فارس، اصفهان، بزرگان (م)

فارس، اصفهان، بزرگان، مافروّخی

کلمه مافروّخی ظاهراً مرکب است از دو کلمۀ ماه و فرّخ به معنی ماه مبارک و این نسبت جمعی از فضلای اصفهان است در قرن چهارم هجری و آنان منسوبند به: مافرّوخ بن بختیار اصفهانی که نسبش به آذر شاپوران بن آذرمانان اصفهانی می پیوندند. ذیلاً به نام برخی از آنان اشاره می شود: 1- ابوالعباس احمدبن علی از متقدمین علمای نحو و ادب، 2- ابوالمعالی احمد بن ابی جعفر محمدبن علی از روات و محدّثین، 3- سراج ازهری مافرّوخی، شاعر و ادیب، به فارسی شعر می گفته، 4- ابوالفضل سعدبن حسین، ادیب و شاعر، 5- ابومسلم طاهر بن محمدبن عبدالله بن حمزه، ادیب و شاعر از اجداد مادری مافرّوخی مولف کتاب محاسن اصفهان، 6- ابوالفضل عباس بن حمدان بن عباس بن مافروخ مدینی، ساکن در قریۀ سین، از روات و محدثین، 7- ابومحمد عبدالعزیز بن احمد، از مشاهیر ادبا و دانشمندان، 8- مافرّوخی شاعر و ادیب، به فارسی و عربی هر دو شعر می گفته است، 9- ابوعیسی محمدبن عبدالله بن عباس، از علما و فقها و متقدّمین دانشمندان اصفهان، معروف به مافرّوخی ثانی، 10- مفضل بن ابوالفضل سعدبن حسین، شاعر و ادیب مولّف کتاب محاسن اصفهان از فضلای قرن پنجم در اصفهان.

مهدوی، 883- 882 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، مُبدع

هم از تبارزۀ اصفهان معاصر عهدشاه عباس ثانی است که در اصفهان زرکشی و نخ کوبی می کرد و اوایل عهد شاه سلیمان سفر به هندوستان کرد.

همایی، 365: 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، مجمر اصفهانی

سیدحسین متخلص به مجمر از سادات طباطبایی در اواخر قرن دوازدهم در زواره از حوالی اصفهان متولد شد. از کودکی به تحصیل علوم ادبی پرداخت و استعداد خاصی نشان می داد. در انجمنی که به دستیاری نشاط فراهم شده بود، داخل شد و با نشاط ارتباط خاصی به هم رسانید. بعد از مدتی اقامت در اصفهان به طهران آمده، بواسطه نشاط که منشی الممالک بود در دربار فتحعلی شاه تقرب جست و به سبب اجتهاد در فنون شاعری لقب مجتهدالشعرایی که پیش از آن مخصوص سحاب پسر هاتف بود، باو داده شد و بعد از ملک الشعراء کسی را در حضور شاه بر او تقدم نبود و در مجلس شاهزادگان مخصوصاً حسنعلی میرزا نیز به منادمت میپرداخت و صله و نوازش می دید.

مجمر در درجه اول قصیده پرداز بوده و در اغلب آنها شاه و شاهزادگان و اعیان مملکت را مدح کرده و به شیوه انوری و خاقانی و امیر معزی قصیده سرائیده است. دیوان مختصری از او باقیست که حاوی غزلیات، قطعات و ترکیب بند است و یک مثنوی به سبک تحفه العراقین خاقانی سروده است و همچنین قطعات منثوری به سیاق شیخ سعدی دارد در نغز نیز دست داشته و مفرداتی گفته است. وفاتش در عهد جوانی به سال 1225 ه.ق در طهران اتفاق افتاده و در قم مدفون شده است. مرحوم هدایت گوید: «اگر دیر زیسته بود همانا ترقی کلی می نمود».

نورصادقی، 217: 1316

فارس، اصفهان، بزرگان، محمد ابراهیم حجّار

بزرگترین استاد سنگ تراش اوایل زمان فتحعلیشاه قاجار است که در زمان او پیرمرد معروفی بود از بقایای حجّاران عهد زندیه. از جمله آثارش تخت مرمر مشهور قصر گلستان طهران است که آنرا تخت سلیمانی می گفته اند. در وسط ایوان بزرگ کاخ نهاده از اعاجیب هنر حجاری است با سنگ مرمر سفید روی پایه های مجسمه شیر و تصویر ملائکه نصب شده و دو پلّه یک پارچه می خورد. قسمت جلو آن مربع است و قسمت نشیمن که تکیه گاه بلند مشبّک بلند دارد بصورت نیم دایره ساخته است که یک پلّۀ کوچک مرتفعتر از قسمت جلو قرار دارد و در وسط قسمت جلو صورت حوض یک پارچه درآورده است.

زمینۀ تخت پنج پارچۀ بزرگ است که سه پارچه در قسمت جلو و دو پارچه در محل نشیمن واقع شده است. دور تخت دو کتیبه است به خط نستعلیق که دو قسمت اشعار پشت و رو دارد به دو وزن، اما قوافی همگانی است یعنی (سنگ – اورنگ … الخ). روی دو مجسمۀ ملائکه که دو طرف تپۀ تخت را گرفته روی دست مجسمه ها امضا کرده است در هر دو قرینه: «عمل کمترین غلام محمد ابراهیم اصفهانی» و بعلاوه روی دو دست یکی از ملائکه که گوشه تخت را بلند کرده این بیت را امضا کرده است: «چون بنده پادشاه هفت اقلیم است        فرهاد کمین چاکر ابراهیم است»

همایی، 361: 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، محمد ابراهیم کلباسی

از مشاهیر فقها و مجتهدین و اکابر علما و محققین، در سال 1180 ه.ق در اصفهان متولد شده و مقدمات علوم را در این شهر تحصیل نموده و جهت تکمیل به عتبات عالیات رفت. در آنجا نزد وحید بهبهانی و آقا سیّد مهدی بحر العلوم و شیخ جعفر نجفی و آقا علی صاحب ریاض و دیگران تلمّذ نموده، سپس مدتی در قم در محضر میرزای قمی حاضر شده و در کاشان به خدمت ملّامهدی نراقی رفته، سپس از کسب اجازۀ اجتهاد و روایت به اصفهان مراجعت نموده، به تدریس و افتاء و اقامۀ جماعت و ارشاد مشغول گردید. وی در سال 1261 ه.ق در اصفهان درگذشت و در مقبرۀ مخصوص مقابل در شرقی مسجد حکیم مدفون گردیده که مقبرۀ خانوادگی آنها گردیده است. کتب زیر از تألیفات اوست: 1– اجوبه المسائل 2- اشارات الاصول 3- ارشاد المسترشدین 4- ایقاضات.

مهدوی، 109- 107 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، محمد بن حسن شیروانی

مولی محمدبن حسن معروف به ملّا میرزا، از اعاظم علما و فقها و مدرّسین اصفهان بوده و کتب عدیده در فقه و اصول تألیف فرموده و در سال 1098 ه.ق درگذشت و جنازه او به مشهد مقدس نقل شده و در سرداب مدرسۀ میرزاجعفر مدفون گردید. کتب زیر از اوست: 1- انموزج العلوم، 2- دوحاشیه بر معالم، عربی و فارسی، 3- حاشیه بر حکمه العین، 4- شرح بر شرایح.

مهدوی، 583 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، محمد بن محمد مقیم اصفهانی

ابن درویش محمد حامدی خزاعی اصفهانی غروی. عالم فاضل، مولف کتاب مشکوه البهیّه فی الفوائد القرآنیّه نام او را در اجازۀ کبیر سیدعبدالله شوشتری برده شده و او وی را ستوده است.

مهدوی،  921 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، محمد بن محمدعلی

از استادان نجار منبّت کار اواخر قرن دهم و اوایل سده یازدهم است. از کارهای او درب منبّت کاری برجستۀ مسجد جامع است. سمت غربی مسجد معروف به در سکینه شَله که به خط ثلث علی بن جعفر امامی نوشته شده و به هنر او برجسته منبت کاری شده است در سال 999 ه.ق.

همایی، 365: 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، محمد تقی ذوقی

از زرگران درجه اول اصفهان در عصر حاضر است. حاجی محمدتقی اصلاً هنر قلمزنی داشت و کم کم در زرگری و نقره کاری راه یافت. وی از خاندان حاج یدالله دندان ساز پا قلعه یی است.

همایی، 352: 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، محمد جعفر حکاک

معاصر شیخ حکاک است، میرزا حسین خان تحویلدار در جغرافیای اصفهان تألیف 1294 ه.ق. در فصل حکاکان اصفهان می نویسد: «سابق استادان معروف از قبیل آقامحمدطاهر داشت. در این عصر هم استاد کامل قابل دارد، اما گمنام مانده اند مانند شیخ حکاک و حاجی محمدجعفر و غیره».

همایی، 382: 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، محمد حسن قاری

ابن حاج میرزا محمد مهدی قاری اصفهانی، از دانایان به علم تجوید و قرائت  و از خطّاطین معروف اواخر قرن سیزدهم است. یک نسخه از کتاب در تحفۀ حکیم مومن به خطّ زیبای او در کتابخانۀ مدرسۀ عالی سپهسالار موجود است. در اصفهان در محلۀ مسجد حکیم سکونت داشته است.

مهدوی، 520- 519 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، محمد حسن گزی

فرزند محمدابراهیم بن محمدعلی بیک شیروانی. عالم فاضل معمّر مولف کتاب فقهیّه، در سال 1326 ه.ق درگذشت و نزدیک فاضل هندی در تخت فولاد مدفون شده و سپس به نجف منتقل گردید. از آثار او کتاب مجمع الرسائل است که عده ای از مجتهدین بر آن حاشیه نوشته اند. خود از شاگردان شیخ مرتضی انصاری و دیگران بوده است.

مهدوی، 482: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، محمد حسین پرورش

از اساتید قلمزنی و زرگری معاصر است (1373 ه.ق). در این اواخر چندان ترقی کرده که در فن خود تقریباً منحصر بفرد شده است، ضریح نقرۀ میناکاری حضرت عباس علیه السلام که بهمن آقای آیت الله سیدمحسن حکیم ساخته شد و الحق آیتی در صنعت بود، عمده اش کار همین پرورش است، فقط میناکاری او کار آقای میرزا شکرالله صنیم زاده است. درب نقرۀ مدرسه چهار باغ سلطانی را همین استاد پرورش تعمیر و تجدید نمود که آن نیز در نوبت خود هنرنمایی عالی بود.

