فارس، اصفهان، بزرگان (ش)

فارس، اصفهان، بزرگان، شاه ابوتراب گلستانه

شاه ابوتراب گلستانه نایب الصداره و قاضی اصفهان در عهد سلاطین صفویّه بوده است.

مهدوی، 806- 805 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شاه فتح الله لاری

سیدکمال الدین شاه فتح الله بن هبه الله بن عطاء الله حسنی حسینی جعفری شیرازی. از طایفۀ سادات شاهی شیراز، عالم فاضل و ادیب منشی کامل، به دعوت شاه سیلمان از اردکان به اصفهان آمده و سالها قاضی اصفهان و شیراز و لار بوده است. در سال 1098 ه.ق در اصفهان درگذشت و درحوالی مدفن آقا حسین خوانساری مدفون شد. کتب زیر از تألیفات اوست: 1- الامانه، 2- بدیع در علم بدیع، در اصفهان تألیف نموده، 3- تاریخ شاه فتح الله.

مهدوی، 858: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شاه قولی (قلی)

از نقاشان بزرگ عهد صفوی است که نمونۀ کارش با امضاء در کتاب «پوپ» کلیشه شده است.

همایی، 304- 303 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، شاه مراد خوانساری

در شاعری مراد تخلص می کرد و در علم ادوار و فن موسیقی و ترکیب تصنیف و قول و عمل بی مثل و مانند بود. به این سبب شاه عباس توجه بسیار به او داشت، چنانکه برسر این تصنیف که در مقام دوگاه نوروز و صبا بسته بود، او را انعام و خلعت شایان داد.

صد داغ بدل دارم زآن دلبر شیدایی                  آزرده دلی دارم من دانم و رسوایی

و اکثر تصنیف های شاه مراد از نوع اشعار عروضی بوده است. تقی الدین کاشانی در تذکرۀ خلاصه الاشعار مجلد حاضرانش او را در جزو شعرای خوانسار به عنوان حافظ مراد نوشته و در ترجمۀ حالش گفته است که وی در فنّ ادوار و موسیقی ثانی خواجه صابر ادواری است، بلکه در این ثانی ندارد. مصنفات متقدمین را متروک گردانیده، بر اصول پرده های اثناعشر نقش ها و کارها و عمل های نیکو بسته از آن جمله در آهنگ نوا نقشی بسته است بر شعر محتشم کاشانی.

همایی، 269- 268 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، شعبان خان تارزن

در نواختن تار از نوادر روزگار بود. در ادوار موسیقی و شناخت الحان و گوشه ها و دانستن اصطلاحات قدیم مهارت داشت. وی را در استادی و چابک دستی ردیف درویش و حسینقلی طهرانی می شمردند، بلکه از بعض جهات او را مقام تقدّم و اولیت می دادند. با وجود اینکه خود کامی از هنر موسیقی ندید و در ایام پیری به فقر و فاقه مبتلا گردید، پسران خود حسین آقا و جلیل آقا را مثل خود تربیت کرد. در حوالی 1368 ه.ق فوت شد. سنش از هشتاد متجاوز بود. غلامرضا سارنج کمانچه زن پسر برادر اوست.

همایی، 248 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، شعله

سیّد محمد، عالم و فاضل از معاصرین آذربیگدلی مولّف آتشکده است. در 1165 ه.ق درگذشت. وی از معاصرین و معاشرین میرسیدعلی مشتاق و از همفکران او در برگشت سبک ادبی ایران است.

مهدوی، 696: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شمس الدین محمد اصفهانی

از معماران زبردست قرن دهم. از آثارش بنای سردر مسجد قطبیّه در اصفهان است، مورخ به سال 950 ه.ق به خطّ ابوسعید امامی.

مهدوی،  891 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شمسانی زن

آقا شمس الدین قمی الاصل معروف به شمسا موسیقی دان و نقاش و شاعر هر سه بود و نی خوب
می زده و در عهد شاه سلیمان صفوی می زیسته است.

همایی، 258 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ ابوالسعادت

اسعدبن عبدالقاهر بن اسعد اصفهانی. از اجلّۀ علما و فقهای قرن هفتم هجری و از مشایخ روایت سیّد رضی الدین علی بن طاوس است. کتب زیر ازوست: 1- اکسیر السعادتین، 2- توجیه السوالات، 3- جامع الدلائل و مجمع الفضائل، در امامت که آن را منبع الدلائل نیز نوشته اند، 4- رشح الولاء (رشح الوفاء) در شرح دعای صنمی قریش و آن را جهت شاه سلطان حسین صفوی ترجمه کردند، 5- مجمع البحرین.

وفاتش را در سال 635 ه.ق نوشته اند.

مهدوی، 262- 261 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ ابوالقاسم دولت آبادی

فرزند عباس، عالم فاضل زاهد، در اصفهان خدمت آقا میرزا احمد مدرس، آقا سیدابوالقاسم دهکردی، ملا عبدالکریم گزی، حاج میرمحمّد صادق (خاتون آبادی) و غیره تلمّذ فرموده و در نجف اشرف از محضر آخوند خراسانی، شیخ الشریعۀ اصفهانی و میرزا محمّد حسین نائینی و دیگران استفاده نموده تا خود فقیهی جامع و مجتهدی کامل گردید. در سال 1337 ه.ق به ایران مراجعت فرموده، گاهی در شهر و زمانی در ده ساکن بوده و به تدریس و ترویج اشتغال داشته است. در سال 1366 ه.ق درگذشت، در امامزاده شاهزاده محمود قریۀ دولت آباد مدفون گردید. (دولت آباد از بلوک برخوار، و در دوفرسنگی اصفهان است.)

