ایوان که مشرف به خیابان می باشد و در حدود پنج متر ارتفاع دارد کتیبه ای از کاشی نصب گردیده است.

تولد رمضان سال 1243 ه.ق – وفات ربیع الاول 1323 ه.ق بر دو جرز طرفین ایوان کاشیکاری زیبایی به چشم می خورد. طاق ایوان برخلاف ایوان سایر بقاع مسطح و با تیرآهن پوشیده شده است. در زیر این طاق و بر طرفین در آهنین آرامگاه پشت بغل های کاشیکاری دیده می شود که به خط سفید در متن لاجوردی و بر بالای در به خط سیاه بر متن زرد رنگ نوشته شده است.

در جلوی دهنه ایوان که 5/3 متر است نرده آهنین مشبک و ضریح مانندی وجود دارد که آرامگاه را از خیابان جدا می کند. در طرف چپ ایوان پنجره ای بزرگ و در طرف راست آن دو پنجره سالن سرتاسری و پس در بزرگ ورودی آرامگاه قراردارد.

بر بالای سردر ورودی آرامگاه دو نقش از کاشی لاجوردی مزین به نگاره نصب است و بر نقش پایین دعای اهل قبور نوشته شده است. در اطراف و پیشانی سردر تزئینات زیبایی از آجر دیده می شود. بر نقش کاشیکاری بالای پنجره ها اسامی: محمد، علی، فاطمه، حسن و حسین نگاشته شده است. قبر حکیم الهی بدون سنگ روی آن در کنار ایوان و داخل صحن مشجر و سرسبزی در فضای باز قرار دارد.

حقیقت، 216-214: 1379

فارس، سمنان، آثار تاریخی، آرامگاه حکیم الهی

ملاعلی حکیم الهی یکی از فلاسفه گرانمایۀ سمنان است که در 1333 هـ .ق در سمنان درگذشت. بنای آرامگاه را ایوان و چند اتاق تو درتو تشکیل می دهند. ایوان رو به خیابان است و حدود 5 متر ارتفاع دارد و بر بالای آن کتیبه ای از کاشی دیده می شود. طاق ایوان مسطح است و با آهن ساخته شده است. در اطراف و پیشانی ورودی، تزئینات زیبایی از آجر دیده می شود.

مخلصی، 198-196: 1356

فارس، سمنان، آثار تاریخی، آرامگاه درویش محمود

این بنا که مربوط به یکی از شعرای قرن هشتم هجری سمنان (شیخ نظام الدین محمود) است، در روستای مومن آباد سمنان واقع است. تاریخ ساخت بنا به علّت نبود کتیبه و سنگ نوشته در محل، به دقت قابل تخمین نیست، ولی با توجه به مشخصات معماری، می توان آن را مربوط به دورۀ ایلخانی دانست. ساختمان مقبره محوطۀ مربع شکلی به ضلع 6/8 متر است که بر چهار طرف آن چهار قوس جناغی ساخته شده است و داخل بنا فاقد تزئینات است.

مخلصی، 191-189: 1356

فارس، سمنان، آثار تاریخی، آرامگاه شیخ علاء الدوله سمنانی

آرامگاه این عارف مشهور قرن هفتم و اوایل قرن هشتم در روستای صوفی آباد در 12 کیلومتری جنوب غربی سمنان واقع است. ساختمان بنا که بازمانده معماری قرون هفتم و هشتم است، از خشت خام ساخته شده و امروزه تقریباً به صورت خرابه ایی درآمده است. به طوریکه به جز دو ستون ایوان بقیۀ بنا از بین رفته است. ساختمان آرامگاه شامل دو قسمت است. قسمت اصلی مربع شکل و به ضلع 7 متر است و گنبد عظیم بقعه بر روی آن بوده است. قسمت دوم ایوان رفیع و بلند آرامگاه است.

