قوم قشقایی، صنایع دستی

قشقایی، صنایع دستی

هنر زنان ایل قشقایی چرخ‌ریسی، قالی‌بافی، گلیم‌بافی و سوزن‌دوزی است.

پرهام، 256: 1362

قشقایی، عشایر، صنایع دستی، بافندگی

گلیم قشقایی در متن تقریباً از نقش واحدی که به صورت اریب که با رنگ های مختلف تشکیل می شود. این گلیم دارای چند حاشیه باریک و یک حاشیه پهن است و حاشیه پهن نیز از یک نقش تکرار شونده، ولی با رنگ های مختلف تشکیل شده است.

شاکری راد، تجویدی ، 297: 1386

قشقایی، صنایع دستی، بافت، اوکاش (آبکش)

یک کیسة دوطرفة ساده‌بافت است که گاهی تماماً از نخ بز بافته می‌شود. تار آن همیشه از جنس پنبه است. برای جابه‌جایی مشک، سنگ، و چوب به‌کار می‌رود و هیچ‌گونه نقشی روی آن به‌چشم نمی‌خورد. درِ آن نیز باز می‌ماند.

دُرداری، 249: 1388

قشقایی، صنایع دستی، بافت، توبره

توبره حالتی کیسه‌مانند دارد و شبیه کوله‌پشتی است. برای نگهداری و حمل مواد غذایی یا ملزومات چوبانان از قبیل نام فطیر، چای، قند و دیگر مایحتاج آنها به‌‎کار می‌رود. پشت توبره معمولاً ساده‌بافت (گاهی با نقوش پراگنده) است و روی آن دارای زمینة ساده و نقش‎های رندی‌بافت است.

دُرداری، 249: 1388

قشقایی، صنایع دستی، بافت، پیش‌سینه

این بافت را برای تزئین و افزودن زیبایی حیوان می‌بافند و مانند گردن‌بندی به دور گردن مادیان حلقه می‌کنند. این بافته تماماً به روش «رندی» بافته شده و جنس تار آن را پنبه و جنس پود آن را پشم است. بافت وسط پیش‌سینه با عرض حدود 25 سانتیمتر در طرفین متوفق می‌شود، ولی در وسط به شکل مثلثی ادامه می‌یابد و به رأس آن ختم می‌شود.

دُرداری، 251: 1388

قشقایی، صنایع دستی، بافت، جاجیم

جاجیم به شکل نوارهایی باریک به عرض 18 تا 20 سانتیمتر و طول 2 تا 5/2 متر تماماً از پشم است. چله‌کشی جاجیم معمولاً رو زمین صورت می‌گیرد. در ضمن بافت تارها از روی کار دیده می‌شود درحالی‌که پود در زیر آنها مخفی می‌شود. در جاجیم نقش‌ها با تارها پدید می‌آید. تاروپود از یک رنگ استفاده می‌شود. از جاجیم برای پوشاندن رختخواب و اثاثیة درون چادر استفاده می‌شود که به آن «پوشن» می‌گویند. از جاجیم‌های کوچک برای روانداز استفاده می‌کنند. از نقوش جاجیم می‌توان به نقوش شطرنجی، آینه گل، کنگره، حوض، مدخل و لوزی اشاره کرد.

دُرداری، 248ـ247: 1388

قشقایی، صنایع دستی، بافت، جاجیم گل برجسته (گلیم گل برجسته)

جاجیم‌های گل برجسته معمولاً زمینه‌ای روشن دارند و نقوش آنها دارای رنگ‌های متنوع و ترکیبی از نقوش گلیم و قالی است. بافت آن از تاروپود پشمی یک‌رنگ است. ابعادش معمولاً همان ابعاد گلیم و ابزار کار و حتی شیوة چله‌کشی این بافته دقیقاً همانند گلیم است.

