فارس، سمنان، آثار تاریخی، حمام و گرمابه

فارس، سمنان، آثار تاریخی، حمام حضرت

این بنا طبق کتیبۀ موجود در آن، در سال 856 هـ . ق، در زمان سلطنت ابوالقاسم بابرخان، پادشاه تیموری ساخته شده است و از آثار کهن و با ارزش سمنان محسوب می شود. حمام دارای بین، سربینه، گرمخانه، خزینه و تأسیسات وابسته به آن است. سردر بنا نیز زیبا و کاشیکاری شده است. این بنا پس از تعمیرات اساسی، در سال 1373 هـ .ش به موزۀ مردم شناسی سمنان تبدیل شد.

رجبی، 26: 1386

فارس، سمنان، آثار تاریخی، حمام قلی

در کوچه ملاقزوینی و بالاتر از بازار شیخ علاء الدوله در سمنان حمام قدیمی مشهور به «حمام قلی» وجود دارد. در این حمام کتیبه ای که حاکی از تعیین تاریخ بنای اولیه آن باشد وجود ندارد. ولی بنا به قرائن و شواهد با در نظرگرفتن تاریخ آب انبار قلی که سال 921 ه.ق ثبت گردیده، بی تردید این بنا نیز از آثار قرن دهم هجری به شمار می رود.

محمدحسن خان صنیع الدوله در کتاب مطلع الشمس این حمام را یکی از دوازده حمام معروفی می داند که در قرن سیزدهم هجری در سمنان وجود داشته است. در ورودی حمام را راهروی باریک و هشتی کوچکی به رخت کن حمام وصل می کند. ساختمان این حمام شامل سه قسمت سربینه رخت کن، گرمخانه و خزانه می باشد. بخش اول یا سربینه به شکل مربعی است که چهار غرفه با طاق های قوسی شکل در اطراف آن ساخته شده است.

حقیقت، 220: 1379

فارس، سمنان، آثار تاریخی، حمام ناسار

این بنا که از آثار دورۀ صفویه به شمار می رود، به استناد کتیبۀ موجود در آن در سال 1118 هـ .ق توسط حاجی الحرمین آقا ملکی ساخته شده است. حمام دارای دو قست مردانه و زنانه بوده است.

سیمای استان سمنان، 294: 1374

فارس، سمنان، آثار تاریخی، حمام ناسار              

حمام ناسار در بازار عمومی سمنان و در یکصد متری جنوب تکیه ناسار واقع شده یکی از بناهای تاریخی سمنان محسوب می شود. این حمام در سال 1118 ه.ق یعنی در زمان سلطنت شاه سلطان حسین صفوی (1135-1105 ه.ق) به وسیله حاجی الحرمین آقاملکی ساخته شده است.

بر بالای سردر کوچک حمام که به وسیله راهرویی دراز به سربینه متصل می شود سنگ نبشته ای به ابعاد 30×20 سانتیمتر به رنگ سیاه وجود دارد .

حمام ناسار دارای دو قسمت زنانه و مردانه می باشد و دارای دو در می باشد که یک در آن در بازار عمومی و در دیگر به خیابان فرعی پشت سر باز می شود.

حقیقت، 220-219: 1379

فارس، سمنان، آثار تاریخی، گرمابه پهنه (موزه مردم شناسی سمنان)

گرمابه مذکور در گوشه ضلع غربی و شمالی میدانی که بین مسجد جامع و مسجد سلطانی زمان قاجاریه قرار دارد و به نام میدان یا تکیه پهنه معروف می باشد واقع است. این گرمابه در عهد سلطنت میرزا ابوالقاسم بابرخان (متوفی سال 861 ه.ق) که مدت 7 سال در خراسان و گرگان و قومس حکومت کرد در زمان وزارت خواجه غیاث الدین محمدبن خواجه تاج الدین بهرام سمنانی بنا گردیده است.

طبق تحقیقی که به عمل آمد ساختمان اولیه گرمابه مذکور در حدود چهارصد و پنجاه سال یعنی تا زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار پابرجا بوده ولی از آن تاریخ به بعد به علت عدم توجه رو به خرابی گذارده و کتیبه تاریخی آن نیز به مرور از بین رفته است تا اینکه در یکصدسال قبل (1321 ه.ق) در زمان سلطنت مظفرالدین شاه قاجار طبق دستور حاجی ملاعلی حکیم الهی سمنانی مجتهد بزرگ سمنان نسبت به تعمیر و تجدید بنای گرمابه مزبور اقدام گردیده و تاکنون به همان وضع حفظ و نگهداری شده است.

در تاریخ بنای مجدد این حمام که در سال 1321 ه.ق انجام شده مرحوم اسدالله منتخب السادات خوری پدر شادروان استاد حبیب یغمایی مدیر دانشمند مجله یغما که در آن هنگام در سمنان ساکن بوده است اشعاری سروده و خود به خط نستعلیق خوانا و استادانه بر قطعات کاشی آبی نوشته و بر سردر گرمابه نصب شده که هم اکنون باقی است.

گرمابه مذکور جزو موقوفات مسجد جامع سمنان و تکیه پهنه می باشد و تولیت آن به عهده اعلم افراد خانواده حاجی ملاعلی حکیم الهی سمنانی محول بوده که در سال های اخیر توسط اداره کل میراث فرهنگی سمنان به نام بنای تاریخی ثبت شده است. صحن گرمابه دارای چهار شاه نشین دلگشا بوده و سرصدر و دیواره های صحن آن با کاشی های بسیار زیبا و عالی مزین شده است.

به طورکلی ساختمان حمام پهنه (موزه مردم شناسی سمنان) از سه قسمت تشکیل یافته. قسمت اول رخت کن یا سربینه است که به وسیله یک هشتی و یک راهروی کوچک به بیرون راه می یابد. این سربینه با طرح مربع شکل ساخته شده و دارای چهار غرفه در چهار طرف است. در وسط آن نیز حوضچه ای احداث گردیده است. چهار طاق هلالی که بر روی چهار ستون قطور هشت ضلعی استوار شده سقف گنبدی شکل رخت کن را نگه می دارد. در وسط سقف روزنه ای دایره شکل و در چهارطرف آن چهار روزنه کوچکتر برای گرفتن نور از خارج تعبیه شده است.

قسمت اول حمام مزبور را یک هشتی کوچک دیگری به قسمت دوم و سوم یعنی گرمخانه و خزانه متصل می کند. در داخل گرمخانه بخش های متعددی وجود دارد که از آن ها به عنوان محل شستشو استفاده می کردند.

یکی از قسمت های جالب توجه حمام پهنه سردر زیبا و کاشیکاری آن می باشد. که از جذابیت قابل توجهی برخوردار است. در طرفین در ورودی که از چوب، با گل میخ های آهنی ساخته شده دو نقش از یک افسر و فرمانده قاجار با شمشیر وجود دارد. در بالای در ورودی بر هشت قطعه کاشی لاجوردی اشعاری به خط نستعلیق خوانا و استادانه نوشته شده است. بر بالای این کتیبه نقش دو شیر و خورشید دیده می شود. ازاره این سردر را کاشی هایی با گل های سفید و لاجوردی به ارتفاع یک متر تشکیل می دهد. بر بالای سردر نیز پشت بغل های کاشیکاری جالبی به چشم می خورد. این ساختمان به شماره 1022 جزو آثار ملی به ثبت رسیده است.

حقیقت، 183- 179: 1379