کتب و رسائلی در فقه و اصول نوشته، و پس از فوت مرحوم آیه الله اصفهانی رسالۀ ذخیره العباد ایشان را حاشیه نوشته و به طبع رسیده است. قریۀ دولت آباد از قرای معروف برخوار است و در این زمان، عالمی دیگر در آنجا ساکن بود به نام: حاج ملّاحسن دولت آبادی.

مهدوی، 208- 207 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ ابوالقاسم زفره ای

معروف به حاجی آخوند، فرزند ملاعلی.

عالم فاضل زاهد متقی، از مدرسین سطوح در اصفهان، محدثین و واعظین بود، اغلب فضلای معاصر اصفهان از شاگردان ایشانند. کتب زیر از تألیفات ایشان است: 1- رساله در اصول دین، که به طبع رسیده 2- کتابی در قاعدۀ دایرۀ هندی 3- کتابی در علوم غریبه 4- کتابی در مکروهات موجب فقر.

مهدوی، 208 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ ابوطالب زاهدی

فرزند ملّا عبدالله بن علی بن عطاء الله. عالم فاضل محقّق، از شاگردان و مخصوصین آقاحسین خوانساری است. کتابخانۀ آبرومندی داشته، قریب 5 هزار مجلد که بیشتر خود آن را تصحیح نموده. تألیفاتی دارد از آن جمله است: 1- تفسیر آیۀ  (قل الروح من امر ربّی) 2- رساله در علم، و تحقیق دربارۀ آن، 3- رساله فی عمل المسّبع و التمسّع والداره، 4- شرح قول ارسطو «لم صارماء المطر خفیفاً» به فارسی، 5- شرح حدیث: « عرفت الله بفسخ الغرائم»، 6- رساله در حرکت. نسب صاحب عنوان به شیخ زاهد گیلانی عارف مشهور می پیوندد و در لاهیجان حدود سال 1058 ه.ق متولد شده و در سن 28 سالگی به اصفهان آمده و در سال 1127 ه.ق به سنّ شصت و نه سالگی درگذشت و در جنب قبر عالم و عارف ربّانی ملاحسین گیلانی مدفون گردید.

مهدوی، 165- 164 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ اسماعیل تاج الواعظین

از فضلا و اهل منبر که دارای صدایی دلنشین و آوازی گیرا بود. وفات 1326 ه.ش. وی پدر جلال تاج، هنرمند و آوازخوان معروف است.

مهدوی، 1096: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ الشریعۀ اصفهانی

حاج میرزا فتح الله نمازی شیرازی معروف به شریعت اصفهانی فرزند محمدجواد. علامه فقیه و از مراجع تقلید شیعه در سال 1266 ه.ق متولد شد و در سال 1339 ه.ق در نجف درگذشت و در یکی از حجرات صحن مطهّر مدفون گردید.

عمدۀ تحصیلات مشارالیه در اصفهان خدمت جمعی کثیر از فضلای این سامان بوده و سالها در نجف اشرف محضرش مجمع علی و اهل تحقیق بوده است. کتب زیادی تألیف نموده، از آن جمله است: 1-ابانه المختار، در ارث زن 2- اصاله الصّحه 3- افاضه القدیر فی حلّ العصیر (مطبوع) 4- اناره الحالک، در قرائت ملک و مالک 5- حاشیه بر فصول.

مهدوی، 706: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ بهاء الدین کاشی

از شاگردان علامه ملامحمدباقر مجلسی و راوی از ایشان است. در سال 1137 ه.ق به دست افاغنه شهید شد. وی را تألیفاتی است: 1- شرح بر صحیفۀ کاملۀ سجّادیه، 2- شرح بر نهج البلاغه و غیره.

مهدوی، 388 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ بهاء الدین محمد صاحب عنوان

بهاء الدین محمد ملّقب به صدرالشریعه، ادیب و شاعر در اصفهان خدمت حاج سید اسدالله بیدآبادی و حاج شیخ محمدباقر مسجد شاهی و در طهران خدمت محمدصادق سنگلجی و سپس مدتی در خراسان در خدمت علمای آن سامان تحصیل نمود و از عدّه ای از مجتهدین اجازه یافت. در اواخر عمر در طهران ساکن شد و در حدود سال 1316 ه.ق در طهران درگذشت و در مدرسه صدر نجف مدفون گردید.

مهدوی، 393 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ جعفر ریزی

از علما و فقها در قرن سیزدهم بود. دخترش مریم نیز فاضل و دانشمند بود و کتابت «مطالب السئوول» را در رمضان المبارک 1287 ه.ق به انجام رسانیده و از آن، مقام علم و فضل دختر و پدر آشکار است.

مهدوی، 438- 433: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ جعفر قاضی کمره ای

عالم فاضل محقّق، استاد علمای زمان و مرجع فتوی و احکام بوده، سالها منصب قضاوت اصفهان را داشت. بر بسیاری از کتب حواشی و شرح نوشته از آن جمله: 1- حواشی و تعلیقات بر شرح لمعه، 2- ذخایر العقبی.

مهدوی، 831 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ جعفر لنگرودی اصفهانی

از شاگردان آخوند ملاعلی نوری بود که در اواخر عمر در طهران ساکن شد. وی استاد محمد تنکابنی مولف قصص العلماء است و شرحی بر حکمت العرشیّۀ تألیف آخوند ملّاصدرا نوشته است.