مخلصی، 189-181: 1356

فارس، سمنان، آثار تاریخی، آرامگاه علی بن جعفر

بقعه ای در شمال شهر سمنان جنب بیمارستان تدین قرار دارد که آرامگاه علی بن جعفر نامیده
می شود. در بین مردم سمنان این محل به نام امامزاده (آل کی) شهرت دارد. از مدفون این مقبره آگاهی درستی در دست نیست شادروان آیت الله علامه حائره مازندرانی (سمنانی) استاد بزرگوار درباره سلسله نسب صاحب مقبره علی بن جعفر تحقیق نموده و نتیجه یافته های خود را ضمن قصیده ای که به زبان عربی سروده بیان داشته و به صورت لوحه ای در داخل آرامگاه نصب است. ساختمان این آرامگاه شامل گنبد – ایوان و حرم و دو سالن بزرگ «محل دفن اموات» در طرفین بقعه می باشد. بنای اصلی بقعه که روی به مشرق است بر روی صفه ای بزرگ قرار دارد. در قسمت جلوی ایوان و پیش فضای آن مهتابی بزرگی به طول 22 متر و عرض 15 متر احداث شده که به وسیله 12 پله به حیاط آن مرتبط می شود. این مهتابی 75/2 متر از صحن بلندتر است. در این بارگاه کتیبه یا سنگ نبشته ای که حاکی از قدمت و تاریخ بنای اولیه آن باشد وجود ندارد و قدیمی ترین تاریخی که در آنجا مشاهده می شود کتیبه ایوان شرقی است که سال 1330 ه.ش را نشان می دهد که سال تعمیر اخیر آن می باشد.

حقیقت، 152-151: 1379

فارس، سمنان، آثار تاریخی، آرامگاه فانی سمنانی

در جنوب آرامگاه پیرنجم الدین آرامگاه شیخ محمد فانی سمنانی شاعر عارف معاصر (متوفی سال 1321 ه.ش) و سیدابوطالب حسنی مشهور به «محبوبعلی» رئیس کمیته نهضت مشروطه در سمنان قرار دارد. این آرامگاه شامل گنبد و حرم وصحن است.

نمای خارجی آرامگاه به صورت مکعب مستطیل آجری است که دو در اصلی طرفین بنا، حیاط آن را بیرون متصل می کند. اتاق بقعه مستطیل شکل است که به وسیله دو پنجره شمالی و دو پنجره جنوبی نور می گیرد. بر بالای پنجره های شمالی آرامگاه و در نمای خارجی آن کتیبه ای از کاشی لاجوردی وجود دارد که اشعاری به خط سفید بر آن نقش بسته است.

در بالای نمای جنوبی بقعه مشرف به حیاط، کتیبه ای دیگر به خط ثلث سفید بر زمینه ای لاجوردی رنگ وجود دارد که صلوت بر چهارده معصوم بر روی آن نوشته شده است. گنبد زیبای آن از دو قسمت تشکیل شده که عبارت است از: ساقه گنبد به ارتفاع 20/1 متر، متشکل از یک بخش آجری به ارتفاع 75 سانتیمتر و پس یک دوره کاشی لاجوردی با حاشیه مزین به گل و بوته که سوره شریفه الرحمن تا آیه 24 به خط سفید بر آن نوشته شده و در انتها به عبارت سازنده کاشی سه برادران «حقیقت» ختم می شود. محیط ساخته 10/17 متر و ارتفاع گنبد از بام حدود 5 متر است. پوشش کاسه گنبد را که با تناسب کامل و فرم جالب بر روی سابقه قرار دارد، نرده کاشی های سبز متمایل به فیروزه ای تشکیل می دهد، درصورتی که نمای داخلی بقعه آجری و بسیار ساده و فاقد هرگونه تزئیناتی است.

حقیقت، 219-217: 1379

فارس، سمنان، آثار تاریخی، امامزاده اشرف زاوغان

آیت الله علامه حائری مازندرانی مقبره امامزاده اشرف زاوغان را متعلق به علی اشرف فرزند عمر اشرف بن امام زین العابدین می دانند، این محله در بارگاه زاوغان بین بارگاه علوی و زین الدین قرار گرفته، سیدمرتضی در کتاب ناصریات می نویسد علی اشرف از علماء و روات حدیث بوده است. وی اعلی جد مادری سیدمرتضی و سیدرضی می باشد و ناصرکبیر پادشاه طبرستان و دیلم فرزند اوست.

حقیقت، 168: 1379

فارس، سمنان، آثار تاریخی، امامزاده سیدزین الدین علی صالح

در زاوغان بقعه ای وجود دارد که تا چندی قبل بقعه سیدزین الدین مهدی نامیده می شد و از شجره وی اطلاعی در دست نبود، ولی به طوری که از تحقیقات شادروان علامه حائری برمی آید نام اصلی وی علی صالح است.

