لر، لر بزرگ، عشایر بختیاری، معیشت، فعالیت زنان

لر، لر بزرگ، بختیاری، معیشت، فعالیت زنان، فعالیت روزانه

با دمیده شدن سپیده اولین فردی که از خانواده بیدار می شود، زن خانواده است. او پس از بیدار شدن  ابتدا اجاق را روشن می کند. سپس سایر اعضای خانوار، بنا به وظایفی که دارند از خواب بیدار می شوند. پس از برخاستن اعضای خانواده از خواب، رختخواب ها توسط زن جمع آوری می شود. صبحانه اعضای خانواده همراه چای آماده می شود. هر یک از اعضا پس از صرف صبحانه به دنبال وظایفی که به عهده دارند، رهسپار می شوند.

کودکانی که عهده دار وظایفی نیستند، در چادر و اطراف آن باقی مانده و به بازی مشغول می شوند. پس از صرف صبحانه، زن خانواده ظروف را می شوید. طی روز تا هنگام ظهر، معمولاً چند بار چای تهیه می شود. از فاصله زمانی بین تهیه وعده های چای، برای حمل آب مصرفی، رفت و روب، شستشو، نگهداری کودکان، رشتن نخ، بافندگی و غیره استفاده می کنند.

در صورتی که خانوار کودک شیرخوار داشته باشد، مادر از کودک مراقبت می کند. در ایل بختیاری کودک، شیرخوار در گهواره (تَدِه) نگهداری می شود. کودک شیرخوار را به گهواره می بندند تا هنگام تکان خوردن، از گهواره نیافتد. هرگاه کودک بی قراری کند، با تکان دادن گهواره با بندی که به آن بسته شده، او را آرام می کنند. زن خانواده هنگام کار، این بند را به دست گرفته و هم زمان با سایر فعالیت ها، گهواره را تکان می دهد.

در صورت نیاز، زن یا دختر خانواده سوخت تهیه می کند. هنگامی که خانواده برای مصرف خود نان نداشته باشد، زن خانواده نان می پزد. در زمان فراغت، زن بختیاری به رشتن نخ می پردازد. زن بختیاری هیچگاه بی کار نمی نشیند حتی هنگام راه رفتن نیز نخ می ریسد. هنگام فرارسیدن ناهار، افراد خانواده دور سفره جمع شده ناهار می خوردند. پس از خوردن ناهار، ظروف شسته می شود. دام های شیرده گاهی قبل و گاهی پس از ناهار، دوشیده می شوند.

شیر حاصل به ماست تبدیل می شود. در صورتی که خانوار کار بافندگی داشته باشد، زن بختیاری کنار دستگاه به بافندگی می پردازد. هنگام غروب، ضمن طبخ نان، شام نیز بر روی اجاق آماده می شود. طی این مدت نیز، چند بار چای تهیه می شود. پس از صرف چای، شستشوی وسایل چایخوری در چادر و با استفاده از اندکی آب انجام می شود. گاهی مرد خانواده در شستشوی ظروف چایخوری به زن کمک می کند. از آنجا که مردان بختیاری به نوشیدن چای علاقه دارند و از طرفی شستشوی ظروف چایخوری برای آنان از نظر سنت های ایل اشکال ندارد، این کار را بدون اکراه انجام می دهند.

هنگام غروب گله دوشیده می شود. ماست تهیه شده از شیر ظهر، همچنین ماست تهیه شده از شیر دوش غروب، برای مشک زنی، در صبح روز بعد مورد استفاده قرار می گیرد. پس از گردآمدن اعضای خانواده، شام صرف می شود. ظروف غذاخوری در همان شب یا صبح روز بعد شسته می شود. پس از جمع آوری سفره، درباره مسائل گوناگون گفتگو می شود. سپس اعضای خانواده به بستر رفته می خوابند. آخرین عضوی از خانواده که به بستر می رود، زن خانواده است و فردا روز از نو روزی از نو.

امیر احمدیان 329- 327 : 1378

لر، لر بزرگ، بختیاری، معیشت، فعالیت زنان، تأمین آب مصرفی

در ایل رسم بر این است که آب مصرفی خانواده توسط زنان و دختران تهیه شود. حتی اگر منبع تأمین آب در فاصله دوری از محل استقرار چادر قرار داشته باشد، حمل آن با مشک به وسیله انسان یا با استفاده از چارپایان مطلقاً توسط زنان انجام می گیرد. هیچگاه مرد بختیاری برای مصرف خانوار، اقدام به حمل آب نمی کند.

حمل آب توسط مردان عیب بزرگی به شمار می رود. در مواردی که مردی زن خود را از دست داده باشد و در چادر وی زنی برای تهیه آب وجود نداشته باشد، آب مصرفی این گونه خانوارها توسط زنان فامیل تأمین می شود.

امیر احمدیان 326 : 1378

لر، لر بزرگ، بختیاری، معیشت، فعالیت زنان، حمل مواد سوختی

سوخت مصرفی خانوار توسط مردان و در محل تهیه، آماده می شود. حمل آن از محل تأمین تا محل مصرف، به عهده زنان است. گون، هیزم و یا سرگین خشک شده چهارپایان به وسیله زنان به چادر حمل می شود. معمولاً مردان در حمل هیزم به طرف چادر شرکت نمی کنند.