دُرداری، 248: 1388

قشقایی، صنایع دستی، بافت، جل

پوششی است که روی حیوان می‌اندازند و بار روی این پوشش قرار می‌گیرد. جل‌بافت‌های چهارگوش در ابعاد 50/1´10/1 متر و معمولاً دو قسمتی است و با تسمة سینه‌بند، تنگ شکم‌بند، و یک زیر دُم مجهز به یک تکه نمد به نام رفیده به پشت حیوان بسته می‌شود. نقش جل با توجه به نوع استفادة آن، بافت‎های متفاوتی دارد. تار جل از نخ‌پنبه یا پشم و قسمت رندی بافت و قالی از جنس پشم است.

دُرداری، 250: 1388

قشقایی، صنایع دستی، بافت، خرسک

قالیچه‌هایی با پرز بلند و درشت‌بافت که مرغوبیت چندانی ندارد و دارای نقشه‌های ساده است. خرسک در بافت نظیر گبه است، ولی با رنگ‌های مختلف که بیشتر خود مصرفی است.

دُرداری، 237: 1388

قشقایی، صنایع دستی، بافت، خورجین

خورجین به دست زنان ایلیاتی روی دار‌های افقی بافته می‌شود. معمولاً از نقوش هندسی برای تزئین آن استفاده می‌کنند. خورجین پوششی تزئینی است که وسایل زندگی عشایر در آن قرار می‌گیرد و همین‌طور حکم صندوقچه‌ای را دارد که با اتصال بندینک‌های آن به یکدیگر و زدن قفل به آخرین بندینک، در آن کاملاً بسته شده و قابل حمل روی چاپار می‌شود. قطع آن پس از دوخت در حدود یک‌متر تا 70 سانتیمتر است.

دُرداری، 249ـ248: 1388

قشقایی، صنایع دستی، بافت، خوره

کیسه‌ای است دوطرفه که به‌طور عمده برای حمل گندم، آرد و گاهی برای غلات و حبوبات به‌کار می‌رود. اطراف جیب‌های آن کاملاً دوخته می‌شود و گوشة یکی از لبه‌های آن را باز می‌گذارند. در قدیم از سه روش بافت (ساده، رندی و گندی) در آن استفاده می‌شده است. اندازة هر طرف آن 80 ´60 سانتیمتر است که هر دهانه حدود 50 کیلوگرم ظرفیت دارد.

دُرداری، 249: 1388

قشقایی، صنایع دستی، بافت، روزینی

بافته‌ای قالی‌بافتی است که روی زین قرار می‌گیرد. عشایری که وضع مالی خوبی دارند از آن استفاده می‌کنند، و دورتادور روزینی منگوله‌های رنگی بزرگ و کوچک  برای تزئین آویزان می‌کنند.

دُرداری، 250: 1388

قشقایی، صنایع دستی، بافت، سفره

سفره دارای بافت گلیمی یک‌رو یا رندی‌بافت است که گاهی وسط آن ساده‌بافت با حاشیه‌ای نقش‌دار است. تار آن پنبه‌ای و پود آن از پشم است و به شکل مربع 1´1 متر و گاهی مستطیل است. متن سفرة آردی ساده، یک قسمتی نقش‌دار، دو قسمتی نقش‌دار و چهار قسمتی نقش‌دار دیده شده است.

دُرداری، 251ـ250: 1388

قشقایی، صنایع دستی، بافت، سیاه‌ چادر

سیاه چادر به تناسب کوچکی یا بزرگی اندازه‌اش مرکب از 14 تا 20 لت است که طول هرکدام از لت‌ها شش تا ده متر و عرض آن 40 تا 60 سانتیمتر است. برای بافت آن به همکاری دو نفر بافنده به مدت ده تا پانزده روز مورد نیاز است. لت‌های چادر به شکلی خاص از پهنا کنار هم گذاشته شده با موی بز به‌ هم دوخته می‌شود.

دُرداری، 251: 1388

قشقایی، صنایع دستی، بافت، طناب

وریس نوعی نوار منسوخ و تسمه‌مانند است که در زندگی عشایر کاربردهای زیادی دارد و اغلب به عنوان طناب به کار می‌رود. عشایر برای بافت این نوع محصول از شیوة خاصی بهره می‌گیرند.