مهدوی، 434- 433 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ حسن بروجنی اصفهانی

عالم جلیل و رجالی کبیر، مولف کتابی در رجال و آن تعلیقه ای است بر مشیخۀ من لایحضر. در سال 1257 ه.ق از کتابت آن فارغ شده و در آن تحقیقات زیادی درباره رجال نموده است.

مهدوی، 472: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ حسن کربلایی

فرزند علی بن محمّدرضا بن محسن تستری اصفهانی. عالم جلیل در کربلا متولد شده و بدین جهت به کربلایی معروف شد. در مدرسه اکبرخان ساکن بوده، به درس میرزای شیرازی حاضر شده و از او و جمعی دیگر از علما استفاده کرد. در موضوع امتیاز تنباکو و لغو آن که از قضایای سال 1309 ه.ق می باشد کتابی جامع تألیف نموده به نام تاریخ الدخانیه. پس از فوت میرزا به کربلا مراجعت نموده، و به خدمت حاج اسماعیل صدر اصفهانی رسید. سرانجام در سال 1322 ه.ق در کاظمین درگذشت و هم در آنجا مدفون شد. کتب زیر ازوست: 1– تاریخ دخانیّه، 2- رساله در قاعدۀ «الناس مسلّطون علی اموالهم».

مهدوی، 507- 506 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ حکّاک

حکّاک معروف هنرمند اصفهان در نیمۀ دوم قرن 13 هجری است که در 1294 ق. زمان تألیف جغرافیای اصفهان حیات داشت.

همایی، 382: 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ خلیل الله طالقانی

از افاضل اصحاب ایقان، مستغرق در بحر عرفان، مدت چهل سال یا کم و بیش در یک خرقه و شبانه روزی به یک دولقمه چربش اکتفا نموده. علوم ظاهر و باطن را جامع و نور شهود از سیمای او لامع بود. گوشه عزلت در اصفهان اختیار کرده و از آنجا در حدود سال 1114ه.ق درگذشت و در بقعۀ شیخ علی بن سهل در قبرستان طوقچی مدفون گردید. از آثارش: 1- دیوان اشعار 2- رساله در علم مناظر و مرایا 3- زاد السبیل، در آداب سلوک.

مهدوی، 586: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ رضی الدین محمد تستری

ابن بهاء الدین محمدبن مولی حسن علی بن مولی عبدالله تستری اصفهانی. عالم فاضل محقّق، مولّف شرح ادعیّه السرّ که جهت حریم بیگم یکی از زنان صفویه (عمه شاه سلطان حسین) تألیف شده است. مولی عزّالدین عبدالله تستری بن حسین صابح مدرسۀ معروفه در بازار اصفهان می باشد. شرح حالش در کتب تراجم مذکور و در تاریخچۀ محله خواجو به طور مفصّل مسطور است. در 1021 ه.ق درگذشت.

مهدوی،  920- 919 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ رمزی

محمد هادی ولد حاجی حبیب الله کاشانی در فن نقاشی و منبت سازی و چوب تراشی از اساتید درجه اول اصفهان در نیمۀ دوم قرن یازدهم است. مدتی در خدمت مرتضی قلی خان حاکم اردبیل بود و دست از ملازمت وی کشیده در اصفهان مشغول کار و حال خود گردید. در شاگردی نیز طبعی قادر داشت.

همایی، 326- 325 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ عباس علی معین الواعظین

معروف به معین الحسینی، فرزند ملّا علی محمّد گورتانی. عالم فاضل محدث، و واعظ زاهد ادیب شاعر متخلّص به «ذاکر». در اصفهان و نجف نزد فضلای این دو شهر تحصیل نموده، جهت ارشاد و هدایت مردم منبر رفته، کتب چندی تألیف نموده که از آن جمله است: 1- تسلیه الفقراء، 2- دیوان اشعار، 3- زاد العاصین، 4- علائم الظهور، 5- وقایع الظهور، در دو مجلّد.

مهدوی، 756- 755 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ عباس مصباح دستگردی

عالم فاضل از علمای اصفهان مولّف چندین کتاب و رساله از آن جمله: 1- اربعین 2- جواهرالعرفان، در تفسیر قرآن به فارسی که هفت جلد کوچک از آن به چاپ رسیده است. در 1328 ه.ق متولد و در 1408 ه.ق درگذشت.

مهدوی، 1067: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ عبدالجلیل اصفهانی

ابن زین العابدین طبیب مخصوص ناصرالدین شاه بوده و عالمی فاضل و حکیمی ماهر بود. در سال 1288 ه.ق در رودخانه جاجرود غرق شده، جسدش را در سر قبر آقا طهران دفن کردند. از آثارش کتاب الفیّه الفنون است که در سال 1270ه.ق  نوشته و به طبع رسانیده است.

مهدوی، 761 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ عبدالحسین محلاتی

فرزند علی معروف به میرزا باباحسین بن احمدبن محمد شفیع اصفهانی معروف به آخوند شفیعا خوش ابرو. عالم فاضل و ادیب شاعر در حدود سال 1270 ه.ق در محلّات متولد شد. در قم و اصفهان و نجف تحصیل نموده، مدتها به درس حاج میرزا حبیب الله رشتی حاضر شد. پس از نیل به مقام اجتهاد به اصفهان مهاجرت کرده و خواهر علامه فقیه حاج آقا خیرالدین بروجردی را به زوجیّت گرفت و در مدرسۀ صدراخرج درس می فرمود و جمعی از افاضل طلّاب به درس او حاضر می شدند. سرانجام در سال 1323 ه.ق درگذشت و در تخت فولاد حوالی قبر فاضل هندی مدفون گردید. کتب زیر ازوست: 1- تسلیت نامه، 2- حواشی بر رسائل.