حقیقت، 174: 1379

فارس، سمنان، آثار تاریخی، امامزاده قاسم

بقعه امامزاده قاسم در 19 کیلومتری شمال سمنان بین قریه سنگسر و دربند در محله ای به نام «زیارت» قرار دارد. مردم این منطقه مدفون این مقبره را فرزند امام موسی کاظم و برادر علی بن موسی الرضا(ع) امام هشتم شیعیان می دانند. بنای بقعه شامل چند اتاق و دالان تو درتو و گنبد و ایوان صحن است. بر نمای داخلی گنبد و اطراف آن گچبری و نقاشی های ارزنده ای جلب توجه می نماید و دارای در چوبی کنده کاری شده بسیار زیبایی است که بر روی آن عبارتی به خط ثلث برجسته نوشته شده است.

این در از نفایس قرن چهارم هجری به شمار می رود. گنبد اصلی بقعه دارای ساقه ای ده ضلعی به ضلع 65/1 متر به ارتفاع 40/2 متر است که از آجر ساخته شده، در وسط اضلاع ده گانه طاق نماهایی برپا گشته است. حدفاصل کاسه گنبد و ساقه را دو ردیف قطاربندی آجری نامنظم زینت می دهد. گنبد مخروطی امامزاده قاسم دارای پوشش گچی و سفید می باشد که در میان آن ها کلاف های چوبی قطوری برای استحکام بیشتر از آن به کار گرفته شده است. گنبد اتاق مجاور حرم نیز دارای سابقه ای استوانه ای شکل به ارتفاع یک متر و کاسه تخم مرغی شکل نامنظم است که سطح خارجی آن را با گچ سفید کرده اند. ارتفاع گنبد بزرگ از بام تقریباً 5 متر و بلندی گنبد کوچک تقریباً 4 متر است که فاقد هرگونه تزیینی می باشد.

حقیقت، 197: 1379

فارس، سمنان، آثار تاریخی، امامزاده ها

1- بقعه ابراهیم اسماعیل که در بازار شیخ علاء الدوله قرار دارد.

2- بقعه سیدمرسلین واقع در جوار برج چهل دختر در خیابان حکیم الهی.

3- بقعه سیدجلال واقع در یکی از کوچه های فرعی محله زاوغان سمنان و شمال بارگاه سیدزین الدین علی صالح.

4- بقعه امامزاده عبدالله واقع در شهمیرزاد سمنان.

5- بقعه پیرشمس الدین واقع در قریه علاء که در جنوب شهر سمنان قرار دارد.

6- بقعه پیرغریب واقع در کشتزارهای سرخه سمنان که در 20 کیلومتری غرب سمنان قرار دارد.

7- امامزاده هاشم واقع در 3 کیلومتری جنوب سمنان در قریه خیرآباد.

8- بقعه خواجه خضر که در جنوب شهر سمنان پایین تر از روستای نوکلاته واقع است.

9- بقعه اباصلت هروی واقع در مغرب شهر سمنان.

10- بقعه عیسی بن موسی واقع در جنوب شهر سمنان در روستای علاء.

11- بقاع امامزاده طیب و طاهر، امامزاده کاظم، امامزاده سید تاج الدین، امامزاده جعفر در روستای پرور سمنان.

12- بقعه مصیب در حومه روستای لاسگرد واقع در مغرب سمنان.

13- بقاع ابوالقاسم، مهدی و یحیی در روستای چاشم واقع در 43 کیلومتری شمال سمنان.

14- بقعه امامزاده یحیی واقع در شهمیرزاد سمنان اول جاده صوفیان.

15- بقعه شیخ سوسن عطاء واقع در شهمیرزاد سمنان.

16- بقعه زینعلی در روستای درجزین سمنان.

17- بقعه بی بی شهربانو در روستای ملاده واقع در شمال شهمیرزاد سمنان.

حقیقت، 199-198: 1379

فارس، سمنان، آثار تاریخی، بارگاه علویان

این بقعه به نام عبدالله و قاسم از اولاد و اعقاب حضرت ابوالفضل العباس مشهور است و این دو نام را اهالی تاکنون به نام اولاد آن حضرت سینه به سینه نگهداشته اند. مدفونان این بقعه 10 تن می باشند.