همایی، 353- 352: 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، محمد حسین صغیر اصفهانی

از شعرا و مداحین اهل بیت و از اساتید فن شعر وادب. در سال 1312 ه.ق در اصفهان متولد شد. شغل او بافندگی بود. از جمله غزل سرایان اصفهان در انجمن های ادبی این شهر به عنوان استاد و مربّی شعرا شمرده می شد. وی به خاطر مداحی اهل بیت محبوبیتی خاص در بین عموم طبقات اصفهان داشت. آثار وی عبارتند از: 1- دیوان اشعار که شامل غزلیات و قصاید و قطعات و رباعیات و ماده تاریخ می باشد که چندین مرتبه به چاپ رسیده است، 2- مصیبت نامه. او در سال 1390 ه.ق درگذشت.

مهدوی، 1051: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، محمد حسین میرزا فصیح

فرزند محمدولی میرزا. شاعر و ادیب و نویسندۀ توانا. متخلص به «فصیح» در سال 1333 ه.ق متولد شد و در سال 1374 ه.ق درگذشت و در تخت فولاد در تکیۀ آقا شیخ مرتضی ریزی مدفون گردید. مدتی در روزنامه های اصفهان به خصوص باختر و عرفان مقاله می نوشت.

مهدوی، 564 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، محمد خان بیک داغستانی

محمدخان بیک داغستانی ابن رستم بیک اصلش از داغستان و موطنش اصفهان بود. پدرش رستم بیک در خدمت شاه عباس کبیر تقرب و اعتبار داشت و پس از فوت او محمدخان در خدمت شاه عباس ثانی نهایت قرب و منزلت یافت. در فنّ نقاشی استادی زبردست بود و از شعر و شاعری و کمالات دیگر نیز بهره داشت. نصرآبادی او را در جوانی ملاقات کرده است و در ترجمۀ حالش از او بسیار تمجید می کند.

همایی، 302 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، محمد خورشید اصفهانی

از نقالان و قصه گویان معروف ممتاز قرن دهم هجری است که معاصری به نام ملاحیدر قصه خوان داشت و بعضی ارباب تمیز ملاحیدر را بر ملاخورشید ترجیح می دادند.

همایی، 387: 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، محمد رضا امامی

خطاط هنرمند که با محمدصالح خطّاط اصفهانی در خدمت علیرضای تبریزی تربیت شده اند و آثاری از او در اصفهان از 1038 ه.ق (مسجدشاه) شروع و به 1081 ه.ق (درب امام) ختم می شود. بنابراین 42 سال استاد خط در اصفهان بوده و او را امام الخطّاطین لقب داده اند.

مهدوی، 774- 773 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، محمد رضا امامی

محمدرضا امامی، امام خطاطان و خوش نویسان معاصرشاه عباس کبیر تا شاه سلیمان بوده و در حسن خط ثلث جلی ثانی علی رضا عباسی. خطش در کمال قشنگی و زیبایی و بیشتر کتیبه هایی مسجد شاه و سایر مساجد از دست تقریباً شصت سال کتابت نموده، زیرا اولین تاریخ خطش در سردرب مسجد شاه به 1012 ه.ق و آخرین آن بیرون محراب مسجد به 1077 ه.ق می باشد.

بالجمله معلوم می شود محمدرضا از میرعماد و علی رضای عباسی و عبدالباقی و محمدصالح سرمشق گرفته. در سال 1081 ه.ق درگذشت. طایفه امامی گویا همه خطاط بوده اند و بسیاری از در کتیبه های مساجد با لقب امامی دیده می شوند.

نورصادقی، 259: 1316

فارس، اصفهان، بزرگان، محمدرضا عراقی

هم از نقاشان خوش دست و پنجۀ عهد صفوی است. نمونه کارهای او در کتاب «پوپ» طبع شده است.

همایی، 304 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، محمد سعید طبیب اصفهانی

ابن محمد صادق، مترجم کتاب رجوع  الشیخ الی صباه فی القوّه علی الباه تألیف مولی احمد بن سلیمان مشهور به ابن کمال پاشا متوفی به سال 940 ه.ق می باشد. نسخه ای از این کتاب در کتابخانۀ آستان قدس رضوی موجود است.

مهدوی، 669: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، محمد شفروه

از اهل شفروه که اکنون پژوه اش گویند. از اقران جمال الدین عبدالرزاق و رفیع الدین لبنانی بوده است. عوفی نویسد: «از امائل اصفهان بل از اعیان جهان بوده است. دره التاج علم و واسطه العقد دانش، اگرچه در علم تذکیر شهرتی داشت و مواعظ و نصایح او عقل را مرشد شافی و ذهن را مصلقه وافی بود، اما لطف طبع و مدح لطایف طبع و ظرایف نظم مرتب گرداند».

نورصادقی، 206- 205 : 1316

فارس، اصفهان، بزرگان، محمد علی بیک نقاشباشی

محمدعلی بیک پسر ابدال بیک نقاش باشی است جدش علی قلی بیک فرنگ است که از مذهب نصاری داخل اسلام شد و در عهد صفوی نقاش زبردستی بود. ابدال بیک هم در عهد شاه عباس دوم و شاه سلیمان و شاه سلطان حسین سمت نقاشباشی داشت. محمدعلی بیک هم در زمان نادرشاه و شاه طهماسب ثانی نقاش باشی بود طبع شعر نیز داشت. نمونۀ اشعارش در آتشکدۀ آذر نقل شده است. در سال 1167 ه.ق درگذشت.

همایی، 331- 330 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، محمد علی حجّار

حاج محمدعلی پسر حاج محمدحسن از مردم محله تروا سکان استاد بزرگ حجاری نیمه دوم قرن سیزدهم و نیمۀ اول قرن 14 هجری است. از کارهای برجسته اش سنگ قبر حسینقلی خان ایلخانی بختیاری است در تکیۀ میر که در حجاری کم نظیر است.

همایی، 357: 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، محمد علی صحّاف

از صحافان ممتاز اصفهان در قرن یازدهم هجری است. در محله عباس بر در حمامی که آنرا حمام چلبی می گفته اند و اکنون اثری از آن نیست دکه داشت و به سبب وجاهت و صباحت منظر دفتر خاطرات ارباب ذوق را پریشان و قلوب صاحبدلان را نیز شیرازه بندی می کرد.

همایی، 383: 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، محمد علی نقاش

از جمله آثارش مجلسی است در پرده نقاشی از تشریفات نوروز که ظاهراً تصویر فتح علی خان داغستانی وزیر اعظم شاه سلطان حسین باشد و تاریخش سنۀ 1132 ه.ق است، این پرده نقاشی در کتاب انقراض عهد صفویه دکتر لارنس لاکهارت کلیشه شده است.

همایی، 316 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، محمد قلی بیک شاتر

او نیز از تبارزۀ ساکن محله عباس آباد در فن زرگری و نقاشی که به اصطلاح نقاش زرگری می گویند استاد بود و در عهد شاه عباس ثانی زندگانی می کرد.

همایی، 365: 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، محمد محسن بن محمد رضا امامی خطاط

از مردم اصفهان، از مفاخر هنری این سامان است. آثار او از سال 1090 ه.ق (مسجدخان) شروع و به 1100 ه.ق (مسجد در باغ قلندرها) ختم می شود. در مسجد خان به همین تاریخ کتیبه دیگری است به خطّ عباس مولوی که او نیز از خطاطین آن عصر بوده است.

مهدوی، 773: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، محمد مومن طبسی

ابن موسی طبسی خراسانی اصفهانی، عالم عارف فاضل مولّف کتاب مناهج العرفان در دو مجلّد.

مهدوی، 952: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، محمود بن صدرالدین نجّار نطنزی اصفهانی

یکی از درب های منبت کاری برجستۀ مسجد جامع عتیق اصفهان در سمت جنوب مسجد کار اوست که از مال شخصی خود صرفنظر کرده و روی در به خط برجسته نوشته است: «موفق شد استاد محمود بن صدرالدین بخار نطنزی که این در را از مال و به عمل خود ترتیب نموده وقف نمود بر مسجد جامع اصفهان قربهً الی الله تعالی». تاریخ ندارد اما به قرینه معلوم می شود که از آثار قرن دهم هجری است.

همایی، 366: 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، محمود چاقوساز اصفهانی

در زمان فتحعلی شاه قاجار می زیست، قلمتراشهای او بدل کار احمد بود و یکبار که آنرا با سنگ رومی تند می کردند تا یکی دوسال پیوسته کار می کرد بدون اینکه احتیاج به سنگ فسان داشته باشد. مرحوم میرزا حسین خان تحویلدار در کتاب جغرافیای اصفهان تألیف سنه 1294 ه.ق شرحی از محسنات قلمتراشهای احمد و محمود می نویسد و می گوید قلمتراشهای محمود با چاقوهای ششت هفت تومانی فرنگ برابری می کند و نیز می نویسد که قلمتراش های رقم احمد و محمود در خانواد های قدیم و پیش خوشنویسان پیدا می شد. در اواخر دولت محمدشاه (متوفی 1264 ه.ق) یکی دونفر پیدا شدند که تفحّص نمودند و کارهای احمد و محمود را به قیمتهای زیاد خریدند و معلوم نشد که چه شد و به کجا بردند.

همایی، 371: 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، مدینی

حافظ ابوموسی محمدبن ابی بکر عمر بن احمد بن عمر اصفهانی. در حافظه و معرفت حدیث، وحید زمان خود بوده و تألیفات بسیاری در حدیث دارد، از آن جمله است: 1- الانساب 2- الزیادات 3- المغیث، معروفترین تألیفات او و غیره. جهت تحصیل علم و دانش به اطراف بلاد مهاجرت کرده و پس از تکمیل به اصفهان مراجعت نمود. در 9 جمادی الاولی سال 581 ه.ق به سن هشتاد سالگی درگذشت.

مهدوی، 934- 933: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، مشتاق

میرسیدعلی مشتاق شاعر و ادیب و از بزرگان و شعرا و ادبا است که در اصفهان انجمن ادبی داشته و در برگشت سبک نامطلوب هندی به سبک عراقی رنج ها برده، تا بالاخره به کمک دوستان وشاگردان خود موفق شد.