دُرداری، 251: 1388

قشقایی، صنایع دستی، بافت، فرش‌بافی

بافت فرش به دست زنان قشقایی بدون طرح و نقشة مدون است. آنها با استفاده از حافظة خود طرح‌های را می‌بافند. این نقش‌ها به دنبال نقوش سنتی، نسل‌به‎‌نسل ادامه یافته، و در قالی‎های هر نسل و در هر زمان تکرار  شده است. طرح‌ و نقش‌ها فرش بیشتر طرح ناظم، ماهی درهم، محراب، ترنج و طرح بته‌ای است.

دُرداری، 232ـ223: 1388

قشقایی، عشایر، صنایع دستی، بافت، فرش بافی

نقوش فرش های قشقایی بیشتر شکسته و نگاره های آن ها بیشتر شکل های انتزاعی است که به طور ذهنی و سینه به سینه بافته می شود. عمده ترین نقشه هایی که در طول زمان به نام نقشه قشقایی شهرت یافته اند عبارتند از: نقشه ناظم، نقشه شبه ناظم، نقشه قبادخانی و نقشه ماهی درهم که هر یک پیش از دویست سال تقریباً به همین شیوه بافته شده است.

نفیسی، 126: 1387

قشقایی، عشایر، صنایع دستی، بافت، فرش بافی

ایل قشقایی بهترین و مشهورترین بافندگان فارس و در بین آنها «کشکولی» مهمترین طایفه است که سنت فرشبافی دارد. البته طوایف شش بلوکی، عمله، دره شوری، فارسیمدان نیز دارای سابقه و شهرت قالی بافی هستند.  

نفیسی، 126: 1387

قشقایی، صنایع دستی، بافت، گبه‌بافی

گبه نوعی قالی گره‌بافته و درشت‌بافت است با پرزهای بلند که یک تا سه سانتیمتر خواب دارد، و تعداد پودهای گبه که بین 3 تا 8 پود است باعث نرمی فراوان آن می‌شود. طرح گبه تمام ذهنی و بیشتر طرح هندسی است. بعضی از طرح‌های گبه عشایر قشقایی عبارت‌اند از: طرح شیری، خشتی، حوض گبه، گل گبه، چهارفصل، طرح اردک، شولی و غیره.

دُرداری، 233ـ232: 1388

قشقایی، صنایع دستی، بافت، گلیم‌بافی

گلیم در مقایسه با قالی دارای شیوة بافتنی آسان‎تری است. گلیم‌های قشقایی رنگ‌های بسیار شاد و ترکیب زیبایی دارند، که در آن از نقوش هندسی به‌ویژه ذوزنقه، مثلث و امثال آن استفاده می‌کنند. گلیم گل‌برجسته یا گلیم سوزنی از بافته‌های خاص منطقة فارس و ایل قشقایی به‌خصوص طایفة کشکولی است. از گلیم به‌عنوان زیرانداز و روانداز استفاده می‎کنند.

دُرداری، 238ـ237: 1388

قشقایی، صنایع دستی، بافت، نمکدان

بافت آن مرکب از سه روش ساده، رندی و گندی در ابعاد 60´40 سانتیمتر است که در آن نمک می‌ریزند. تاروپود مابین رج‌های رندی‌بافت و گندی‌بافت از جنس پنبه و بافت قسمت رندی و گندی پشمی است. روی نمکدان رندی بافت و قسمت پایینی آن، سه تا پنج سانتیمتر به‌سبب سایش کم‌تر ته نمکدان، گندی بافت است. پشت نمکدان ساده‌بافت و دو طرف نمکدان با موی بز بافته می‌شود.

دُرداری، 250: 1388

قشقایی، عشایر، صنایع دستی، فلزکاری

خلخال های نقره ای که قشقایی ها و دیگران به مچ پا می بندند و مانند آن. این زیورآلات یا از ورقۀ نازک ساخته شده که روی آن قلمزنی کرده اند و یا اینکه روی زمینه نقره، تکه های طلا را لحیم کرده اند.

وولف، 28: 1384