حقیقت، 171: 1379

فارس، سمنان، آثار تاریخی، بقعه سیدرضا

درسمت راست جاده سمنان به تهران در محل قریه لاسگرد بنای امامزاده ای مشاهده می شود که به نام امامزاده سیدرضا و سیدعلی اکبر از اولاد امام موسی کاظم مشهور است. امامزاده مزبور در سیصد قدمی کاروانسرای شاه عباسی لاسگرد در یک حیاط وسیع که گورستان نامیده می شود قرار دارد. محمدحسن خان صنیع الدوله در سفرنامه خود راجع به مدفون این مقبره نوشته است.

نمای امامزاده شامل حرم وگنبد و دو ایوان غربی و شمالی است که متصل به بقعه و فاقد هرگونه تزئینات خاصی می باشند. نمای خارجی بقعه را که تقریباً به صورت مکعب مستطیل است با گچ سفید کرده و در سمت جنوب آن راه پله های پشت بام امامزاده را ساخته اند. در سمت شرقی بقعه نیز در کوچکی وجود دارد که حرم را از ضلع شرقی به حیاط متصل می کند. حرم به صورت 5 اتاق تودرتوست، بدین صورت که یک اتاق به طول 4 و به عرض 25/3 متر در وسط و چهار اتاق دیگر که دارای طول و عرض مساوی هستند در چهارضلع اتاقی میانی واقعند. در وسط اطاق میانی و زیر گنبد قبرگچی متعلق به حضرت سیدرضا قرار دارد که بر روی آن ضریح چوبین مشبکی مشاهده می شود. گنبد کوچک که بر فراز اتاق جنوبی و بر بالای قبر سیدعلی اکبر قرار دارد بسیار کوچک و به صورت مخروطی نامنظم به ارتفاع 5/2 متر است که پوشش قسمت پایین آن از کاشی های فیروزه ای و در قسمت بالای آن از کاشی های فیروزه ای و سرمه ای بزرگ به صورت نامنظمی استفاده شده است.

حقیقت، 196-195: 1379

فارس، سمنان، آثار تاریخی، بقعه یحیی بن موسی

این بنا در انتهای بازار جنوبی سمنان قرار دارد، و دارای گنبدی عظیم و ایوان کاشیکاری شده و صحن است. گنبد بنا حدود 600 سال پیش ساخته شده و قدمت آن مربوط به قرن هشتم هجری قمری (دورۀ مغول) می باشد. سطح گنبد در سال 1348 ه.ش مرمت و کاشیکاری شده است.

رجبی، 36: 1386

فارس، سمنان، آثار تاریخی، مقبره ابراهیم و اسماعیل

مقبره ابراهیم و اسماعیل در بازار شیخ علاء الدوله سمنان واقع است، در چند سال قبل به واسطه احداث خیابان شرقی و غربی وسط شهر سمنان آن بازار به دو قسمت تقسیم و قسمتی از صحن آن مقبره نیز خراب گردید، اکنون باقیمانده مقبره مذکور در کنار خیابان قرار گرفته است.

حقیقت، 155: 1379

فارس، سمنان، آثار تاریخی، مقبره امامزاده یحیی

به طوریکه گفته اند حضرت امام رضا(ع) در سال 201 ه.ق هنگامی که از مدینه به مرو مسافرت می فرموده اند برادرش یحیی بن موسی نیز جزو ملتزمین رکاب ایشان بوده است، وقتی که به سمنان می رسند به دستور حضرت رضا(ع) یحیی بن موسی جهت ارشاد خلق در این دیار اقامت می نماید، ولی بعد از شهادت علی بن موسی الرضا(ع) در مرو به تحریک مأمون، خلیفه عباسی یحیی بن موسی نیز در سمنان به شهادت می رسد. آرامگاه این امامزاده در محله اسفنجان (اسپنددان) سمنان پایین تکیه پهنه واقع است و دارای بارگاهی است که اخیراً به صورت آبرومندانه ای تعمیر شده است.