مهدوی، 643- 642 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، مشتاق

میرسیدعلی مشتاق اصفهانی از سادات حسینی عباس آباد اصفهان است. طبع سرشاری داشت و از کوچکی پا به دائره شعرا گذاشت. از سبک شعرای متأخرین زمان صفویه کناره گیری جست و به مرافقت آذر و هاتف و دیگران سبک متقدمین را که از بین رفته بود، تجدید نمود. آذر گوید: «با فقیر نهایت خصوصیت روزها شب کرده و شب ها را به روز آورده، الحق در بستن مضمون سلیقه بسیار خوشی داشت». دیوانش مشهور و شش هزار بیت از غزل و رباعی دارد که پس از وفاتش آذر و هاتف و صهبا به کمک یکدیگر جمع آوری نموده اند.

نورصادقی، 220: 1316

فارس، اصفهان، بزرگان، مشتاق علی شاه

میرزا محمّد بن مهدی. عارف صوفی

پدرش از اهل تربت حیدریه بوده و خود در اصفهان متولد شد. به تحصیل موسیقی پرداخت و گاهی نیز شعر می سروده است. در آوازه خوانی و موسیقی مشهور زمان خود بوده و تا آخر عمر نیز گاهی تار می زده اما نه در مجالس عمومی.

به وسیله فیض علی شاه در سلک عرفا وارد شده و سپس در شیراز معصوم علی شاه را ملاقات نموده و ملقب به مشتاق علی شاه شده و مأموریت کرمان یافته، در آنجا دستگاه ارشاد و تصوّف گسترده و در 27 رمضان سال 1206 ه.ق به دست مردم کشته شد و در مشتاقیّه مدفون گردید.

مهدوی، 942: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، مصاحب

آوازه خوان و تصنیف ساز و ضرب گیر و بذله گو و ظرافت پرداز و صنعتگر شیرین کار بوده و شاید در شاعری تخلص موزون داشته است. شاعر معروف آن زمان میرزا محسن تأثیر اصفهانی معاصر عهد شاه سلیمان و شاه سلطان حسین در مثنوی دعوه العاشقین از او به مصاحب خوانندۀ شوخ یاد کرده است.

همایی، 256 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، مطربی

قزوینی از خوانندگان و تصنیف سازان بزرگ درباره شاه عباس کبیر است که در سفرها نیز (از جمله سفر آذربایجان 1015ه.ق) ملازم رکاب بود. سازنده ای به نام استاد حیدر قلی عودی نیز شرف ملازمت داشت. عالم آرای عباسی در جزو ملازمان موکب شاه عباس در اسفار آن سال از ایشان نام می برد و می نویسد: «مولانا مطربی قزوینی که خلاصه اهل ادوار و در حسن صوت و گویندگی سرآمد روزگار و تصانیف قول و عملش دستورالعمل نقشبندان نادره کار است و بسیار صاحب طبیعت و بذله گوی و ندیم خوش صحبت افتاده و استاد حیدرقلی عودی که سازندۀ تیز مضراب خوشنواز و ملازم سرکار عالی بود».

همایی، 274- 273 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، معین مصور

از شاگردان برجستۀ رضا عباسی بوده و نمونۀ کارهای او تا سنۀ 1087 ه.ق زمان شاه سلیمان صفوی در دست است. یکی از آثار معروفش که در کتاب «پوپ» کلیشه شده، تصویر استادش رضا عباسی است که می نویسد “در زمان حیات او شروع کردم و چون وی درگذشت تصویر ناقص ماند و بعداً آن را در سنۀ 1087 ه.ق جهت وقع به اتمام رسانیدم”.

همایی، 316 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، مقصود نقاش

حاجی مقصود نقاش اصفهانی از نقاشان بزرگ زمان شاه عباس کبیر و از معاصران خلیل نقاش و علیرضای عباسی و میرعماد خوشنویس بود. خط نستعلیق را نیز خوش می نوشت و در این هنر شاگرد محمدحسین تبریزی است که میرعماد و علیرضای عباسی هم شاگرد او بودند.

همایی، 298 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، ملا اسماعیل خواجوئی

فرزند محمدحسین بن محمدرضابن علاء الدین محمد مازندرانی. به مناسبت سکونت در محلّۀ خواجو از محلات اصفهان به خواجوئی شهرت یافت، در حکمت و کلام و فقه و اصول و تفسیر و ادبیات، جامع بود. عدۀ زیادی از علمای اواخر اصفهان درخدمت او تلمّذ نموده اند که از آن جمله است: آقا محمد بیدآبادی، ملّا محراب گیلانی، میرزا ابوالقاسم مدرّس خاتون آبادی و ملامهدی نراقی. متجاوز از یکصد و پنجاه مجلد کتاب و رساله تألیف نموده و علاوه بر مقامات علمی، خط را نیز نیکو می نوشته و کراماتی نیز از او نقل می کنند.

در سال 1173 ه.ق درگذشت و در تخت فولاد مدفون گردید. کتب زیر از جمله تألیفات اوست: 1- ابطال الزمان الموهوم، 2- اربعین، 3- بشارت الشیعه، 4- جامع الشتات.

مهدوی، 273- 272 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، ملا اسماعیل واحدالعین

فرزند ملامحمد اسمیع. حکیم و فیلسوف. از مشهورترین شاگردان آخوند ملاعلی نوری است. در زمان او تدریس حکمت و فلسفه در اصفهان بدو اختصاص داشت. در سال 1277 ه.ق درگذشت. کتب زیر ازوست: 1- حواشی بر اسفار ملاصدرا، 2- حواشی بر شوارق الالهام عبدالرزاق، 3- حواشی بر رشیۀ ملاصدرا، 4- حواشی بر حواشی ملاصدرا.

مهدوی، 274- 273 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، ملا تاجا

تاج الدین حسن بن محمّد لنجانی، عالم جلیل زاهد (پدر فاضل هندی معروف به ملّا تاجا، در سال 1098 یا 1085 ه.ق درگذشت و قبرش در مقبرۀ جنب مسجد بازار غاز است. وی مولّف کتاب های زیر است: 1- بحر موّاج، در تفسیر قرآن، 2- تزویج النبی زینب و رقیّه من عثمان، 2- شرح شافیه، 4- شرح کافیه، 5- شرح صحیفۀ سجادیه.

مهدوی، 402 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، ملا حسن ادهم

عالم فاضل و واعظ کامل، از فضلای اهل منبر، ادیب و شاعر، در اصفهان خدمت علمای اعلام تحصیل نموده و در سال 1351 ه.ش درگذشت و در صحن تکیه بروجردی مدفون شد.

وی در سال 1314 ه.ق متولد شده و در نزد جمعی از فضلا و علمای این شهر تحصیل نموده که از آن جمله است: مرحوم آخوند زفرهای سابق الذکر، آقا شیخ احمدحسین آبادی، آقا نجفی و غیره.

پس به مطالعه و تألیف کتب پرداخته و جهت ارشاد و هدایت مردم منبر رفته و با بیانات کافیه و مواعظ شافیه، شنوندگان را ارشاد می فرمود.

کتب زیر از تألیفات اوست: 1- اصل الکلام، در کلام 2- جوهر مقصود، در اثبات رجعت موعود 3- خلد برین در احوال خطبا و واعظین در ده مجلّد، جلد اوّل آن به طبع رسیده 4- دیوان اشعار 5- ران ملخ دو مجلد در تاریخ احوال خمسۀ طیّبه 6- ضیاء النحو. در امّهات مسائل نحویّه، تقریرات مرحوم زفرهادی 7- النوادر و المتفرّقات، و غیره. صاحب عنوان در سال 1371 ه.ق وفات یافته و جنب پدر مدفون شد.

مهدوی، 242- 241 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، ملا حسن درّی

فرزند رجب علی، اصلاً از اهالی جوشقان است، پدرش به قصبۀ دُرّ منتقل گردیده و او در آنجا متولد شد. در اصفهان تحصیل نموده تا به مقام اجتهاد رسید و عمری به عزت و قناعت گذرانید و تا اواخر عمر لباس دهاتی خود را عوض ننموده و با کلاه بوده است، لکن در سال های آخر عمر به اصرار جمعی از علما معمّم شده است. کتابهای چندی تألیف نموده که از آن جمله است: 1- یک دوره فقه استدلالی فارسی، 2- مناسک حج، عربی استدلالی و مفصّل. در سال 1336 ه.ق درگذشت و در تکیۀ ملک مدفون گردید.

مهدوی، 497- 496 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، ملا حسین علی تویسرکانی

فرزند نوروز علی ملایری. عالم محقق از شاگردان شیخ محمدتقی (رازی) طهرانی است. در اصفهان حوزۀ تدریس شهرت کامل داشته و بسیاری از مردم تقلید ایشان می نموده اند و در مسجد ایلچی در محلۀ احمدآباد امامت می نموده و از نظر احتیاط، جمعه ها را به قریۀ درچه می رفته و اقامۀ نماز جمعه می نمود. کتابهای چندی تألیف نموده که از آن جمله است: 1- حاشیه بر جامع عبّاسی، 2- رساله در رد براخبار، 3- فصل الخطاب در اصول، در دو مجلد، 4- کشف الاسرار، در شرح شرایع، یازده مجلد، 5- مقاصد العلیّه، حاشیه بر قوانین، دو مجلّد. در سال 1286 ه.ق به سن قریب نود سالگی درگذشت.

مهدوی، 677- 576 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، ملا عبدالرحیم دماوندی

فرزند محمّد یونس اصفهانی کربلائی، عالم فاضل مصنّف، از علما و ائمه حاجات حائر حسینی، درحدود سال 1160 ه.ق در کربلا درگذشت. کتب زیر اوست: 1– شرح حدیث حقیقت، 2- مفتاح اسرار حسینی.

مهدوی، 772- 771 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، ملا عبدالکریم گزی

فرزند ملامهدی بن حاج محمدبن حاج محمد باقر ملّاعلی. از اجلّۀ علما و فقها و مدرسین و از مجتهدین بزرگ و مراجع در اصفهان بود. در سال 1260 ه.ق متولد شد، در اصفهان خدمت میرمحمدصادق کتابفروش و میرزا محمدحسن نجفی و در نجف در محضر حاج سیدحسین ترک و حاج میرزا حسین خلیلی تحصیل نمود. پس از مراجعت، در مدرسۀ نیم آورد ساکن شد و به تدریس و تألیف و ترویج اشتغال جست. کتب زیر ازوست: 1- حاشیه بر طهارت شیخ، 2- دیوان اشعار با تخلص «مهدوی»، 3- رساله ای در اصول دین، 4- تذکره القبور، که معروفترین تألیفات ایشان است، و در آن شرح حال قریب یکصدنفر از دانشمندان و علما و عرفا را ذکر می کند، در سال 1328 ه.ق به طبع رسید.

