فارس، بهبهان، آثار تاریخی

فارس، بهبهان، آثار تاریخی، بند و پل بکان

بند و پل بکان بر روی رودخانه تاب در محلی به نام وبکو (بکان) ساخته شده اند و از بناهای معروف زمان خود بوده اند که در زمان خلافت امویان به کمک یکی از توانگران فارس به نام دیلمی، که پزشک مخصوص حجاج بن یوسف بود، بنا شد. حجاج از سال 75 الی 95 ه.ق حکومت فارس، خوزستان، کوفه، بصره، کرمان، عراق عجم، و . . . را به عهده داشته است. بنابراین، تاریخ بنای بند و پل بکان را باید در فاصله سال های 75 و 95 ه.ق دانست. طول بند و پل  170 متر وعرض آن 5/13 متر بوده که اینک قسمتی از بند و چهار پایه بزرگ از پل باقی مانده اند از سمت جنوب به شمال فاصله بین پایه اول تا دوم 5/9 متر، فاصله پایه دوم تا سوم 5/5 متر، و فاصله پایه سوم تا چهارم 9/2 متر است. سایر پایه ها به کلی ویران شده اند و اثری از آن ها نیست. در شمال این بند و پل پیوسته به آن چهار آسیاب آبی دایر بوده که سنگ های آن بر حول محور افقی گردش می کرده اند و آثار آن ها تا امروز موجود است.

افشار 395: 1373

فارس، بهبهان، آثار تاریخی، پل بکان

پل بکان که امروزه تنها ویرانه های آن برجای مانده، برطبق منابع تاریخی در بین سالهای 75 تا 95 ه.ق توسط دیلمی، پزشک مخصوص حجاج بن یوسف ساخته شده است. این پل دارای 170 متر طول، 5/13 متر عرض و یک دهانۀ بزرگ بوده است. در ساخت پل بکان از سنگ و ملات گچ و آهک استفاده شده.

گاوبه، هانیس، 305-304: 1359

فارس، بهبهان، آثار تاریخی، پل علیای خیرآباد

بقایای این پل ها بر روی رودخانۀ خیرآباد در مسیر کارون رو قدیمی خوزستان به شیراز قابل مشاهده است. پل علیای خیرآباد متعلق به دورۀ صفویه یا قبل از آن است. پل علیا دارای 100 متر درازا و 8 متر پهنا است.

ملّازاده، محمّدی، 114-113: 1379

فارس، بهبهان، آثار تاریخی، حمام بکان

حمام بکان در حدود 50 متری غرب بند و پل بکان، در کناره جنوبی رودخانه تاب واقع است. آثار حوض، خزینه و رخت کن آن تا امروز باقی است.

افشار 395: 1373

فارس، بهبهان، آثار تاریخی، زیارتگاه ها

بقعه شاه میرالحسین در کوی خروار واقع است. وی از نسل موسی بن جعفر(ع) است و بنای مقبره او به سال 709 هـ .ق بوده است. مقبره امام زاده ابراهیم در محله بدیعا واقع است. می گویند نوه ششم امام سجاد(ع) است. مدتی بعد در سال 1258 هـ .ق کشف و ساختمان شد. مقبره امام زاده حیدر در شمال شهر بهبهان واقع است. این مقبره به سال 737 هـ . ق پیدا شد و بر آن ساختمان گردید.

امام زاده شاه فضل بنا به باور مردم بهبهان، فرزند امام موسی کاظم است، ولی مولف کتاب مجالس المومنین در شرح قبور امام زادگانی که در آوه نزدیک ساوه مدفون اند می نویسد: «و مشهد امام زاده عبدالله موسی و فضل و سلیمان اولاد امام موسی کاظم در آنجا مشاهد منوره است. در سال 1284 ه.ق سلطان اویس میرزا احتشام الدوله والی بهبهان و کهگیلویه ساختمان امام زاده شاه فضل را تجدید بنا کرد.»