مهدوی، 767- 766 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ عبدالرحیم حائری

ابن شیخ عبدالحسین، عالم فاضل، در دوم ربیع الاول سال 1294 ه.ق در کربلا متولد شد و در شب جمعه 6 ذی القعده سال 1367 ه.ق در طهران درگذشت. کتب زیادی تألیف نموده که از آن جمله است: 1- بدایع الاحکام، در شرایع الاسلام، 2- بدرالتنجیم، در تقویم، 3- جامع الشتات، در متفرقات، 4- داستان ابسال و سلامان، 5- دیوان اشعار عربی و فارسی.

مهدوی، 413- 412 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ عزالدین علی نقی کمره ای

فرزند شیخ ابوالعلاء محمدهاشم کمره ای فراهانی طغایی شیرازی اصفهانی عالم فاضل مدتها قاضی شیراز و اخیراً شیخ الاسلام اصفهان شده، در فقه و اصول و تفسیر و ادب معروف و مشهور بود. در سال 1060 ه.ق به سن 102 سالگی در اصفهان درگذشت و در تکیۀ آقارضی شیرازی مدفون گردید. کتب زیر ازوست: 1- حدوث العالم، 2- دیوان اشعار، 3- المقاصد العالیه.

مهدوی، 830 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ علی اکبر شیخ الاسلام اصفهانی       

فرزند حاج میرزا رحیم بن عبدالله بن رحیم بن مرتضی. عالم فاضل، از روسای علمای اصفهان بوده، و در گرانی و قحطی 6-1334 ه.ق اصفهان به عنوان شهردار (رئیس بلدیه) انتخاب شده و بنا به نوشتۀ جابری در تاریخ اصفهان و ری: در اثر سوء تدبیر او و سودجویی برخی دیگر، قحطی مزبور ایجاد شده. در انتخابات مجلس شورای ملی نیز به عنوان وکیل و نمایندۀ مردم اصفهان انتخاب شده و در مجلس شرکت نموده است. سرانجام در سال 1350 ه.ق در مشهد درگذشت و در مدرسۀ میرزا جعفر مدفون گردید.

مهدوی، 358- 357 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ علی بروجنی

فرزند حاج ملامحمدباقر. عالم فاضل که در حدود 1265 ه.ق متولد و در اصفهان و نجف تحصیل نموده و از مجتهدین بارع و محققین کامل بود. کتب چندی تألیف نموده از آن جمله است: 1- بحرالجواهر، در شرح جواهرالکلام، 2- تبصره المتهجّدین که در سال 1323 ه.ق در اصفهان به چاپ رسیده، و فهرست تألیفات مأخوذ از آنجاست، 3- تفسیر قرآن، در چندین مجلد. در حدود سال 1330 ه.ق درگذشت.

مهدوی، 811- 810 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ علی محمد دهاقانی

از مجتهدین گمنامی است که در دستگاه آقایان مسجد شاهی بوده و نزد حاج ملاحسین علی تویسرکانی و آقا سیدمحمد شهشهانی و حاج شیخ محمدباقر مسجد شاهی تحصیل نموده و پس از وصول به مقام اجتهاد در خدمت حاج شیخ محمدباقر و سپس در نزد آقا نجفی وارد بوده و به فصل دعاوی و خصومات می پرداخته و در حدود سال 1320 ه.ق در اصفهان درگذشت.

مرحوم نورالله نور شرق در حدود سال 1300 متولد و تحصیلات قدیمۀ خویش را از صرف و نحو و فقه و اصول و حکمت نزد اساتید این شهر همچون آقا شیخ هادی فرزانه قمشه ای و آقا شیخ محمدرضا نجفی و حاج آقا نورالله و حاج میرزا عبدالحسین نجفی و دیگران به پایان رسانیده و در زمرۀ آزادی خواهان و روشن فکران وارد شده و از سال 1344 ه.ق به مدت دو سال روزنامۀ نور شرق را به مساعدت مادّی حاج آقا نورالله در اصفهان منتشر نموده و پس از فوت مشارالیه انتشار روزنامه نیز متوقف گردید. او در خدمت فرهنگ وارد شده و از دبیران طراز اول ادبیات به شمار می رفت. مورد احترام عموم فرهنگیان و به خصوص دانش آموزان بود. در روزنامه های اصفهان مقالات مختلفی می نوشت. سرانجام در سال 1371 ه.ق درگذشت و در تخت فولاد مدفون گردید.

مهدوی، 990- 989 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ علی نقی اصطهباناتی

شیخ علی بن محمّد، معروف به شیخ علی نقی اصطهبانی اصفهانی عالم حکیم عارف شاعر صوفی، مولّف برهان المرتاضین در بیان طریقۀ ذهبیّه، در یک مقدمه و پنج فصل و خاتمه. نسخه به خطّ مولّف در کتابخانه آستانه رضویه موجود است. مشارالیه جانشین شیخ نجیب الدین رضا تبریزی اصفهانی بوده و پس از فوت او، قطب سلسلۀ ذهبیّه، سید قطب الدین محمد تبریزی شده است. وی در سال 1129 ه.ق درگذشت و در بقعه آقا رضی مدفون گردیده است.