شادروان آیت الله العظمی علامه حائری مازندرانی (سمنانی) که منزل ایشان در جوار این معصوم زاده بوده، قصیده عربی در 60 بیت در منقبت یحیی بن موسی(ع) سروده اند که در داخل حرم به دیوار نصب شده است و در بالای قصیده نوشته اند که به شهادت ابن شهر آشوب در مناقب و صاحب عمده الطالب و کشف الغمه و کتب دیگر امامزاده یحیی فرزند صلبی موسی بن جعفر(ع) است.

حقیقت، 160: 1379

فارس، سمنان، آثار تاریخی، مقبره پیرعلمدار

در سمت مغرب سمنان ابتدای بلوار احداثی بین سمنان و محلات ثلاث (زاوغان، کوشک مغان وکدیور) مقبره ای وجود دارد که منسوب به پیرحسین علمدار می باشد. این مقبره دارای گنبد مخروطی شکل است. محمدحسن خان صنیع الدوله در کتاب مطلع الشمس می نویسد: «گویند مدفون این مقبره علمدار حضرت علی بن موسی الرضا بوده است». ولی مردم سمنان او را از علمداران ملی در موقع حمله مغولان به شهر سمنان می دانند. این بنا دارای گنبد مخروطی است که نمای خارجی آن را کاشی های فیروزه ای لعاب دار پوشانده که در میان آن عبارت یا الله و یا لااله الّا الله و یا علی ادرکنی با کاشی های سفید نوشته شده است. آرامگاه میرزا مهدی یاهو متخلص به «فقیر سمنانی» شاعر دوره قاجاریه در جوار مقبره پیرحسین علمدار قرار دارد.

حقیقت، 142: 1379

فارس، سمنان، آثار تاریخی، مقبرۀ پیرنجم الدین

در مورد شخص مدفون در این بقعه که در گورستان پیرنجم الدین واقع است، اطلاع دقیقی در دست نیست. آنچه مشخص است این است که وی یکی از عرفای سمنانی بوده است. مقبره که یکی از آثار دورۀ مغول است، دارای ایوان، حرم و گنبد می باشد. ایوان به سمت جنوب ساخته شده و 7 متر ارتفاع و 5/3 متر دهنه دارد. در ایوان دو در چوبی ساده نیز دیده می شود. نمای داخلی بقعه مربعی شکل به ضلع 7/5 متر است، که چهار طبقه و چهارطاق نما در بالای، آن را به صورت هشت ضلعی درآورده است. کف اتاق حدود 30 سانتیمتر از ایوان پائین تر است.

مخلصی، 195-193: 1356

فارس، سمنان، آثار تاریخی، مقبره پیرنجم الدین سمنانی

مقبره پیرنجم الدین سمنانی در مشرق سمنان بیرون دروازه خراسانی در محلی به نام قبرستان پیرنجم الدین واقع است و به نام شیخ نجم الدین «تاج بخش» معروف می باشد. مقبره پیرنجم الدین از بناهای قرن هفتم هجری است این بنا شامل ایوان و حرم و گنبد می باشد و به علت اینکه درگذشته وسط گورستان قرار داشته و اکنون در کنار خیابان است فاقد صحن می باشد.