مهدوی، 787- 786 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، ملا عبدالله هرندی

عالم فاضل، فرزند حاج محمدهادی. کتب زیر ازوست: 1– دلائل الدین، 2- مجمع اسرار القرآن، 3- نورالقبور.

مهدوی، 447: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، ملا علی اکبر اژه ای

فرزند محمدباقر از علمای بزرگوار، سالها در اصفهان ساکن بود و در مسجد علی امامت و تدریس
می نمود. در علم کلام و حکمت و فقه و اخلاق و موعظه کم نظیر بود. کتابهای چندی تألیف نموده است از آن جمله است: 1- رساله در آداب نماز شب، بسیار مرغوب و مفصّل است و دو مرتبه به چاپ رسیده، 2- رساله معراج، 3- زبده المعارف، در اصول دین و اعتقادات، بسیار مفصل معروفترین تالیفات اوست.

مهدوی، 821- 820 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، ملا علی محمد اصفهانی

پدرش ملاعلی محمد اصفهانی طهرانی معروف به جمشید ثانی بود. به مناسبت سکونتش در اصفهان در محلّه نو به «محله نوی» معروف بوده است. در سال 1215 ه.ق در اصفهان متولد شد و در این شهر تحصیل نموده و چون شهرت علمیش جهانگیر شد، شاهزاده اعتضاد السلطنه وزیر علوم او را از اصفهان به طهران برد و مورد توجه و التفات قرار داد و به تدریس و تألیف کتب پرداخت. در سال 1293 ه.ق در طهران درگذشت. کتب زیر ازوست: 1- تکمله العیون، در مسائل جبر و هندسه شامل 20 مسأله، 2- رساله در بیان قاعدۀ کلّی برای گشایش معادلات جبری در هر درجه ای، 3- کتابی مبسوط در علم اعداد.

مهدوی، 781 780 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، ملا علی نوری

پدرش آخوند ملاعلی، فیلسوف فقیه و حکیم ادیب و شاعر، از متدینین حکمای اسلام و متشرّعین فلاسفه است. در مازندران و قزوین مقدّمات علوم را آموخته، به اصفهان آمده، خدمت میرزا ابوالقاسم مدرس و آقامحمد بیدآبادی و دیگران تلمّذ نموده، با علمای بزرگ همچون: میرزای قمی، سیدحجه الاسلام و حاجی کلباسی خصوصیّت داشته و مورد کمال علاقه و احترام آنان بود. در سال 1246 ه.ق درگذشت، جنازه به نجف منتقل گردید و در آستانۀ در طوسی از صحن مطهّر مدفون گردیده است. کتب زیر ازوست: 1- جواب سوالات میرزا ابوالحسن جاجرمی در موضوع عصمت، 2- حواشی بر اسرار الآیات، 3- حواشی بر اسفار.

مهدوی، 501: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، ملا غیاث نجومی

اهل کاشان است که در تمام طول تاریخ جزو اصفهان بوده و در این اواخر از آن جدا شده اما طبعاً جزء اصفهان است.

غیاث نجومی از هنرمندان عالم فاضل شاعر عهد صفویه است. در فن هیئت و نجوم و ساختن آلات رصدی مخصوصاً ساعت آفتابی که در آن ایام (وقت ساعت) و (وقت و ساعت) می گفته اند استادی چیره دست و در شاعری نیز دارای طبیعی لطیف بوده است.

همایی، 382: 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، ملا غیرت

اصلش همدانی ساکن اصفهان در فن موسیقی و ترتیب اصوات استاد بوده. نصرآبادی دربارۀ وی
می نویسد: «خود می گوید در اوایل حال شهری خوان بودم چنانکه در میدان معرکه می کردم و ربطی به شعر نداشتم، خوابی دیده نظر یافتم و موزون شدم». سواد ندارد چنانکه خود می گوید: «بی سواد همه دانم ز سواد همدان، از اقران در غزل های طرحی کمی ندارد. تتبع بسیار از اشعار قدما کرده … ».

همایی، 270 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، ملا محمد تقی مجلسی

فرزند ملامقصود علی نطنزی معروف به مجلسی اول. از اکابر علما و فقهای شیعه در خدمت پدر خود، شیخ بهائی و میرفندرسکی و ملاعبدالله شوشتری تحصیل نموده و اول کسی است که از علما که به نشر اخبار آن محمد همت گماشته و در فقه و اصول و تفسیر و رجال و حدیث و ادعیۀ کتابها تألیف نموده و خود اهل ریاضت و ذکر بوده و اربعین ها ریاضت کشیده و مکاشفاتی داشته که برخی از آنها معروف است.

وی در سال 1003 ه.ق متولد شد و در سال 1070 ه.ق درگذشت. کتب زیر ازوست:

1- احیاء الاحادیث، در شرح تهذیب، 2- اربعون حدیثا،ً 3- حدیقه المتّقین نام رسالۀ عملیه اوست، 4- حاشیه بر صحیفۀ سجادیه.

مهدوی، 423- 422 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، ملا محمد تقی هروی

فرزند حسین علی بن رضا ابن اسماعیل حائری اصفهانی. عالم فاضل در سال 1217 ه.ق در شهر هرات متولد شده و مقدمات علوم را در آنجا آموخت. در سال 1235 ه.ق به اصفهان مهاجرت نموده و سپس به نجف و کربلا رفته و بعد به اصفهان برگشت و ریاست کلی و مرجعیت تام یافت. در اواخر عمر به مناسباتی از اصفهان به کربلا مهاجرت نموده و در آن ارض اقدس مجاور گردیده و در سال 1299 ه.ق درگذشت و در مقبرۀ صاحب ضوابط در صحن کوچک حسینی مدفون گردید. کتب زیر ازوست: 1- الاربعین، در اخبار اصول دین، 2- توضیح الحساب، 3- تلخیص تحفه الابرار، 4- تنبیه الغافلین، ردّ بر باب، 5- التعاد و التراجیح.

مهدوی، 407- 406 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، ملا محمد حسین عارفچه

فرزند ملا اسماعیل طبسی خراسانی. پدرش در طبس متولد شد. پس از تحصیل مقدّمات علوم جهت تکمیل به اصفهان آمد و خدمت حجّه الاسلام و دیگران تلمّذ کرده و هم در این شهر وفات یافت و در هارون ولایت مدفون شد. صاحب عنوان در اصفهان متولّد شده و تحصیلات خود را نزد علمای این سامان همچون ملاحسین علی تویسرکانی و آقا میر سیّد محمد شهشهانی به پایان رسانیده. وی در عداد خطبا و واعظین بود و کتب چندی در مواضع منبری تألیف نموده که ازآن جمله است: 1- انیس الواعظین، 2- زادالعارفین، 3- زاد المواقف، 4- زاد الواعظین.

وی در سال 1322 ه.ق درگذشت.

مهدوی، 536- 535 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، ملا محمد علی رجاء زفره ای

ابن حسن بن محمد بن علی بن نعمت الله. عالم فاضل، و ادیب کامل، شاعر متخلّص به «رجاء» در سال 1281 ه.ق متولد شد و در سال 1361 ه.ق وفات یافته، در زفره مدفون شد. 1- اسهل اللغات، یا منتخب اللغات 2- کتاب الارث 3- تجوید و ترتیل قرآن 4- خلاصه النجوم 5- دبستان الشعراء، در عروض و قافیه 6- دیوان اشعار 7- رکازالدعوات در سرائر مربّعات 8- سپهر اللغه 9- عمّان الحساب 10- قواعد الرمل.

مهدوی، 211- 210 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، ملا مومن یکه سوار

از شاهنامه خوان های معروف قرن 11 است. در قهوه خانه های اصفهان شاهنامه می خواند و هر چه به او می دادند پس از وضع مخارج بذل درویشان می کرد و از بس در شاهنامه ممارست کرده بود خود بر آن وزن شعر می ساخت.

همایی، 388: 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، ملا نجف علی کرچکانی لنجانی اصفهانی

فاضل ادیب ریاضی دان از دانشمندان قرن 13 هجری است و تا سال 1212 ه.ق زنده بوده است.

مهدوی، 974: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، ملک محمد اصفهانی

ابن سلطان حسین، عالم فاضل، از مجازین از شیخ علی بن هلال کرکی است. تاریخ اجازه 984 می باشد. مولّف: 1- شرح بهشتی و آن شرحی است بر برخی از کتب حساب، 2- شرح ارشاد علّامه. مهدوی، 948- 947: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، ملک محمد صحّاف اصفهانی

ولد نور الدین نورا صحاف نوادۀ آقا ملک است که از کدخدایان اصفهان بود. پدرش نورا از صحّافان خوب عهد شاه صفی و شاه عباس ثانی است. ملک محمد هم صحافی را نزد پدرش آموخته از شاعری نیز بهره مند بود. تتبّع شعر قدما خصوصاً نظامی را داشت. نصرآبادی در تذکرۀ خود می نویسد: «در اوان شباب دنبال هوی و هوس افتاده سوداگر بازار محبت شده بود الحال ترک آنها کرده در کمال صلاح بامسر صحّافی مشغول است. صحبتش نهایت فیض دارد».

همایی، 372- 371: 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، مولی ابوالحسن جاجرمی

ابن محمّد کاظم، ساکن اصفهان عالم فاضل متبحّر جامع، ادیب و شاعر، معاصر فتحعلیشاه قاجار بود. وی را تألیفات کثیره است که از آن جمله است: 1- اخلاق الاولیاء، 2- برکات القائم، 3- تحفه الامیر، 4- رساله جهادیّه در جبر و اختیار، 5- رایات الاجتهاد، 6- سئوال و جواب در عصمت و مطالب دیگر که از ملاعلی نوری پرسیده است، 7- هدیّه المکّیّه، و آن ارجوزه ای است در علم درایه برای فرزندش محمّدحسین نوشته، و فرزند سابق الذکرش بر آن حواشی نگاشته، 8- ینابیع الحکمه.

مهدوی، 158 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، مولی ابوالحسن عاملی فتونی

فرزند مولی طاهر بن عبدالحمید، عالم فاضل محقق مفسر، از اجداد مادری صاحب جواهر و شاگرد و مجاز از علامه مجلسی است. چون مادرش خواهر امیرمحمّد صالح خاتون آبادی بوده وی را شریف گویند و به مناسبت سکونتش در محله درب امام اصفهان به امامی معروف شده است. در حدود سال 1070 ه.ق متولد شد و در سال 1138 ه.ق در نجف اشرف درگذشت.