مهدوی، 642: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ لطف الله عاملی

فرزند عبدالکریم بن ابراهیم بن علی بن عبدالعالی میسی. عالم فاضل صالح فقیه متبحّر، جلیل القدر، عظیم المنزله، در نزد شاه عباس کبیر صفوی در نهایت عزت و احترام و مورد تکریم و تعظیم علمای زمان بوده و شاه عباس، مسجد و مدرسه ای در قسمت شرقی میدان نقش جهان در میدان شاه به نام او بنا کرده که مدرسه از بین رفته و مسجد از شاهکارهای معماری و از آثار باستانی اصفهان است. شیخ لطف الله از قرای شام متولد شده، در اوایل جوانی به ایران آمده، در خراسان مدتی در خدمت ملا بعدالله شوشتری تحصیل نموده، چندی در قزوین و اخیراً به اصفهان مهاجرت نموده، به درس و بحث و اقامۀ جماعت پرداخته. در اوایل سال 1302 ه.ق در اصفهان درگذشت.

مهدوی، 880- 879 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ محمد ابراهیم کلباسی

عالم فاضل محقّق مصنّف، در سال 1302 ه.ق متولّد شد و در سال 1362 در طهران درگذشت. کتب ایشان: 1- افاضات عظیمیّه، در آداب شرعیّه 2- التذکره العظیمیّه (به طبع رسیده).

مهدوی، 626- 625: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ محمد باقر الفت

فرزند حاج شیخ محمّدتقی آقانجفی سابق الذکر. عالم فاضل عارف کامل، ادیب جامع در سال 1301 ه.ق متولّد شده، در اصفهان و نجف اشرف در نزد علمای اعلام تحصیلات خویش را به پایان رسانیده و در اوایل مشروطیت ایران در عداد آزادی خواهان وارد شده، در سال 1307 ه.ش از طرف مردم اصفهان به نمایندگی مجلس شورای ملی انتخاب گردیده، در طی مسافرت های خود در ایران و خارج، در همدان خدمت آقا سیّد محمّد غمام عارف مشهور رسیده و دست ارادت بدو داده است. کتب عدیده ای تألیف نموده که از آن جمله است: مجلّۀ آفتاب که در آن کتاب های وسائل رستگاری، پرورش استقلال از کتب خارجی رامرحوم الفت ترجمه کرده و ضمیمۀ آن مرتّب به طبع رسانیده است. ابواب الروضات، فهرست کتاب روضات الجنّات که به طبع رسیده، کشف الحجب در اسامی کتب، مجمع الاجازات، دو مجلّد، نسب نامۀ الفت، دیوان اشعار.

مهدوی، 314- 313 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ محمد باقر نجفی مسجدشاهی

از بزرگان و علما و مجتهدین و روسای ملت و دین، در سال 1235 ه.ق متولد و در نزد علمای اصفهان و عراق همچون صاحب جواهر، شیخ انصاری، شیخ حسن کاشف الغطاء (دائی خود) تلمّذ کرده، تا خود عالمی جلیل و محقّقی بی بدیل گردید. پس به اصفهان مراجعت نموده و به تدریس و ترویج اشتغال جسته، عده ای کثیر از بزرگان علما و فضلا از محضر او استفاده نموده و سرانجام در مسافرت عتبات عالیات در سال 1130 ه.ق در نجف اشرف درگذشت و در مقبرۀ جد خود کاشف الغطاء مدفون گردید. کتب و رسائل تألیف نموده که از آن جمله است: 1- شرح رساله در حجّیت مظنّه از کتاب هدایه المسترشدین تألیف پدرش (مطبوع)، 2- سب الاصول، 3- سبّ الفقه.

مهدوی، 313- 312 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ محمد باقر واثق

عالم فاضل و ادیب شاعر، متخلص به «واثق» در سال 1274 ه.ق متولد شد و در سال 1336 ه.ق درگذشت و در تکیۀ تویسرکانی در تخت فولاد مدفون گردید. نام دیوانش نصح الحبیب می باشد. مرحوم واثق در علوم تجوید و نحو و صرف و اشتقاق و لغت و معانی بیان و منطق و کلام و حکمت و ادبیات و ریاضیات و تاریخ و عروض و غیره استاد بوده و مدت سی سال در مدرسۀ صدر ادبیات تدریس می نموده است.

آثارش 1- دیوان اشعار، قریب دوهزار بیت، 2- لیلی و مجنون، 3- نصح الحبیب، قرب هزار بیت، 4- تصحیح برخی از مجلّدات کتاب بحارالانوار و غیره می باشد.

مهدوی، 329- 328 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ محمد تقی آقانجفی اصفهانی

آقانجفی مطلق در بین علمای اصفهان لقب حاج شیخ محمد تقی بن حاج شیخ محمدباقر بن شیخ محمدتقی بن عبدالرحیم رازی اصفهانی است. از روسای علما و مجتهدین در اصفهان بلکه در ایران است. در سال 1262 ه.ق در اصفهان متولد شد و در این شهر و نجف خدمت بزرگان علما همچون حاج شیخ مهدی نجفی، میرزای شیرازی و حاج سیدعلی شوشتری به تحصیل دانش و تهذیب اخلاق کوشیده تا به مراتب عالیۀ علم و عرفان رسید و چون به اصفهان مراجعت نمود، عنوان و شهرت کامل یافت. مجموع کتب و رسائلی که به نام ایشان است بالغ بر هفتاد مجلد می شود، از آن جمله است: 1- آداب العارفین 2- بحر المعارف 3- ترجمۀ الفیه 4- ترجمۀ توحید صدوق.