ایوان آن رو به جنوب و متصل به بقعه ساخته شده و 7 متر ارتفاع و 5/3 متر دهنه دارد. در ایوان دو در ساده چوبین به چشم می خورد. یکی از سمت مشرق که به اتاق مقبره باز می شود و در دیگر که شمالی است به باغ بزرگی راه می یابد. با عبور از در چوبی محقر به فضای داخل بقعه راه می یابیم. نمای داخلی عبارت از محوطه چهارگوشی به ضلع 70/5 متر است که در قسمت فوقانی به کمک چهار ترنبه و چهار طاق نما به صورت طرح هشت ضلعی درآمده و یک ضلع در میان دارای پنجره های بزرگی است که برای نور گرفتن تعبیه شده است. در قسمت بالا یا پنجره ها و طاق نماها رف های کوچک آجری به صورت قابسازی ایجاد گردیده که مجموعه این رف ها طرح هشت ضلعی را به یک طرح مدور تبدیل ساخته اند. ساقه گنبد عظیم بقعه از زیر پنجره ها شروع شده و نزدیک 5/3 متر بلندی دارد. کاسه گنبد هم به صورت مخروطی و از آجر ساخته شده و فاقد هرگونه پوشش کاشیکاری است. کف اطاق بقعه تقریباً 30 سانتیمتر از سطح ایوان پایین تر است و قبر ساده گچی در وسط آن و زیر گنبد قرار دارد. پوشش روی مرقد را صندوق مشبک چوبین بی ارزش به طول 60/2 و عرض 35/1 و ارتفاع 30/1 متر تشکیل می دهد. در سمت غرب حرم و رو به قبله محراب بلند و ساده ای به چشم می خورد که چیزی جز یک فرورفتگی بیش نیست. در سه طرف دیگر اتاق سه طاقچه تو گود با طاق های جناغی ساخته شده که به غیر از طاقچه جنوبی که از آن به عنوان نورگیر استفاده می شود بقیه محل دفن اموات است. در سه گوشه بقعه طاقچه های بسیار کوچکی جهت روشن کردن شمع ساخته اند. در گوشه شمال غربی حرم طرف بالا صورت سرقبر که حدود نیم متر از کف اتاق بلندتر است سه ردیف کاشیکاری دیده می شود که اشعاری به خط سفید بر متن لاجوردی درباره مدفونین آن قبرها نوشته شده است.

لازم به ذکر است که روبروی آرامگاه پیرنجم الدین دو ستون خشتی بسیار بزرگ از خشت خام وجود دارد که برخی از مردم آن را مقبره فرزندان امیرتیمور گورکان می دانند.

حقیقت، 145-144: 1379

فارس، سمنان، آثار تاریخی، مقبره پیغمبران

مقبره پیغمبران در 18 کیلومتری شمال شرقی سمنان در روی قله کوه مرتفعی واقع است. به موجب اعتقاد مردم سمنان و همچنین کتیبه ای که در این محل موجود است مدفونین این مقبره به اسامی “سام” و “لام” از فرزندان نوح پیغمبر و برخی آنان را « سام النبی» و «لام النبی» نامیده اند، چون قسمتی از راه مقبره پیغمبران کوهستانی و صعب العبور است و بایستی به وسیله اسب و یا الاغ مسافرت نمود از این جهت کسانی که قصد زیارت این مقبره را دارند، در فصل های بهار و تابستان بدانجا می روند. مقبره پیغمبران دارای گنبد مخروطی شکل است و بر روی قبر آن نیز صندوق مشبک چوبی قرار گرفته و دو طرف بیرون مقصوره دارای پیش فضا و ایوان است و دو طرف دیگر آن دره و پرتگاه می باشد.

حقیقت، 165-164: 1379

فارس، سمنان، آثار تاریخی، مقبره چهل تن دربند

در 9 کیلومتری شمال سمنان در نیم کیلومتری غرب راه شوسه سمنان به سنگسر (مهدیشهر) در روستای خوش آب و هوای درجزین بقعه ای هست که مشهور به «چهل تن» می باشد که محل دفن چهل تن از علویان است که در قرن سوم هجری توسط عمال عباسیان در آنجا کشته شده و سرآنان را در آب جاری درجزین انداخته اند که 9 سر آن در محله « ناسار» و سی سر آن در محله « سی سر» سمنان به دست آمده و در آنجا نیز مقبره ای ساخته اند.

حقیقت، 198: 1379

فارس، سمنان، آثار تاریخی، مقبره درویش مومن

در دهکده مومن آباد که در یک فرسنگی شمال غربی سمنان بین راه شوسه سمنان به فیروزکوه واقع است مقبره ای هست که بنام «درویش محمود» یا «درویش مومن» معروف می باشد. از تاریخ تولد و وفات مدفون این مقبره اطلاع صحیحی در دست نیست. ولی بطوریکه شایع است وی از پیروان عارف بزرگ شیخ علاء الدوله سمنانی بوده و برخی احتمال داده اند که مقبره تقی الدین علی دوستی سمنانی شاگرد مشهور شیخ علاء الدوله سمنانی باشد که درویش مومن با درویش محمود شهرت یافته و به علت وارستگی و کرامتی که داشته مورد احترام مردم سمنان و نواحی اطراف بوده است. برخی مدفون این مقبره را شیخ محمود مزدقانی شاگرد دیگر شیخ علاء الدوله سمنانی دانسته اند که از عارفان قرن هشتم هجری است و استاد و مرشد سیدعلی همدانی عارف قرن هشتم هجری و موسس طریقت ذهبیه کبرویه در هندوستان و نخستین ناشر و مبلغ اسلام ذوقی (عرفانی) در کشمیر بوده است.