کتب زیر ازوست: 1- رسالۀ رضاعیّه 2- شرح بر کفایۀ سبزواری 3- شرح بر مفاتیح موسوم به شریعه الشیعه (و دلایل الشریعه) 4- صحیفۀ سجّادیّه 5- ضیاء العالمین، در امامت 6- طریق الروایه 7-  مرآه الانوار و مشکوه الاسرار در تفسیر 8- نصایح الملوک، شرح عهدنامۀ مالک اشتر 10- النسب 11- تنزیه القمیّین و غیره.

مهدوی، 151 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، مولی حسین جیلانی لبنانی

فرزند مولی حسن لبنانی از مشاهیر علمی در اواخر عصر صفویه در اصفهان بوده که در سال 1129 ه.ق درگذشت و در تخت فولاد مدفون گردید. کتب زیر ازوست: 1- حواشی بر ذخیرۀ سبزواری، 2-
رساله ای در  زیارات.

مهدوی، 542: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، مولی حسین کربلایی

فرزند علی اکبر اصفهانی، مولّف کتاب سرورالمومنین فیما یتعلّق بأعداء الدین که به نام شاه سلطان حسین صفوی تألیف شده است.

مهدوی، 549 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، مولی خداوردی افشار

فرزند محمد قاسم. از اجلّای شاگردان مولی عبدالله تستری و معاصر با مجلسی بوده، کتابی در رجال به نام زبده الرجال تألیف نموده و در آن اسامی مجهولان را اسقاط نموده است.

مهدوی، 585: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، مولی عنایه الله قهپایی

زکی الدین بن شرف الدین علی بن محمود بن شرف الدین علی قهپانی نجفی. عالم فاضل محقق رجالی کبیر، معروف به زکیّ نجفی. کتب چندی تألیف نموده، از آن جمله است: 1– ترتیب رجال شیخ طوسی، 2- ترتیب رجال کشّی، 3- ترتیب رجال نجاشی، 4- ترتیب فهرست شیخ طوسی، 5- حاشیه بر نقد الرجال میر مصطفی تفرشی، 6- مجمع الرجال، معروفترین و مشهورترین تألیفات او که اخیراً به همت دانشمند بزرگوار و فاضل عالی مقدار صاحب تألیفات کثیره آقای حاج سیّد ضیاء الدین علّامه فانی در اصفهان در هشت مجلد به طبع رسیده و تاریخ تألیف 1016 ه.ق می باشد.

مهدوی، 845 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، مولی لاچین

فرزند عبدالله گرجی، عالم فاضل، امام و مدرّس مسجد جامع عباسی بوده و خود از شاگردان علامه مولی محمدتقی مجلسی است. کتابی به نام زبده المعارف در اصول دین به فارسی به نام شاه عباس ثانی تألیف نموده، در 1079 ه.ق وفات یافته است.

مهدوی، 877: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، مولی لطف الله شمس الواعظین

ریزی لنجانی، فرزند عبدالحسین بن خلیل، فاضل زاهد واعظ متقی، از منبریان معروف اصفهان، در حدود سال 1288 ه.ق در ریز متولد گردید، مادرش دختر علامه مولی عبدالوهّاب ریزی و خواهر علامه فقیه آقا شیخ مرتضی ریزی بوده، در خدمت جمعی کثیر از فضلای اصفهان تحصیل نموده، مخصوصاً از محضر آقا سیدمحمود کلیشادی، آقا نجفی، آقا سیدمحمدباقر درچه ای و شیخ مرتضی ریزی کسب فیض نمود. در سال 1356 ه.ق درگذشت، در بیرون بقعۀ تکیۀ مرحوم ریزی مدفون گردید. چندین مجلد کتاب در مواعظ و آداب نوشته که آنها را بعداً شمس طالعه نامیدند.

مهدوی، 879- 878 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، مولی محمد جعفر کرباسی

ابن محمّد طاهر خراسانی کرمانی اصفهانی.

در سال 1080 ه.ق متولد شد و در سال 1151 ه.ق درگذشت. وی از شاگردان فاضل سراب و استاد ملااسماعیل خواجوئی بوده است. کتب زیر ازوست:1– اصحاب النبی الممدوحین، 2- اصحاب امیرالمومنین، 3- الاصحاب، 4- اکلیل المنهج در رجال، آن تکملۀ رجال میرزا محمد استرآبادی موسوم به «منهج المقال» است، 5- تباشیر.

مهدوی، 440- 439 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، مولی محمد حسن طلائی

فرزند ملامحمد خراسانی. عالم فاضل و فقیه کامل در کیمیا رنج ها کشیده و کتابها تألیف نموده که از آن جمله است: 1- شرح رسالۀ جابربن حیّان، 2- شروح شذور الذهب، 3- شرح مفتاح جلدکی.

مهدوی، 516 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، مولی محمد حسین قمشه ای کبیر

ابن محمد قاسم قمشه ای نجفی. از بزرگان علما و فقها. در حدود سال 1250 ه.ق متولّد شد و در سال 1336 ه.ق در نجف درگذشت و در ایوان مقبرۀ شیخ الشریعۀ اصفهانی مدفون گردید. در فقه و اصول از علمای صاحب نظر بوده، در محاربۀ عراقیان با انگلیس ها شرکت جسته و از زمرۀ مجاهدین در امر دنیا و دین است. کتب زیر ازوست: 1- ادّلۀ الرشاد در شرح نجاه العباد، 1- مجلد بزرگ، 2- حواشی بر له.

مهدوی، 551: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، مولی محمد رضا نصیری

ابن عبدالحسین، از حجازین از امیر شرف الدین علی بن حجه الله شوستانی است. وی مولّف کتب زیر است: 1– تفسیرالائمّه لهدایه الامّه در 30 مجلد، 2- کشف الآیات، 3- مختصر تفسیر الائمه در 6 مجلد که در سال 1067 ه.ق از تألیف آن فراغت حاصل نموده است، 4- ترجمۀ قرآن.

مهدوی، 418: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، مولی محمد شریف خاتون آبادی

ابن محمدصادق. از اطبّای معروف قرن دوازدهم هجری در اصفهان است که به حذاقت و استادی معروف بوده و کتب چندی تألیف نموده ازآنجمله است: 1- حافظ الابدان که در 1121 ه.ق تألیف نموده 2- شرح طب النّبی 3– شرح طب الائمّه.

مهدوی، 695: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، مولی محمد شفیع استرآبادی

فرزند محمد علی بن احمدبن کمال الدین حسین، نوادۀ علّامه مولی محمدتقی مجلسی، عالم فاضل محقق جامع، مولّف کتب عدیده از آن جمله است: 1- شرح قصیدۀ فرزدق در مدح حضرت سجاد 2- حاشیه بر شافی در امامت تألیف سیدمرتضی علم الهدی.

مهدوی، 697- 696: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، مولی محمد صادق مینا

ابن محمّد صالح اصفهانی در اواسط عهد صفویّه به هندوستان مهاجرت نمود. فاضل و ادیب و نویسنده و شاعر بود. کتب چندی در رجال و تاریخ نوشته که از آن جمله است: 1- رجال 2- شاهد صادق، فارمی کبیر، در انواع علوم.

مهدوی، 718- 717 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، مولی محمد طالب اصفهانی

ابن حیدرعلی، عالم فضل، مولّف شرح خلاصه الحساب که آن را در سال 1066 ه.ق تألیف نمود. کتاب شامل یک مقدمه و ده باب است.

مهدوی، 741 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، مولی محمد علی جامی

فرزند عین علی فروشانی. عالم فاضل، ادیب کامل و شاعر متبحّر از اعقاب شیخ حرّ عاملی، در سال 1220 ه.ق در قریۀ فروشان درگذشت. وی را منظومه ای است نظیر حملۀ حیدری مشتمل بر احوالات حضرت رسول اکرم در بحر تقارب، قریب بیست و پنج هزار بیت.

مهدوی، 841 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، مولی محمد کاظم کاشانی

ابن محمد صادق اصفهانی. عالم فاضل محقّق در سال 1205 ه.ق متولّد و در سال 1273 درگذشت و در نزد سی نفر از بزرگان علم و ادب تحصیل نموده و جمعی کثیر حدود دویست نفر از محضر او مستفید شده و مدت سی سال به فصل دعاوی و اصلاح بین الناس اشتغال داشته است. تألیفاتی دارد: 1– سوانح العمری، 2- شرح روضه البهیه.

مهدوی، 872: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، مولی محمد یوسف قزوینی

ابن پهلوان صفر قزوینی اصفهانی، از افاضل شاگردان مولی خلیل قزوینی در اصفهان است. وی مولّف رساله ای است در آداب حج و کیفیت مسجدالحرام.

مهدوی، 1032: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، مولی مختار اعمی

قاری اصفهانی، فاضل، ادیب، شاعر، از دانشمندان قرن دهم در اصفهان است. کتب چندی در تجوید تألیف نموده، از آن جمله است: 1- درج المضامین، منظومه ای در 72 بیت در تجوید، در سال 949 ه.ق تألیف نموده، و آن را مولی علی بن جعفر استرآبادی شرح نموده، و آنرا درّ نثار در شرح تجوید ملّا مختار نامیده و در 1280 ه.ق از شرح فارغ شده و این شرح به طبع رسیده است. در الذریعه سه شرح دیگر از این تجوید نام می برد. 2- رساله ای فارسی در تجوید. 3- مختار القرّاء نسخه ای از آن نزد نگارنده موجود است.

مهدوی، 933- 932: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، مولی یعقوب بختیاری

ابن ابراهیم بن جمال الدین بن ابراهیم بختیاری حویزی اصفهانی. از شاگردان سید نعمت الله جزایری، و خود عالم فقیه محدّت بوده و در حدود سال 1148 ه.ق به طوری که سید عبدالله جزایری در تذکرۀ خود فرماید وفات یافته است. کتب زیر ازوست 1- الاعتبار فی اختصار الاستبصار، 2- شرح شرایع، 3- شرح صحیفۀ سجادیه، 4- صوافی الصافی و . . . .

مهدوی، 1030- 1029: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، مهدی عرب

سیدعلی بن سیّد مساعد جبل عاملی اصفهانی. در اواخر عهد صفویه به اتفاق پدر به اصفهان آمده و در محله عباس آباد سکونت نموده و کمی فارسی آموخته، شعر می گفته و در آن کلمات فارسی را به سبک و اسلوب عربی استعمال می نموده و این طرز شعر مورد پسند واقع شده و پدر و پسر در این شهر وفات یافته اند. مثنوی آینۀ بدن نما و مثنوی مجمع الشعراء از اوست.

