فارس، سمنان، آثار تاریخی، بازار و تیمچه

فارس، سمنان، آثار تاریخی، بازار سمنان

بازار سمنان با طول حدود 5/1 کیلومتر و 254 باب مغازه، دارای پوشش طاق ضربی بر قوس های جناغی و نورگیرهای شیشه ایی بزرگ است، که بخش عمدۀ آن در زمان فتحعلیشاه قاجار ساخته شده است. سردر جنوبی و شمالی بازار دارای تزئینات کاشیکاری است. این مجموعۀ تاریخی شامل سه حمام، پنج مسجد، چهار کارونسرا و یک تکیه بزرگ است.

رجبی، 30: 1386

فارس، سمنان، آثار تاریخی، بازار شمالی

بازار شمالی که درحدود 1500 متر طول دارد و کماکان به نام قدیمی خود راسته بازار نامیده می شود، از بالای شهر یعنی از خیابان های نظامی و یغما شروع شده و تا خیابان وسط شهر (چهار سوق) ادامه دارد.

این بازار دارای سقف و طاق ضربی است که بر روی طاق های جناغی استوار گردیده است. پنجره های شیشه ای بزرگ بربام بازار نصب شده که نور داخل بازار را تأمین می کند. راسته بازار شامل 254 باب مغازه سه حمام، پنج مسجد و چهار کاروانسرای مخروبه و یک تکیه بزرگ به نام ناسار می باشد. در جریان نوسازی سال های 1348 تا 1350 ه.ش دو سردر بسیار زیبا در شمال و جنوب راسته بازار سمنان ساخته شده است.

سردر شمالی که در کنار خیابان یغما واقع شده با آجر و پایه های سنگی و مزین به پشت بغل های کاشیکاری جالب توجه می باشد و در اطراف قوس سردر کتیبه ای از کاشی لاجوردی دیده می شود که قسمتی از سوره مبارکه اقرأ را به خط ثلث دربردارد.

سردر جنوبی که در کنار خیابان وسط شهر قرار دارد، مزین به پشت بغل های کاشیکاری و دو کتیبه از کاشی است. یکی کتیبه بالای سردر و دیگری کتیبه اطراف قومس سردر است که آیه های قرآن بر آن نوشته شده است. در قسمت فوقانی سردر طرحی تاجی شکل ساخته شده که با یازده دایره فیروزه ای زینت داده شده است. کف راسته بازار در قسمت شمال هم سطح خیابان و در قسمت جنوب به اندازه تقریباً سه متر از سطح خیابان بلندتر است و به وسیله پله هایی به خیابان راه می یابد.

حقیقت، 211: 1379

فارس، سمنان، آثار تاریخی، بازار جنوبی

قسمت دوم بازار عمومی که در امتداد راسته بازار بوده است به علت نزدیکی بر حرم امامزاده یحیی به نام بازار حضرت خوانده می شود. این بازار در حدود 200 متر طول دارد که با دو سرپله از خیابان وسط شهر به داخل آن می روند و تا تکیه پهنه که حمام پهنه (موزه مردم شناسی سمنان) در آنجا واقع است ادامه می یابد و دارای 50 باب مغازه می باشد. در شمال بازار حضرت سردر جالب توجه بنا گردیده که با سردرجنوبی راسته بازار شمالی شباهت کامل دارد.

حقیقت، 212-211: 1379

فارس، سمنان، آثار تاریخی، بازار جلوخان

بازار کوچک جلوخان که در زمان فتحعلی شاه قاجار همزمان با مسجد سلطانی و تیمچه سلطانی ساخته شده از بازار حضرت منشعب می شود. این بازار دارای 18 باب مغازه می باشد. سقف بازار جلوخان را طاق های ضربی پوشانده است.

حقیقت، 212: 1379

فارس، سمنان، آثار تاریخی، بازار شیخ علاء الدوله

بازار شیخ علاء الدوله از محل چهار سوق بازار سمنان به طرف غرب تا گورستان علمدار ادامه داشته است که در اثر احداث خیابان مرکزی شهر به دو قسمت تقسیم شده است. در حال حاضر این بازار از طرف مشرق از چهار سوق بازار شروع شده و پس از طی 200 متر در جنوب خیابان مرکزی به خیابان مذکور راه می یابد. قسمت شمالی این بازار که در شمال خیابان مرکزی واقع شده در اثر نوسازی به مرور خراب شده و از میان رفته است.

بازار شیخ علاء الدوله دارای طاق های ضربی بلند می باشد و درِ شمالی مسجد جامع سمنان به این بازار باز می شود. بیشتر دکان های آن از کف بازار بلندتر است. در نوسازی سال های 1350 ه.ش سردر زیبایی مانند سردر شمالی بازار حضرت در وسط این بازار و روبروی در شمالی مسجد که به خیابان مرکزی شهر راه می یابد ساخته شده است. در اطراف قوس سر در کتیبه ای از کاشی لاجوردی دیده می شود که قسمتی از سوره نور به خط ثلث سفید بر آن نوشته شده است.

حقیقت، 212: 1379

فارس، سمنان، آثار تاریخی، تیمچه سلطانی پهنه

در سمت شرقی تکیه پهنه متصل به مسجد سلطانی سمنان کاروانسرایی وجود دارد که یک در آن در تکیه مزبور و در دیگرش در کنار بازار جلوخان مسجد سلطانی باز می شود. این تیمچه که دارای دو دالان بسیار بلند، طاق ها و سقف آجری بسیار زیبا و سردر بزرگی از دو طرف می باشد. در زمان فتحعلی شاه قاجار از محل اموال ذوالفقارخان سمنانی(سنگسری) حاکم جبار ایالت قومس بنا گردیده است.

درهای بزرگ تیمچه از الوارهای قطور با گل میخ های آهنی درشت ساخته شده و در بالای در ورودی آن پنجره بزرگ چوبین قهوه ای رنگ دیده می شود. سطح تیمچه بیش از نیم متر از سطح تکیه پهنه پایین تر است.

از تزئینات مهم تیمچه سلطانی سمنان پشت بغل های کاشیکاری و زیبای طرفین سردر و غرفه های موزون طبقه دوم آنجاست که با هنرمندی ویژه ساخته شده است. این بنا سال ها محل تجمع و کسب و کار تجار معتبر سمنان بود، ولی در سال های اخیر ضمن ثبت این بنا جزو آثار ملی ایران، مرکز اداری مدیریت سازمان میراث فرهنگی استان سمنان در آنجا مستقر گردید.

حقیقت، 206: 1379