مقبره بی بی زبیده بنا به خواب علام در سال 1325 هـ . ق در کوی خراسانی ها پیدا شد. مقبره گل بی بی در کوی آهنگرها در غرب شهر بهبهان واقع است. مقبره بی بی خدیجه در جنوب غربی شهر بهبهان و در کوی باغبان ها واقع است. یکی از مراسم سنتی مردم بهبهان این است که عیدها، لباس نو می پوشند و به بی بی خدیجه می روند.

زیارتگاه بی بی حلیمه در 15 کیلومتری جنوب شرقی شهر بهبهان واقع است، و در فصل بهار تفریحگاه مردم است. سایر زیارتگاه ها عبارتند از: امام زاده جعفر، پل دختر، پشت گرد، بقعه سبزپوش، مقبره عموآخوند، مسجد امام زاده حیدر، مقبره سید فقیه جد سادات طباطبایی، بقعه مقوم، کلاه فرنگی، تل سوز، چهل ستون، تل سنگر، کاروانسرای نزدیک دژ مهتابی، و بشیر و نذیر در نزدیکی شهر بهبهان.

افشار 400-396 : 1373

فارس، بهبهان، آثار تاریخی، کتیبه های تنگ تکاب

تنگ تاب یا تنگ تکاویا در بند پارس در 9 کیلومتری شمال شهر بهبهان واقع است. در اوایل تنک تکاب که معبر کوهستانی جاده قدیمی بین النهرین – استخر و جاده خوزستان – فارس در دوره اسلامی بوده است، و به فاصله کمی از مدخل تلگ، چند کتیبه به خط فارسی نستعلیق ساده بر روی سنگ کوه کند شده است.

کتیبه اول مستطیل شکل است، ولی سطر آخر آن مثلثی شکل نقر شده، هر ضلع این کتیبه 150 سانتی متر و ارتفاع تمام سطرها حدود دومتر، و عرض سطرها 110 سانتی متر است. کتیبه دوم مثلثی شکل است. قاعده فوقانی آن 110 سانتی متر و ارتفاع آن 50 سانتی متر است. هر ساق مثلث 75 سانتی متر و رأس آن در پایین کتیبه است. دو کتیبه روی هم 30 سطر دارند.»

افشار 396: 1373

فارس، بهبهان، آثار تاریخی، قلعه ارجان

پل آمیر مولف کتاب خداوند الموت، قلعه ارجان را چنین توصیف کرده است: «قلعه ارجان بالای کوهی سنگلاخ بنا شده است. قلعه در مرتفع ترین قسمت کوه، متکی بر یک تخته سنگ بزرگ ساخته شده و آب باران و برف از همان تخته سنگ وارد انبارهای قلعه می گردیده و آن ها را پر می کرده است. برج های قلعه به شکل مکعب می باشد که اسلوب ساختمان برج ها از قلاع رومی اقتباس گردیده است. صحن قلعه ارجان چهل ذرع در چهل ذرع می باشد و اطراف صحن سه طبقه حجره یکی بالای دیگری دیده می شد و تمام حجره ها دارای طاق چندشاخه معروف به طاق رومی که محکم ترین طاق ها به حساب می آید می باشد. برکیارق فرزند ملکشاه سلجوقی به دستور حسن صباح رهبر فرقه اسماعیلیه در قلعه ارجان زندانی بوده است».

افشار 399: 1373

فارس، بهبهان، آثار تاریخی، مسجد جامع بکان

مسجد جامع بکان در شمال شهر بهبهان در کنار رودخانه تاب واقع است. طاق های شبستان مسجد از سنگ تراشیده و ملاط گچ ساخته شده اند. دور محراب آن آیات قرآنی نوشته شده است. تاریخ بنای آن به خط کوفی در سنگی که اکنون در دیوار جنوبی شبستان مسجد نصب است نقر شده است. می گویند هنگامی که حضرت رضا عازم خراسان بوده از شهر ارجان عبور کرده و در مسجد جامع بکان نماز گزارده است. این مسجد اکنون به قدمگاه حضرت امام رضا (ع) موسوم است.

افشار 395: 1373