مهدوی،  964: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، مهدی نوایی

آقا مهدی نوایی فرزند مرحوم حاج علی اکبر از اهالی محله گلبهار اصفهان به شغل سقط فروشی روزگار می گذراند و در نواختن نی استاد یگانۀ ایران در عصر حاضر است. در این فن از بهترین شاگردان مرحوم نایب اسداللّه اصفهانی است. چند صفحه گرامافون از او پر کرده اند که خریدار بسیار دارد. مدتی هم در رادیو به تفنّن نی می زد. ولادت وی در حدود 1310 ه.ق، وفاتش در حوالی شصت سالگی واقع شد. آقا مهدی نوایی طبع شاعری و ذوق هنرپیشگی عالی داشت.

همایی، 241- 240 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، مهذّب

از اساتید قلمزنی اصفهان است (1366 هـ .ق) تدریجاً کارش بالا گرفت تا به عنوان بزرگترین استاد قلمزنی معروف گردید. در آذرماه 1342 ه.ش وفات یافت. پسرانش هم در فن خود مهارت دارند.

همایی، 351 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، میر بهاء الدین محمد مختاری

او فرزند محمدباقر حسینی نائینی اصفهانی است. عالم فاضل محقق جامع حکیم متکلم، در حدود سال 1080 ه.ق متولد و در حدود سالهای مابین 1140 و 1130 ه.ق درگذشت. نزد بزرگان علمای عصر تلمّذ نموده و متجاوز از سی مجلّد کتاب و رسالۀ تألیف نموده که از آن جمله است: 1- اناره الطروس، در شرح عبارتی از کتاب دروس 2- تعلیقات بر «اشباه و نظایر» سیوطی.

مهدوی،  897- 896 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میر زین الدین جنّتی جزی

معروف به شیخ جنّتی. شاعر و ادیب، در کمال درویشی و صلاح بود. دیوان اشعارش حدود بیست هزار بیت است. مثنوی به نام شاپور و شهباز دارد. از معاصرین نصرآبادی است.

مهدوی، 657 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میر زین العابدین خوانساری

از علمای اتقیا و مجتهدین بزرگ اصفهان به علم و زهد و فقاهت معروف بوده، در سال 1190 ه.ق متولّد و در سال 1275 ه.ق درگذشت و در تخت فولاد در تکیۀ مادر شاهزاده مدفون گردید.

وی را کتب و رسائلی است که از آن جمله است: 1- تعلیقات بر کتب مختلفه، 2- رساله در اجماع، 3- رساله در قواعد عربیّت، 4- رساله در تداخل اسباب، 5- رساله در تعارض حقیقت مرجوحه باحجاز راجح، 6- رساله در نیت، 7- رساله در احباط و تکفیر، 8- رساله در نوا در احکام، 9- شرح اصول المعالم، 10- شرح زبده الاصول، 11- حواشی بر کتب علامه، 12- خطب واشعار و صلواتی که انشا کرده اند.

مهدوی، 342- 340 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میر سیّد ابوالقاسم مدرّس خاتون آبادی

فرزند میرمحمد اسماعیل، عالم فاضل و حکیم محقّق، از مدرّسین مدرسۀ چهارباغ اصفهان است. در خدمت آقا محمدبیدآبادی و ملااسماعیل خواجوئی و حاج سیّد مهدی بحرالعلوم درس خوانده است. وی را کتب و رسائلی است: 1- تعلیقات بر کتاب کافی 2- تعلیقات بر کتاب من لایحضره الفقیه 3- تعلیقات بر تهذیب 4- تعلیقات بر استبصار 5- تفسیر قرآن مجید 6- حاشیه بر تفسیر کاشی 7- شرح نهج البلاغه و غیره. صاحب عنوان در سال 1202 ه.ق درگذشت و در ایوان علما در نجف اشرف مدفون گردید.

مهدوی، 184 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میر سیّد احمد علوی

میرسیّد کمال الدین احمد عاملی، زین العابدین علوی. داماد و خاله زادۀ میرمحمد باقر داماد. عالم فاضل حکیم محقّق متکلم اصولی، از شاگردان میرداماد و شیخ بهائی و مجاز از هر دو نفر بوده، همچنین از خال خود شیخ عبدالعالی فرزند محقّق کرکی مجاز بوده است. کتب زیر از تألیفات اوست: 1- اظهارالحق، در حمایت از میرلوحی سبزواری و مذّمت ابومسلم خراسانی، 2- خطیره القدس عربی، 3- حواشی برمن لایحضر، 4- روضه المتّقین، حاشیه بر قسمتی از تجرید، 5- ریاض القدس.

مهدوی، 244- 243 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میر سید حسن چهارسوقی

حاج میرسیّد حسن چهارسوقی از روسای علمای اصفهان، ملجأ و پناه مردم در سال 1294 ه.ق متولد شد و در سال 1377 ه.ق در اصفهان درگذشت. کتب زیر از تألیفات اوست: 1-  تقریرات اصولی استاد علامه خود مرحوم درجه ای در اصل برائت و احتیاط، 2- تقریرات اصولی استاد نامبرده در مبحث ظن، 3- جامع الدرر، دو مجلد در متفرقات عربی و فارسی منظوم و منثور.

مهدوی، 347- 346 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میر محمد حسن خاتون آبادی

ملقّب به سلطان العلماء فرزند میرعبدالباقی. از بزرگان علمای زمان و مجتهد و فقیه و مروج بوده و کتبی تألیف نموده که از آن جمله است: 1- رساله در منجزّات مریض، 2- رسالۀ عملیّه (مصابیح القلوب)، 3- رسالۀ جهادیه.

مهدوی، 545 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میر سید حسن مدرس

فرزند میرسیّد علی بن محمّد باقر. عالم محقق جلیل، از اعاظم و محققّین. در سال 1210 ه.ق در اصفهان متولد شد. در اصفهان نزد پدر خود و دیگران کمی تحصیل نموده، بعداً در کربلا خدمت شریف العلماء (ملامحمد شریف بن حسن علی آملی مازندرانی متوفی در سال 1245 ه.ق) و در نجف نزد صاحب جواهر و حاجی کلباسی و عدّه ای دیگر تلمذ نموده، پس از مراجعت به اصفهان نزد شیخ محمدتقی رازی و شیخ محمدحسین صاحب فصول و آخوند ملّا علی نوری تحصیل نموده و با سید محمدحسن مجتهد سابق الذکر هم درس و هم مباحثه بوده و این رفاقت دوستی تا هنگام وفات برقرار بوده است.

در زمان حیات استاد خود حاجی کلباسی در اصفهان حوزۀ درس و بحث و افاده و استفاده تشکیل داده و عده ای کثیر از فضلا و مجتهدین به درس او حاضر شده و از نظر حسن تقریر و کثرت مطالب به «مدرّس» معروف گردید و از اطراف و جوانب، طلاب رو بدو کردند و حوزۀ درس او در اصفهان بی نظیر گردید. تألیفات: 1- اجازات کثیره جهت عده ای از علمای اعلام، 2- اجوبه المسائل 3- جوامع الکلم، در اصول، 4- رساله در عدالت.

مهدوی، 508- 507: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میر سید حسن مدرس قمشه ای

ابن سیّد اسماعیل بن میرعبدالباقی بن میرعابدین طباطبائی. عالم مجاهد جلیل و مجتهد سیاسی، جامع معقول و منقول، فقیه متکلم. اصل ایشان از سرایه از دهات کچویه بلوک اردستان می باشد، به شهرضا منتقل شده و میرعبدالباقی در آنجا از دنیا رفته و مدفون شده است. مدرس در حدود سال 1287 ه.ق در سرایه متولد شد و در نزد پدرش که از افاضل خطبا و فضلا بوده مقدمات علوم را آموخت. در شش سالگی به اتفاق خاندانش به شهرضا منتقل شد. در حدود سال 1308 ه.ق پدرش وفات یافته است.

مشارالیه مدت سیزده سال در اصفهان نزد فضلای این شهر مانند میرزا عبدالعلی نحوی، جهانگیرخان قشقایی، آخوند کاشی و آقامحمود مغنی و دیگران تحصیل نموده، مدت هفت سال در نجف به درس آقا سیّد محمدکاظم یزدی، آخوند خراسانی و ملّا علی نهاوندی حاضرشده، سپس به اصفهان مهاجرت نموده و در مدرسۀ جدّه سکونت کرده و در فقه و اصول به تدریس اشتغال جست. سپس در دورۀ دوم انتخابات مجلس شورای ملی، به عنوان مجتهد طراز اول از طرف علما انتخاب و شرکت نموده، و در دورۀ بعد، از طرف مردم طهران انتخاب گردیده و جمعاً 5 دوره در مجلس شرکت داشته، ضمناً در مدرسۀ سپهسالار نیز تدریس می نموده است. در این ادوار به عنوان لیدر اقلیت شناخته شده و دو مرتبه او را می خواسته اند ترور کنند که در هر دو دفعه جان بدر برد.

سالها در شهرهای مختلف زندان بوده، سرانجام در شب 28 رمضان المبارک سال 1357 ه.ق در کاشمر شهید شده و در امامزادۀ آنجا مدفون گردید.

مهدوی، 484- 483: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میر سید علی بروجردی

فرزند سید عبدالکریم بن محمدبن عبدالکریم بن سیرمراد طباطبائی اصفهانی. عالم فاضل محقّق، امام مسجد در کوشک در اصفهان متولد شد. در اصفهان و نجف تحصیل نموده و مرجع امور شرعیّه و پشت و پناه مردم بود. در سال 1306 ه.ق درگذشت و در بقعۀ آقاحسین خوانساری مدفون گردید. 1- کتابی در اصول فقه، 2- شرح هدایۀ شیخ حرّعاملی از تألیفات اوست که به طبع نرسیده است.

مهدوی، 815: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میر سید علی مستوفی شهشهانی

فرزند میرزا احمد، از ادبا و فضلا بوده است. در سال 1311 ه.ق درگذشت و قبرش در صحن مقبره است.

