قوم بلوچ، مسکن

بلوچ، مسکن، کوچ روان، کپو

ساختن کپر یا کاپر در نواحی قصرقند، نیک شهر، راسک و فیروزآباد بیش از سایر نقاط بلوچستان رایج است. کپر، از سیاه چادر (گدام) ارزانتر است و مصالح آن، در بیابان ها و کوه های بلوچستان می روید. در مدت چند ساعت یک کپر ساخته و آماده می شود و همچنین در مدت چند دقیقه نیز می توان آن را جمع کرد و در جای دیگر مستقر ساخت.

طرز ساختن بدین صورت می باشد: دیواره ای دایره وار به قطر 3 تا 4 متر و ارتفاع 80 سانتی متر در محلی مناسب بنا می کنند. مصالحی که برای ساختمان این دیوار به کار می رود خشت یا گل و سنگ می باشد. به هنگام ساختن این نوع مسکن، شاخه های نخل، گنبد وار در آن کار گذارده می شود. پس از خاتمه کار سرشاخه های نخل را به شکل گنبد به هم نزدیک می کنند و محکم می بندند.

آنگاه از برگ های بزرگ درخت نخل وحشی (داز) به مقدار کافی روی آن نصب می نمایند. طرز چیدن این برگ ها به نحوی صورت می گیرد که از بالا به پایین روی هم قرار می گیرند که در مواقع بارندگی، آب به راحتی از روی آنها عبور نماید و به داخل کپر نفوذ نکند. دیواره 80 سانتی متری که به اصطلاح پی ساختمان را تشکیل می دهد، به منظور عدم رخنه رطوبت و آب هایی که احیاناً در اثر بارش جاری می گردند و همچنین برای جلوگیری از ورود حشرات و جانوران موذی پیش بینی شده است. این کپرها، در مناطق گرمسیری نسبتاً خنک و قابل سکونت می باشند.

افشار 269- 268 : 1371

بلوچ، مسکن، کوچ روان، کت

کت کلمه ای است که کوچ روان که در روستاها ساکن گردیده اند، از خشت یا گل و سنگ بنا می کنند.

افشار 268 : 1371

بلوچ، مسکن، کوچ روان، کرگین

کرگین، از حصیر و شاخه های نخل و امثال آنها ساخته می شود. در نواحی بسیار گرم که ضمناً محل رویش درختان داز (نخل زینتی یا وحشی) می باشد، مرسوم و معمول است. طرز ساختمان آن، بدین ترتیب است که در طول مناسبی به عرض حدود 3 متر شاخه های نخل را در زمین فرو می کنند و آنگاه سرشاخه ها را به یکدیگر نزدیک و وصل می نمایند.

در طول این بنا و در حد فاصل میان شاخه ها، شاخه ای دیگر برای استحکام، نصب می گردد. همچنین در وسط کرگین تعدادی تیرهای چوبی محکم در زمین نصب می شوند که تا زیر سقف امتداد می یابند و بر روی آنها یک تیر سرتاسری در سقف قرار می گیرد. سپس اطراف شاخه های خرما را با حصیر می پوشانند، تا قابل سکونت شود.

توضیح آنکه اسکلت این نوع کپر را از آن جهت از تیرهای محکم بنا می کنند که در برابر وزش بادهای شدید و سایر عوامل جوی منطقه بتواند مقاومت کند. معمولاً چنین کپرهایی بسیار با دوام هستند و هر چند سالی یک بار فقط احتیاج به تعویض حصیرهای پوشش دارند.

افشار  269 : 1371

بلوچ، مسکن، کوچ روان، گدام

گدام (سیاه چادر یا پلاس)، چادری سیاه است که از موی بز به دست خود عشایر بافته می شود و در نقاطی همانند زاهدان، خاش و نصرت آباد، نسبت به برپاکردن آن مبادرت می نمایند. در سیستان و بلوچستان معمولاً به کوچ روان “پلاس نشین” می گویند. برای یک چادر 3 قطعه موی بز بافته شده را به هم می دوزند. یک پلاس در حدود 12 کیلو موی بز لازم دارد و تقریباً ده روز صرف بافتن آن می گردد.

افشار 270 – 269 : 1371

بلوچ، مسکن، کوچ روان، لوگ

در نقاطی که عشایر، بیشتر به امر دامداری اشتغال دارند و ناگزیر دائماً در حال جابه جا شدن هستند، اقدام به ساختن لوگ می نمایند. لوگ تقریباً همانند کرگین است. با این تفاوت که از مصالح مقاوم تا حدودی کمتر در آن مصرف می شود و معمولاً برای چند ماهی دوام دارد. این مسکن در اثر وزش باد و سایر عوامل آسیب پذیر است. اما عشایر مدام نسبت به تعمیر آن مبادرت می ورزند و چون مسکنی موقتی است، هرگونه عدم مقاومت آن برای آنان امری ساده محسوب می شود.

افشار 269 : 1371

بلوچ، مسکن، روستایی

در مساکن روستایی، شکل خانه ها عموماً تابع مقتضیات طبیعی و مواد و مصالحی است که طبیعت در دسترس مردم آن منطقه قرار می دهد. خشت و گل و سنگ قسمت اصلی ساختمان را تشکیل می دهد و چوب، حصیر و شاخ و برگ درختان، سقف آن را می پوشاند.

در نواحی سردسیری بلوچستان (دامنه های کوه تفتان) که درخت جنگلی فراوان است، چوب های قطور درختان، نقشی اساسی، در بدنه ساختمان ها و سقف اماکن مسکونی به عهده دارند، و به خاطر وفور قلوه سنگ های کوهستانی، اسکلت دیوارها را با سنگ بنا می کنند.

افشار 268 : 1371