آرامگاه درویش مومن یا درویش محمود فاقد هرگونه کتیبه و سنگ نوشته است ولی سبک معماری آن به قرن هشتم هجری تعلق دارد. ایوان مقبره نیمه خراب به ارتفاع ده متر می باشد که طاق آن فرو ریخته است. در طرفین ایوان دو ستون مدور و قطور و نیمه ویران جلب توجه می کند که احتمالاً بنای منارهای آن را تشکیل می داده است.

دهنه ایوان 60/8 متر است و در ضلع روبه قبله آن یک فرورفتگی در دیوار به عنوان محراب به چشم می خورد داخل مقبره فاقد هرگونه تزئینات و کاشیکاری می باشد. در وسط آرامگاه و زیر گنبد، چاه آبی وجود دارد که آب شرب زائرین بقعه را تأمین می کند. ارتفاع ساقه آجری گنبد بلندتر از حد متعارف است که بر روی آن کاسه مخروطی گنبد با قاعده پهن و ارتفاع کم قرار دارد. مزار درویش محمود یا درویش مومن که در بیرون ایوان و در فضای باز واقع شده دو طبقه می باشد. بدین صورت که طبقه زیرین قبر 5/2 متر طول و 40/1 متر عرض و نیم متر ارتفاع و از سنگ مرمر سیاه ساخته شده است و یک سنگ مرمر سفید یکپارچه به طول 30/2 متر و عرض 20/1 و به بلندی 20 سانتیمتر بر روی آن قرار دارد. در سمت چپ قبر و به موازات طول آن نوشته ای بر سنگ قبر حجاری شده که تا بالای سر و به موازات عرض تا انتهای آن ادامه دارد. صحن آرامگاه مخروبه و خاکی است که به عنوان گورستان روستا نیز از آن استفاده می شود. این بنا زیر شماره 38318 میراث فرهنگی به ثبت رسیده است.

حقیقت، 149-147: 1379

فارس، سمنان، آثار تاریخی، مقبره سی سر

مقبره سی سر در محله لیتبار سمنان در سمت جنوب میدان شیخ علاء الدوله سمنانی واقع است.

حقیقت، 162: 1379

فارس، سمنان، آثار تاریخی، مقبره طوطی

این بنا مربوط به طوطی خانم از زنان قاجار و بانیان ارگ دولتی بوده و در سال 1249 ه.ق ساخته شده است. بنای آرامگاه به صورت شش ضلعی است که از خشت خام و آجر ساخته شده است. تأمین نور اتاق مقبره از طریق ارسی های چوبین زیبایی که در بالای در ورودی و طرفین آن نصیب شده است، صورت می گیرد. امروزه بخش اعظمی از تزئینات بنا تخریب شده است.

مخلصی، 181-179: 1356

فارس، سمنان، آثار تاریخی، مقبره طوطی

در مغرب ساختمان مسجد بزرگ سمنان طرف جنوب تکیه پهنه در داخل منزلی به نام منزل لال ها ساختمانی وجود داشت که به مقبره طوطی معروف بود و تاریخ بنای آن مربوط به نیمه قرن سیزدهم هجری (1249 ه.ق) است.

ساختمان این مقبره به صورت کثیرالاضلاع 6 ضلعی است بر روی سقف و داخل این مقبره نقاشی های رنگ و روغنی بسیار زیبا و هنرمندانه ای ایجاد شده است.

وسط کتیبه (پیشانی) مقبره چنین نوشته شده است (شد مسکن طوطی به بهشت جاوید 1349). بر روی سنگ قبر اشعاری حک گردیده است. به طوریکه تحقیق شد طوطی خانم همسر حاجی بهمن میرزا بهاء الدوله پسرفتحعلی شاه و بانی ساختمان ارگ دولتی سمنان در زمان حکومت شوهرش در سمنان وفات یافته و در این محل مدفون شده است. ولی برخی معتقدند که طوطی خانم دختر بهمن میرزا بوده است.

حقیقت، 186-179: 1379