مهدوی، 495: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میر سید محمد امام جمعه

فرزند حاج میرزا حسن، عالم فاضل محقق جلیل، از اکابر فقها و مجتهدین و از اعاظم علما و روسای ملت و دین است. در بین امام جمعه های بلاد، در هر زمان و مکان، هیچ کدام به مقام او نرسیده اند. مشارالیه پس از فوت برادر خود آقا میرمحمد مهدی منصب امام جمعگی و لقب سلطان العلمائی یافت و در شب چهارشنبه 10 شعبان 1291 ه.ق درگذشت، در مقبرۀ سرقبر آقا مدفون گردید. چون خبر به ناصرالدین شاه رسید که آقامیر سید محمد سلطان العلماء وفات یافته، گفت: ما امروز بر اصفهان و بلاد مجاورش دست شاهی یافتیم. پس از وفات او برادرش میرمحمد حسین امام جمعۀ اصفهان شد.

مهدوی، 902 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میر سید محمد شهشهانی

فرزند سید عبدالصمد بن محمدبن ابراهیم حسینی. عالم فاضل زاهد محقق جلیل، از اکابر علی و اجلّۀ فقها و مجتهدین اواخر قرن سیزدهم هجری در اصفهان است. از شاگردان آقا سیدمحمد مجاهد کربلائی و آقا سیدعلی صاحب ریاض و حاجی کلباسی بوده و جمعی کثیر همچون میرزای بزرگ شیرازی و صاحب روضات در خدمت او تلمذّ فرموده و در اواخر عمر ریاست علمی و تدریس و فتوا و تقلید در اصفهان و غیره منحصر به او بوده است. کتب زیادی تألیف نموده که از آن جمله است: 1- انوار الریاض، حاشیه بر ریاض المسائل استادش (در 8 مجلد) 2- انیس المتّقین، در معاصی کبیره 3- رضوان الآملین در دو مجلد به طبع رسیده است.

مهدوی،  913- 912 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میر صدرالدین محمد

پسر میرزا شرف اصلاً از سادات سیفی قزوین است از خوشنویسان نستعلیق شاگرد مالک دیلمی قزوینی بود و بخط سلطانعلی بیش از میرعلی هروی اعتقاد داشت و تبع خط او بیش از دیگران می کرد. از فضیلت شعر و شاعری نیز بهره داشت. در علم موسیقی و ادوار سرآمد روزگار و در تصنیف قول و عمل نادره کار بود.

در زمان سلطنت سلطان محمد پدرشاه عباس کبیر از ملازمان و مقرّبان مجلس شاهزاده حمزه میرزای ولیعهد بود و در زمان شاه عباس اول بیش از پیش مورد توجه و التفات شاهانه قرار گرفته و در سفر و حضر ملازم حضرت بود و از طرف شاه به تألیف تذکره الشعرای مفصّلی شامل متقدمات و متأخران به سبک تذکرۀ سمرقندی که بعد از نام هر شاعری ذکر پادشاه عصر او بشود مأمور شد و ده دوازده سال شاه عباس مبلغ کلّی برای این کار به او داد و گویا عاقبت تألیف او ناتمام ماند.

صاحب گلستان هنر می گوید «میرصدرالدین مکرّر خواست تذکره ای را که من تألیف کرده بودم بگیرد و لباس دیگر بپوشاند. هر قدر اصرار ورزید عذری آورده اقناع کردم تا شکایت نزد شاه عباس برد و شاه را از من دلتنگ و مرا معزول کرد. میرصدرالدین مدعی بود که 45 سال قبل این کتاب را بپدرم میرمنشی داده و اکنون از اولادش می خواهد. چون این سخنی دروغ بود من مباهله کردم و او را به امام رضا و خواهرش معصومه واگذاشتم. پس از یک ماه در اثر نفرین من مرد.»

باری میرصدرالدین محمد در یکی از سفرهای خراسان در ربیع الاول 1007 ه.ق فوت شد. پدرش میرزا شرف از شعرای معروف زمان شاه طهماسب و برادرش میرروح الله از اطبای بزرگ آن عهد بود که خط شکسته نستعلیق را بسیار خوب می نوشت.

همایی، 273- 272 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، میر صوفی یزدی

هم از اساتید تصنیف سازان عهد صفویه است که به نوشتۀ نصرآبادی سید پاک طینت خوش مشربی بوده قدر زندگانی را دانسته تا ایام رفتن بی باده ارغوانی و صحبت یار جانی نبود. در بستن صوت و عمل عدیل نداشت.

همایی، 271 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، میر عبدالباقی

میرعبدالباقی خطاط اصفهانی از سادات عالی درجات است. به انواع فضایل و کمالات و هنرهای گوناگون متصف و از همگنان امتیازی بسزا داشته است. چون اوصاف او به سمع شاه اسمعیل اول رسید و او را از اصفهان به قزوین خواست، به وی مهربانی و شفقت مبذول داشت. گویند هنگامیکه شاه اسماعیل مریض شد، به وی گفتند که میرعبدالباقی در پختن اطعمه مهارت دارد، او را خواست و دستور داد که غذایی برای او مهیا سازد، میرعبدالباقی اطاعت نمود و غذایی آماده ساخت. چون شاه صرف غذا نمود، مطبوع به نظر آمد و گفت میرعبدالباقی این طعام بسیار نیکو بود و مقبول طبع ما شد. میرعبدالباقی چون طبع شعر داشت، آنرا تخلص خود قرار داد.

نورصادقی، 257: 1316

فارس، اصفهان، بزرگان، میر عبدالباقی خاتون آبادی

صاحب عنوان از اکابر علمای امامیّه و از مشایخ اجازۀ سیّد بحرالعلوم و از شاگردان میرزا ابوالقاسم مدرس، شیخ یوسف بحرینی و جمعی دیگر از فحول علمی بوده و سالها امام جمعه اصفهان بود و در علوم منقول و عقول تدریس می فرمود. وی را تألیفات چندی است: 1- کمال الاکمال در استکمال کتاب اقبال سیدابن طاووس، 2- جامع، در اعمال ماه مبارک رمضان، 3- ریاضی رضوان.

مهدوی، 760- 759 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میر محمد اسماعیل اعرجی

فرزند میرابوصالح حسینی سبزواری اصفهانی. امام جماعت و واعظ مسجد شاه و صاحب تألیف و تصنیف بوده، از آن جمله است: 1- رساله ای در اصول دین، 2- رساله ای در تجوید، 3- کتابی در ادعیه.

مهدوی، 265 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میر محمد اشرف عاملی

صاحب عنوان از دانشمندان و علمای متبحّر زمان خود بود. در بیشتر علوم از عقلی و نقلی مهارت داشت. در سال 1133 ه.ق درگذشت. مدفنش در مقبرۀ مخصوص در قبرستان قریۀ ورنوسفاردان از قرای ثلاثۀ سدۀ ماربین معروف است. کتب زیر از تألیفات اوست: 1- اشرف المناقب در سال 1102 ه.ق به نام شاه سلیمان صفوی تألیف کرده است. 2- حاشیه برقبسات، 3- حاشیه بر شرح مختصر عضدی، 4- شرح مشیخۀ تهذیب الحدیث، معروف به رجال سیّد محمد اشرف، 5- ترجمۀ الفیۀ ابن مالک به نظم، 6- فضائل السادات که معروفترین تألیف اوست. 7- علاقه التجرید.

وفات او در سال 1160 ه.ق روی داد.

مهدوی، 291- 290 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میر محمد باقر داماد

ابن شمس الدین محمدحسینی استرآبادی. چون پدرش داماد محقّق کرکی بوده به داماد شهرت یافته، و این لقب در صاحب عنوان و احفادش تاکنون باقی مانده است. کتب زیادی تألیف فرموده که از آن جمله است: 1- اربعه ایّام، 2- الافق المبین، 3- امانت الهی، در تفسیر آیۀ امانت، 4- النموزج العلوم، 5- ایقاظات.

وفاتش در سال 1040 ه.ق مابین کربلا و نجف در راه درگذشت.

مهدوی، 364 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میر محمد باقر نوّاب لاهیجی

فرزند محمدبن محمد. از اکابر حکمای زمان فتح علی شاه قاجار، و مولّف: 1- تحفه الخاقان در تفسیر قرآن که بنا به خواهش پادشاه نامبرده در چهار مجلّد تألیف شده، 2- شرح نهج البلاغه در دو مجلّد، 3- ترجمۀ کاشف التحطا، 4- کتابی در فقه. وی در سال 1240 ه.ق درگذشت و در صحن حضرت عبدالعظیم مدفون گردید.

مهدوی، 365 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میر محمد تقی مدرس

فرزند علّامه میرسیّد حسن مدرس میرمحمد صادقی، عالم فاضل جلیل القدر عظیم المنزله، در سال 1273 ه.ق متولّد شد و در سال 1333 ه.ق درگذشت و در بقعۀ پدر خویش جنب مسجد رحیم خان مدفون گردید. عمدۀ تحصیلات او در اصفهان نزد آقا میرزا احمد هاشم چهارسوقی بود و پس مدت ده سال در اعقاب مقدّسه محضر علمای آن سامان کسب فیوضات نموده و در آنجا خدمت میرزا محمّد حسن شیرازی و جمعی دیگر درس خوانده تا به مقامات عالیه اجتهاد نائل شده است. در سال 1305 ه.ق به اصفهان مراجعت نموده، حوزۀ درس تشکیل داد. مجموعه ای از چندین رساله از رسائل تألیفی او به نام الرسائل التقویّه فی المسائل الفقهیّه به طبع رسیده وآنها عبارت است از: 1- رساله در بیان وجه ممیّز بین حق و حکم، 2- رساله در صلاه مسافر، 3- رساله در منجزّات مریض.

مهدوی، 405 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میر محمد حسین خاتون آبادی

میرمحمدحسین عالم فاضل از اکابر علمای شیعه در انواع علوم ماهر بوده و خط را نیکو می نوشته و در نزد شاه سلطان حسین صفوی کمال قدرت را داشته و خود نوادۀ دختری علامه مجلسی است. کتب چندی تألیف نموده که از آن جمله است: 1- الالواح السماویّه، 2- حاشیه بر شرح جدید تجرید، 3- حاشیه بر شرح لمعه، 4- حکم النکاح بین العبدین. وفات 23 شوال 1151 ه.ق بوده است.