امیر احمدیان 326 : 1378

لر، لر بزرگ، بختیاری، معیشت، فعالیت زنان، تهیه لوازم زندگی

زن بختیاری از هنگام نوجوانی بافندگی را در خانواده پدری می آموزد. رشتن نخ که اولین مرحله بافندگی است، از هنر زنان ایل است. رشتن نخ پشمی و مویی، بافتن قالی و قالیچه، خورجین، پوشش چادر (لت بهون)، تسمه پشمی نقش دار و رنگارنگ (وریس)، جاجیم، گلیم (لی) و چوقا (بالاپوش مردان) همه به عهده زنان است.

امیر احمدیان 326 : 1378

لر، لر بزرگ، بختیاری، معیشت، فعالیت زنان، تولید لبنیات

شیر دام ها توسط زنان دوشیده می شود. در صورت کمبود نیروی کار خانواده، نقش نگهداری و هدایت گله به محل شیردوشی (دون) را مرد عهده دار می شود. زن در گلوگه دون می نشیند و به محض رسیدن یک رأس دام شیرده، آن را گرفته و شیرش را می دوشد.

در این مرحله وجود یک نفر کمکی حتمی است، این فرد حیوان شیرده را می گیرد و زن شیردام را می دوشد. به علت سبکی کار، معمولاً از کودکان و نوجوانان پسر یا دختر عضو خانواده و یا افراد فامیل به عنوان فرد کمکی، استفاده می شود.

امیر احمدیان 325 – 324 : 1378

لر، لر بزرگ، بختیاری، معیشت، فعالیت زنان، فعالیت زن در هنگام کوچ

هنگام کوچ، زن پیش از دمیدن سپیده دم از خواب بیدار می شود. کتری را بر روی اجاق می گذارد و مشک می زند. چای را آماده و اعضای خانواده را از خواب بیدار می کند. با بیدارشدن اعضای خانواده، جمع آوری و باربندی وسایل و لوازم انجام می شود. پس از به دست آمدن کره، در صورت نبودن امکان حمل و نقل دوغ مازاد حاصل از کار، بیرون ریخته می شود.

پس از صرف صبحانه، خانواده همراه سایر خانواده های عضو مال به کوچ ادامه می دهد. کوچ تا ظهر ادامه می یابد. هنگام ظهر، خانواده ها در «بارانداز» توقف می کنند و بارها را از چارپایان به زیر می آورند. زن خانواده به سرعت ناهار مختصری تهیه می کند. پس از خوردن ناهار و اندکی استراحت، مجدداً بارها را می بندند و کوچ را تا غروب ادامه می دهند.

در صورتی که زن خانواده کودک شیرخوار داشته باشد، او را در گهواره قرار داده و بر پشت خود می بندد. اگر چارپایی برای سواری وجود نداشته باشد، مادر همراه کودک پیاده راه می رود. هرگاه چارپایی برای سواری باشد، زن در حالی که کودک را برپشت دارد، بر چارپا سوار شد و طی طریق می کند. اساساً در صورتی که چارپایی اضافی برای سواری وجود داشته باشد، زنان سواره و مردان پیاده راه می سپارند.

در هنگام کوچ اولویت سواری با زنان و بیماران است. حتی زنان حامله و پا به ماه در هنگام کوچ ناچار به ادامه کوچ هستند. زیرا در زندگی کوچ نشینی عوامل اندکی هستند که کوچ را به تأخیر می اندازند. گاهی دیده شده که زن باردار، در هنگام کوچ دچار درد زایمان می شود. در این حال از مال جدا شده و با کمک زنان دیگر، در گوشه ای از راه، کودک را به دنیا می آورد. سپس از به دنیا آمدن نوزاد، او را پوشانده و مادر همراه نوزاد به دنبال «مال» رهسپار می شود.

بارها توسط مردان و به کمک سایر اعضای خانواده به زیر آورده می شود. زن خانواده شیر دام ها را می دوشد. چای آماده و قبل از شام نوشیده می شود. سپس شام مختصری می خورند. ظروف توسط زن خانواده شسته می شود. در کوچ بهاره و پاییزه نحوه باراندازی با یکدیگر متفاوت است.

در کوچ بهاره به سبب امکان بارش برف و باران، شب هنگام اعضای خانواده در بارانداز چادر برپا می کنند و شب را در زیر آن سپری می کنند و صبح روز بعد آن را جمع می کنند. درحالی که در کوچ پاییزه که در اواخر تابستان انجام می شود، احتمال بارندگی کمتر وجود دارد. بنابراین چادر افراشته نمی شود. در افراشتن چادر، زن با مرد همکاری می کند.

همچنین از تفاوت های دیگر کوچ بهاره و پاییزه در شیردوشی دام ها و تولید فرآورده های شیری است. در کوچ بهاره چون دام ها در زمستان زاد و ولد کرده اند، فصل شیردوشی دام هاست. در کوچ پاییزه به علت عدم زاد و ولد دام، فصل شیردهی دام نیست. بنابراین زن خانوار در این کوچ کار شیردوشی ندارد.

امیر احمدیان 331 – 329 : 1378