مهدوی، 57 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ محمد تقی رازی

فرزند محمدرحیم ایوان کیفی طهرانی، از روسای علما و مجتهدین، در خدمت شیخ جعفر کبیر نجفی و سیدمحسن کاظمینی و حمید بهبهانی و آقاسیدعلی صاحب ریاض و حاج سید مهدی بحرالعلوم تحصیل نموده و از خواصّ اصحاب شیخ جعفر بوده و به دامادی او مفتخر شد.

پس از وصول به مقامات عالیۀ علم و اجتهاد و کسب اجازه از اساتید خود به اصفهان مهاجرت نموده و به تدریس فقه و اصول اشتغال جست. در اوایل، در محلۀ احمدآباد سکونت نموده، سپس در مسجد شاه تدریس نموده و هم در مجاورت آن سکونت فرموده و تاکنون بیشتر از اعقابش در آنجا ساکنند و به همین جهت به آقایان مسجد شاهی شهرت دارند.

مقامات علمی و مراتب کمال او زیاده بر حدّ بیان است. در تمامی علوم از معقول و منقول بر معاصرین خود مقدم بوده، به خصوص در اصول فقه که تبحّری بی نهایت داشته است. کتب زیر ازوست: 1- تقریرات استاد خود بحرالعلوم در طهارت، 2- حاشیه بر معالم الاصول به نام «هدایه المسترشدین» در سه مجلد، معروفترین تألیف اوست، 3- رسالۀ علمیّه، فارسی، 4- رساله در حجّیت مظنّه. او در 15 شوال 1248 ه.ق درگذشت.

مهدوی، 410- 409 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ محمد جعفر کلباسی

شیخ محمد جعفر، از علمای ازکیا، فاضل ادیب محقق، در سال 1219 ه.ق متولّد شد و در نزد پدر و دیگران تلمّذ فرموده و در سال 1292 درگذشت، در مقبرۀ پدر مدفون گردید.

کتب زیر از اوست: 1- رسالۀ مبسوطی در حدود 2- رساله ای در دیات به نام تحفه الجعفریّه 3- رساله ای در شرح حال پدر خود 4- منهاج الهدایه 5- منهج الرشاد، در شرح ارشاد.

مهدوی، 222- 220 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ محمد جواد حسین آبادی

شیخ محمدجواد حسین آبادی از علمای اعلام و فقهای اسلام و از شاگردان شیخ محمدحسن صاحب جواهر و مجاز از ایشان بوده و مجاز از شیخ مرتضی انصاری می باشد.

وی را از تألیفات چندی است که از آن جمله است: 1- بحرالبکاء فارسی 2- بساتین الریاحین 3- ترجمۀ رسالۀ نجاه العباد 4- ترتیب و تلخیص خلاصه (الاقوال) علّامه حلّی که به طبع رسیده است. 5- الرساله الاحمدیّه، 6- الریاحین، در فقه استدلالی 7- السراج الوهّاج، 8- کنوز اللئالی، در اصول فقه 9- النتایج، در اصول فقه.

در سال 1312 ه.ق درگذشت و در تکیۀ آقاحسین خوانساری، در قبری که حاج شیخ محمدباقر اصفهانی جهت خود تهیه نموده بود مدفون گردید. مشارالیه مدت چهارده سال در طهران ساکن بوده و در مسجد سراج الملک امامت و تدریس می نموده است.

مهدوی، 237 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ محمد حسن اصفهانی

ابن محمد، از شاگردان وحید بهبهانی است. در سال 1216 ه.ق به ایران مهاجرت نمود و چندین سال در کرمانشاه ساکن بود و سپس به اصفهان منتقل شد و در این شهر از جملۀ اعلام به شمار می رفته است. کتب زیر ازوست: 1- انوار البصائر، در انواع علوم، در 12 مجلّد، 2- الرساله المعادیّه، به فارسی، 3- زبده الرجال.

مهدوی، 517 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ محمد حسین اصفهانی

فرزند علی اکبر. عالم فاضل مولّف کتاب دروس الاصول در سال 1248 ه.ق از تألیف جلد اول آن فراغت حاصل نمود. ظاهراً از شاگردان شریف العلماء مازندرانی بوده است.

مهدوی، 547 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ محمد حسین امام نجفی

فرزند مرحوم شیخ جمال الدین نجفی و داماد مرحوم آقا نجفی اصفهانی. در اصفهان متولد شد و در نزد بسیاری از بزرگان این شهر و نجف اشرف تحصیل نمود و در فقه و اصول و حکمت و فلسفه صاحب نظر گردید. وی به امام نجفی شهرت داشته است. عالمی فاضل و دانشمندی کامل بود. از آثار او دوجلد کتاب به نام خداهت به فارسی به چاپ رسیده است. وی در سال 1392 ه.ق در اصفهان درگذشت.

مهدوی، 1050- 1049 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ محمد حسین قمیشه ای

فرزند ابی طالب معروف به صغیر (جهت امتیاز او نسبت به استادش شیخ محمدحسین قمشه ای آتی الذکر) در نهضت علی علیه نفوذ انگلستان شرکت جست و جزء علمای مجاهد بود. خدمت جمعی کثیر از علما و اخیار همچون آخوند خراسانی و مولی حسین قلی همدانی و حاج میرزا حسین خلیلی تلمّذ نمود. کتبی تألیف نمود: 1- کتابی در معجزات صادره از ائمۀ معصومین، 2- کتابهایی در مواعظ و اخبار. در سال 1337 ه.ق درگذشت.

