بلوچ، عشایر گمشادزهی، مسکن

بلوچ، گشمادزهی، مسکن، سیاه چادر، گرام

گرام یا سقف چادر، قطع مستطیل شکلی است که نسبت عرض و طول آن یک دوم می باشد. چادر معمولی که گنجایش 6 تا 8 نفر را دارد، گرام آن دارای 3 متر عرض و 6 متر طول است. معمولاً لبه های گرام از اطراف به روی دیوارهای جانبی قرار می گیرد. تا بتواند آب باران را از روی دیوارهای جانبی به داخل جوی آبی که در پیرامون چادر کنده شده هدایت کند.

پشتک یا دیوار جانبی چادر 4 قطعه مستطیل شکل است که عرض هر یک 150 متر و طول آن 50 سانتی متر بلندتر از طول یا عرض گرام است تا بتواند در هنگام نصب بر روی هم بیاندازند.

افشار  152 : 1371

بلوچ، گشمادزهی، مسکن، سیاه چادر، گرام شیک

گرام شیک، سیخی نوک تیز به طول 18 سانتیمتر است که در انتهای آن سوراخی باخم شدن خود سیخ جهت عبور ریسمان وجود دارد. گرام شیک وسیله ای است جهت اتصال دیوارهای جانبی چادر در جهت طولی به سقف چادر. روزنه هایی که بین اتصال دو گرام شیک به وجود می آید، جهت خروج دود و تهویه هوای چادر است.

افشار 152 : 1371

بلوچ، گشمادزهی، مسکن، سیاه چادر، طرز برپاکردن

برای برپاکردن سیاه چادر، ابتدا قطعه گرام را روی زمین و در جهت شمالی جنوبی با درنظرگرفتن جهت باد پهن می کنند. سپس میخ های کناری چادر را در فاصله مناسب بر زمین فرو کرده، بعد حلقه های جانبی چادر را به دستوک ها (دستوک، چوبی است به بلندی 50/1 متر که یک سر آن دو شاخه می باشد و حلقه های کناری گرام را به آن وصل می کنند و توسط ریسمانی، به میخ های چوبی یا فلزی اطراف چادر متصل می شود) وصل کرده و توسط ریسمانی(ریسمان: ریسمان نیز مانند چادر از موی بز بافته می شود). به میخ ها (میخ کناره چادر: چوبی نوک تیز به طول 30 سانتی متر است که ریسمان چادر جهت ایستایی به آن وصل می گردد. گاهی به جای میخ چوبی از میخ طویله های بلند نیز استفاده می شود.) متصل می کنند.

البته در این حالت ریسمان را شل می بندند تا دیرک (دیرک: دیرک چادر که با بزرگی و کوچکی چادر، ارتفاع و ضخامت آن متغیر است، تعداد آن حداقل 2 عدد و حداکثر 3 عدد می باشد و ارتفاع آن معمولاً 60/2 متر به ضخامت 7 سانتی متر است.) چادر را به راحتی برپا کنند. سپس به زیر گرام رفته و پس از قرار دادن گورا بین دیرک وگرام، چادر را برپا کرده سپس ریسمان های متصل به میخ ها را کشیده و گره آن را سفت می کنند و بعد پشتک های عرض گرام را با گرام شیک به هم وصل کرده و ریسمان نازکی از سوراخ انتهایی گرام شیک ها می گذرانند تا از گم شدن آن ها جلوگیری شود.

در زمستان، اگر نتوانند چادر دیگری برای چهارپایان فراهم کنند، معمولا همان چادر محل زندگی خود را عرضاً به دو قسمت تقسیم کرده و نیمی از آن را محل استفاده چهارپایان می کنند. ورودی سیاه چادر، معمولاً از سمت شرقی چادر است. در قسمت مرکزی اجاق قرار گرفته که توسط هیزم یا مدفوع حیوانی و قراردادن یک سرپایه بر روی آن، عمل پخت و پز انجام می گیرد.

در قسمت شمالی سیاه چادر، دستگاه بافت یاتون قرار دارد، در قسمت غربی گهواره بچه و در قسمت جنوبی محلی جهت شستشو و در کنار انبار رختخوابی قرار می گیرد. ترکره یا سه پایه جنوبی و سیله ای جهت آویزان کردن مشک و گوشت است. کورا صفحه ای چوبی به شکل پروانه است که میان دیرک و سقف چادر قرار می گیرد و مانع پاره شدن سقف چادر توسط دیرک می شود. چادرهای عشایر گمشادزهی سیاه و از موی بز بافته می شود. وزن آنها بین 120 تا 240 کیلوگرم است.

افشار 160- 159 : 1371