مهدوی، 532: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ محمد حسین کمپانی

فرزند محمدحسن معین التّجار. از اعاظم و اجلّای فلاسفه و اکابر ادبا و شعرا. در سال 1296 ه.ق متولّد شد و در سال 1361 ه.ق درگذشت و در اطاق جنب منارۀ ایوان طلای نجف مدفون گردید. کتب زیر ازوست: 1- اجاره، 2- الاجتهاد والتقلید، 3- اصول الفقه، 4- انوار القدسیّه، 5- ارجوزه در روزه.

مهدوی، 540 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ محمد حسین مولوی کتابفروش

فرزند ملامحمدبن ملاعلی خوانساری، از فضلای اصفهان و از شاگردان حاج میرزا یحیی مستوفی و آقانجفی و جمعی دیگر بوده و شغل کتابفروشی داشت و از راه طبع کتب دینی خدمت شایسته ای به علم و دین فرمود. تألیفاتی دارد از آن جمله است: 1- تفسیر مولوی، در حاشیه قرآن به طبع رسیده، و خلاصۀ چندین کتاب تفسیر است، 2- حواشی بر قرآن، 3- کشف الایات، که در آخر جنّات الخلود به طبع رسیده است. در سال 1366 ه.ق درگذشت.

مهدوی، 562- 561 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ محمد حسین نجفی

پدرش عالم زاهد جلیل، آقا شیخ محمدحسین فرزند شیخ محمّدباقر مسجد شاهی در سال 1266 ه.ق متولد شد و در سال 1308 ه.ق درگذشت و در یکی از اطاق های صحن نجف مدفون گردید. وی خدمت پدر خویش مقدّمات علوم را آموخته و در سامرّا به درس میرزای شیرازی حاضر شده و ضمناً از محضر حاج میرزا حبیب الله رشتی و شیخ راضی نجفی و میرزا باقرشکی و دیگران نیز استفاده نموده، به اصفهان مراجعت نموده و در این شهر مورد توجّه و عنایت عموم طبقات گشته و ریاست کلّی یافت. از غایت زهد و ورع، ترک ریاست نموده، در سال 1303 ه.ق به نجف مراجعت کرده، به تکمیل نفس و ریاضت پرداخته و از همۀ مردم اعراض نمود. کتبی تألیف نموده: 1– جزواتی در اصل برائت، 2- رساله ای در معارف و اصول عقاید، 3- تفسیر قرآن که قسمتی از آن به طبع رسید.

مهدوی، 623: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ محمد رضا جرقویه ای حائری

وی فرزند محمدتقی جرقویه ای و از اکابر علما و فقها و مجتهدین بود. در حدود سال 1305 ه.ق در دستگرد جرقویه متولد شد و در اصفهان و قم و نجف نزد جمعی کثیر تلمّذ نموده و در کربلا سکونت اختیار کرده و در مدرسۀ هندیّه به تدریس فقه و حدیث و حکام اشتغال جست و جمعی کثیر از افاضل طلاب از محضر او مستفیض و کامیاب می شدند. وی را تألیفاتی است از جمله: 1- ازاحه الریبه عن حکم صلاه الجمعه فی زمن الغیبه، 2- تنبیه الغافلین عن معرفه رب العالمین، هر دو به عربی و مطبوع. در سال 1393 ه.ق درگذشت.

مهدوی، 1063- 1062: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ محمد رضا نجفی مسجد شاهی

از اجلّۀ علما و فقها و مدرّسین اصفهان. در نجف اشرف در سال 1287 ه.ق از دختر سید محمدعلی آقا مجتهد فرزند علامه فقیه سیبد صدرالدین عاملی متولّد شد. در سال 1323 ه.ق به ایران مهاجرت فرموده و در اصفهان ساکن شده، به درس و مباحثه و اقامۀ جماعت و افتاء اشتغال جسته، در معاشرت و حسن خلق بر بسیاری از معاصرین خود امتیاز داشت. کتب عدیده تألیف نموده، از آن جمله است: 1- اداء المفروض فی شرح ارجوزه العروض، 2- استیضاح المراد، 3- الاجازه الشامله للسیده الفاضله، اجازه جهت حاجیه خانم امین، 4- امجدیّه، 5- الایراد و الاصرار.

مهدوی، 621- 620 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ محمد رفیع جیلانی اصفهانی

عالم فاضل و فقیه جامع پس از تحصیل مقدمات به اصفهان مهاجرت نموده و سالها به تکمیل فضایل و معلومات خود گذرانید. در نجف به درس سیّد بحرالعلوم و دیگران حاضر شد. کتب زیر ازوست: 1- اصل الاصول در شرح معالم، مفصّل 2- جواهرالاصول، حاشیه بر معالم تا آخر تعادل و تراجیح 3- حواشی بر درّۀ بحرالعلوم.

مهدوی، 646- 645 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ محمد علی ثقه الاسلام

فرزند حاج شیخ محمدباقر بن شیخ محمدتقی رازی اصفهانی، عالم زاهد از مشاهیر علما و فقها و مدرّسین اصفهان. مادرش دختر سید صدرالدین عاملی بوده، بدین جهت از طرف پدر و مادر هر دو شیخ جعفر کبیر است. در ربیع الاول سال 1271 ه.ق در اصفهان متولد شد و در اصفهان و نجف تحصیل نمود تا به مقامات عالیۀ اجتهاد نایل شد و در اصفهان به درس و بحث و اقامۀ جماعت و تدریس پرداخت. سرانجام در سال 1318 ه.ق درگذشت و در نجف اشرف در جنب برادر خود آقا شیخ محمدحسین مدفون گردید.

کتب زیر از تألیفات اوست: 1- حواشی بر کتاب ارشاد الاذهان، 2- رساله در آداب نماز شب و استخاره، 3- رساله در اصول دین.

مهدوی، 429- 428: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ محمد کاشانی اصفهانی

او فرزند حاج محمدزمان بن حسین بن محمدرضا بن حسام الدین است. عالم فاضل محقق، از اعاظم مشایخ اجازه و از اساتید حکمت به شمار می رفته و خدمت جمعی کثیر از علما همچون میرمحمدحسین خاتون آبادی سبط مجلسی و شیخ حسین بن محمد ماحوزی و عده ای دیگر تلمذ نموده و به اخذ اجازه روایت مفتخر گشته و عده ای کثیر نیز از او روایت احادیث می کنند. کتب زیر از تألیفات اوست: 1- اثنی عشریّه، در قبله، 2- صیغ العقود، 3- القول السدید، 4- مرآت الازمان، 5- نورالهدی، 6- هدایه المسترشدین.

مهدوی،  909- 908 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ محمّد محسن گیلانی

عالم فاضل محقّق کثیرالتألیف، شاعر ادیب زاهد، در اواخر عمر ظاهراً در تهران ساکن بوده و در آن شهر درگذشت و در نجف مدفون گردید. نسب او به علامه محقق شیخ بهائی می رسد و شاید انتساب او از طرف مادر باشد. تعداد مولفاتش از کتاب و رساله متجاوز از 116 مجلّد می شود، از آن جمله است: 1- اجابه المحب 2- اربعین 3- انیس الصالحین 4- انیس العباد.

مهدوی، 646 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ محمد مقدس

فرزند آقا سیدعبدالحسین بن سید حسن بن حاج سیدابراهیم حسینی سبزواری ساوجی اصفهانی. عالم زاهد فقیه عابد مجتهد جامع. اجدادش از سبزوار به ساوه و آقا سیدابراهیم از ساوه به اصفهان آمده، در نزد سید حجه الاسلام مورد وثوق و احترام بوده و سید جهت ایشان جنب منزل خود خانه ای تهیّه نموده و روزگار به زهد و عبادت گذرانیده و خواهر آقا میرسید محمد شهشهانی را به زوجیت داشت. پس از وفات در حدود سال 1250ه.ق، در قبرستان قبله دعا مدفون شده، صاحب عنوان در حدود سال 1304 ه.ق در اصفهان از دختر آقا سیدعلی بن حاج سیدابراهیم متولد شده. وی را تألیفاتی است: 1- تقریرات اصولی اساتید خود، 2- کتاب الاوائل، در 638 صفحه که پس از فوت ایشان به سعی برادر والاگهرش حجه الاسلام آقای حاج آقا حبیب الله مقدس به طبع رسیده. 3- کتاب الاواخر.

مهدوی،  911- 909 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ محمود کلباسی

فرزند میرزا محمدتقی بن حاج آقامحمدبن علامه حاج محمد ابراهیم کلباسی. عالم فاضل، از شاگردان میرزا مهدی اصفهانی و حاج شیخ مرتضی آشتیانی بوده، در سال 1365 ه.ق در مشهد درگذشت هم در آنجا مدفون شد.کتب زیر از دست: 1- راه سعادت در اخلاق، 2- رساله دربارۀ ربا. هر دو در طهران به سال 1358 ه.ق به طبع رسیده است.

مهدوی، 360 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ مرتضی طاهری

عالم کامل که در سال 1316 ه.ق متولد شد. او در اصفهان و نجف در خدمت اساتید بزرگوار آن حوزه تلمذ کرده است و کتب زیر از اوست: 1- آداب الدعا و منتخب الادعیه، 2- الفوائد الغرویّه در متفرقات، 3- قلع الغیبه.

مهدوی، 1087- 1086: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ مهدی نجفی

فرزند مرحوم حاج شیخ محمدعلی ثقه الاسلام، از روسا و مشاهیر علما و مدرسین اصفهان و مورد وثوق و اعتماد عموم طبقات اهالی اصفهان است. به فارسی و عربی شعر می گوید. در سال 1298 ه.ق در اصفهان متولد شد. او مقدّمات و سطوح ریاضی را در اصفهان خوانده، مدت چهارسال از محضر پدر استفاده علمی نموده، پس از وفات پدر به نجف اشرف مهاجرت نموده و پس از وصول به مقام اجتهاد در سال 1329 ه.ق به اصفهان بازگشت. اسامی تألیفات: 1- آگهی های علمی، 2- الارائک در اصول فقه، 3- ترجمه ارشاد الاذهان علامه حلی، 4- سندس و استبرق، ترجمۀ کتاب صفین نصربن مزاحم. در سال 1393 ه.ق درگذشت.

مهدوی، 1095- 1094: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیخ نجیب الدین رضا (تبریزی)

عارف جلیل و از اقطاب سلسلۀ ذهبیّه است. در اصفهان متولد شد و در سال 1080 ه.ق درگذشت. قبرش در قسمت شمالی آب انباری که فعلاً جزو اراضی فرودگاه است، قرار داشت. کتب زیر ازوست: 1- خلاصه الحقایق، 2- دستور سلیمان، 3- دیوان غزلیّات، 4- سبع المثانی، 5- نورالهدایه.

مهدوی، 617: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، شیرویه اصفهانی

شیخ ابوجعفر غلام نفطویه است. در ریحانه گوید: «برزویه (به فتح اول و سوم و چهارم) نامش احمدبن یعقوب بن یوسف نحوی ابوجعفر، در سال 354 ه.ق فوت شده است. «غلام» در اصطلاح علمای رجال و درایه به معنی شاگرد و تربیت شده است».

مهدوی، 707: 1384