مهدوی، 759 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میر محمد صالح خاتون آبادی

فرزند میر عبدالواسع. عالم فاضل جلیل القدر و عظیم المنزله. از سلسلۀ سادات خاتون آبادی و خود داماد ملامحمدباقر مجلسی و از شاگردان علامه مجلسی و ملامیرزای شیروانی بوده است. پس از فوت علامه مجلسی، شیخ الاسلام اصفهانی و سپس امام جمعۀ اصفهان گردید و مقام امام جمعگی اصفهان از آن تاریخ تاکنون در اولاد او باقی است. موقعی که فتح علی شاه قاجار مسجد شاه طهران را ساخت یکی از اولاد او را به طهران برده، مقام امام جمعگی آنجا را به او مفوّض داشت که تاکنون در اولاد اوست.

کتب زیادی تألیف فرموده از آن جمله است: 1- اصول ملائکه 2- اسرار الصلاه 3- اصول العقاید.

مهدوی، 727- 726 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میر محمد قاسم قهپائی

میرسراج الدین قاسم بن محمد قهپائی طباطبائی، از مشایخ علّامه مجلسی و از شاگردان شیخ بهایی و (مشایخ) مولی ابوالقاسم بن محمد گلپایگانی بوده است. وی را تألیفاتی است از آن جمله 1- تعلیقاتی بر کتب رجال، 2- رساله در مسأله بداء، 3- رساله در فلاحت و غیره.

مهدوی، 868: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میر معزالدین اصفهانی

سید امیرمعزالدین محمدبن تقی الدین محمد اصفهانی، عالم فاضل محقق کامل و از عهدشاه عباس اول می باشد. مدت هشت سال منصب صدارت داشته است. وی از شاگردان محقّق کرکی و شیخ ابراهیم قطیفی و مجاز ایشان بوده است. کتب و رسائلی نوشته که از آن جمله است: 1- رساله فی عدم انفعال القلیل، 2- تحفه الرضویّه، 3- تحفه الفاطمیّه.

مهدوی،  899- 898 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میر یحیی خطاط

محی الدین، به انواع کمالات و فضایل آراسته بود، در حسن خط فرید دهر و وحید عصر به شمار
می رفته، از شاگردان میرعماد بوده است. گویند وقتی شاه عباس از میرعماد کسی را خواست که در حسن کتابت و صحت املا و انشا و بلاغت کامل باشد، میرعماد، میریحیی را معرفی نمود و از طرف پادشاه نام برده به میرثانی ملقّب شد. در سال 1040 ه.ق درگذشت.

مهدوی، 1027: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میر یحیی مذهب تبریزی

میریحیی اصلش از تبریز است. در فن تذهیب استادی بی قرینه بود. اجدادش از حله به تبریز آمده و بعد از فترت رومیه شومیّه و خرابی تبریز به دست عثمانی ها در سال 955 ه.ق از آنجا به عراق مهاجرت کرد و چون شاه عباس کبیر اصفهان را پایتخت قرار داد بعد از سنۀ هزار به اصفهان آمده متوطن گردید.

همایی، 303- 302 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا آقاخان محاسب الدوله

میرزا آقاخان محاسب الدوله فرزند حسینقلی خان مصفّی، فاضل و عارف، از دانشمندان معروف و عرفای مشهور و از مشایخ سلسلۀ نعمت الهیّۀ صفی علیشاهی در اصفهان بود که از طرف ظهیرالدوله اجازۀ ارشاد و دستگیری داشت. در اواخر عمر جزو پیروان مرحوم آقا میرزا عبّاس صابر علی پای قلعه ای درآمد. در سال 1274 ه.ق در تهران متولّد شده و در خدمت جمعی از اساتید، از جمله میرزا عبدالعقّار خان نجم الدوله اصفهانی ریاضیات را تکمیل نموده و از سال 1312 ه.ق به اصفهان آمده و در بانک شاهی مشغول خدمت گردید و تا آخر عمر این شهر ساکن بود.

وی به دستیاری مرحوم حاج شیخ علی اکبر شیخ الاسلام و میرزا مسیح خان حافظ الصّحه و میرزا علی اکبر خان سرتیپ که همگی از مردان آزادی خواه و خوش نام بودند و مدرسۀ ایتام را تأسیس نموده و درس می دادند. از این نفرات، عدّه ای به مقامات عالیه رسیدند، و از سال 1323 ه.ق نام مدرسه را تغییر داده و به مدرستین علیّه و ایتام تبدیل گردید و در این اواخر ایتام نیز از آن حذف شده و به نام مدرسۀ علیّه معروف گردید و تاکنون در محل اولیه و به همان نام باقی است. وی در سال 1356 ه.ق وفات یافته و در ایوان بقعۀ آقامیرسیّد حسن مدرّس، در جنب مسجد رحیم خان مدفون گردید. کتب تألیفی او عبارتند از: 1- اصول علم و جبر 2- اصول علم جغرافیا و غیره.

مهدوی، 48- 47 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا ابراهیم امین الواعظین

فرزند حاج محمدعلی تاجراصفهانی، عالم فاضل و واعظ کامل بود. در سال 1275 ه.ق در اصفهان متولّد شده و نزد علما و فضلای این شهر تلمّذ نمود. در حدود 1325 ه.ق به ایران مراجعت نموده، مدتی در اصفهان، گاهی در یزد ساکن شده و سرانجام در قریۀ سدۀ ماربین که اکنون به نام همایون شهر معروف است، در سال 1358 ه.ق وفات یافته و در قبرستان خوزان مدفون گردید.

وی را تألیفات عدیده است که از آن جمله است: 1- امان الخائفین، در اقامت 2- البراهین الباهره در مذمت دنیا و مدح آخرت 3- تحفه المعاد للعباد 4- روح العالمین، در توحید 5- شهاب الثاقب در مدح امام غائب 6- طریه الحق در نبوت 7- کهف العارفین.

مهدوی، 115- 114 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا ابراهیم جوهری

فرزند محمدباقر مردی اصفهانی، از نوادر روزگار و اکابر شعرا و وعّاظ است. اصلاً از اهالی مرو است، پس از تکمیل تحصیلات مدّتی به سیر و سیاحت در اطراف بلاد پرداخت. سال ها در قزوین ساکن و بدین مناسبت عدّه ای او را قزوینی دانسته و کتاب معروف خود را که در مصائب خاندان پیغمبراکرم خصوصاً حضرت سیدالشهداء است و به نام طوفان البکاء در آن شهر تألیف نموده، پس به اصفهان آمده و در خدمت سیّد حجه الاسلام مورد توجه قرار گرفته است.

در سال 1253 ه.ق وفات یافته، در قبرستان آب بخشان مدفون گردید و پس در سال 1290 ه.ق قبر او را نیز تعمیر کرده و در این اواخر که قبرستان از بین رفت بر سر قبر او به همّت مرحوم حاج ابوالقاسم تبریزی تاجر اصفهانی اطاقی بنا کردند که در کوچۀ مسجد آب بخشان واقع است.

مهدوی، 105- 104 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا ابراهیم خاکی دوم

آوازه خوان عالی مقامی بود. ظل السلطان بعد از درویش حسن لقب خاکی به او داد به علامت اینکه در خوانندگی خاکی است. وفاتش در 55 سالگی حدود 1334 ه.ق واقع شد.

همایی، 252 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا ابراهیم ساغر

شاعر و ادیب و خطّاط بوده، و در سال 1302 ه.ق وفات یافته، قبرش در تکیه خرابه جنب قبر فاضل هندی است. صاحب عنوان در حدود هشتاد سال عمر کرده، خطّ را در خدمت آقا غلام علی خطّاط آموخته است. کتب زیر از تألیفات اوست:1- پارسی نامه، 2- تحفه الحسینیّه 3- توحیدنامه 4- دیوان قصائد و غزلیات 5- کنز المصائب.

مهدوی، 99- 98 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا ابراهیم نوّاب

احمدآبادی اصفهانی نقاش، از هنرمندان و معاصرین عنقا (میرزا محمدحسین ملک الشعرا همایی) است که در نقاشی گل و بوته و تصویر حیوانات و درختان و تجسّم حالات آنان تخصّص داشته است، وی از سلسلۀ نوابهای صفوی است.

مهدوی، 1016 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا ابراهیم نواب بته ساز

از خانواده نوابهای محله احمدآباد از نقاشان بته ساز نازک کار استاد عهد ناصری و دورۀ حکمرانی ظل السلطان در اصفهان بود. در خانه کار می کرد و صفحات نقاشی خود را که غالباً تصویر درخت فندق است با چندین مرغ خوش پر و بال از قبیل بلبل و سهره و طوطی در حالات مختلف پرواز و نشیمن تقدیم بزرگان رجال وقت می نمود و از ممّر انعامی که بدو داده می شد گذران می کرد. سنش از هشتاد متجاوز شد و در نیمۀ اول قرن 14 ه.ق وفات یافت.

همایی، 319- 318 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا ابوالحسن جلوه

حکیم و فیلسوف معروف. صاحب عنوان: از حکمای بزرگ و مفاخر علمی ایران و اسلام است. در سال 1238 ه.ق در احمد آباد گجرات هندوستان متولد شده و در سال 1314 ه.ق درگذشت و در ابن بابویه مدفون گردید. کتب زیر از تألیفات اوست: 1- اثبات حرکت جوهریه 2- رساله ای در  ترکیب و احکام آن 3- تصحیح مثنوی مولوی 4- حواشی بر فصوص 5- حواشی بر مبدأ و معاد صدرا 6- دیوان اشعار 7- ربط الحادث بالقدیم 8- رساله ای در وجود و اقسام آن 9- شرح حال مجمر.

مهدوی، 161- 159 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا ابوالقاسم بیدآبادی

ابن حاج علی اکبر بیدآبادی اصفهانی. ادیب فاضل شاعر، متخلص به «راجی» متوفی به سال 1301 ه.ق و مولّف: 1- حقایق ناصری، منظومۀ فارسی مطبوع 2- حقایق النبویّه و العلویّه منظوم 3- علاج الامرضا بالادعیه و الادویّه فارسی و مختصر است. 4- همیان، و غیره که همگی در نزد مرحوم سیّد ابوالقاسم اصفهانی نجفی موجود بوده است.

مهدوی، 212 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا ابوالقاسم طبیب احمدآبادی

مشهور به ناصرحکمت فرزند میرزا محمّد علی بن حاج محمد. عالم فاضل و حکیم جامع و از مدرسین طب قدیم در اصفهان به شمار می رفت. در مداوای امراض و مهارت و حزاقتی داشت و معالجات غریبه ای از او نقل می شود. در سال 1371 ه.ق در اصفهان درگذشت، در تکیۀ مادر شاهزاده مدفون گردید. رسالۀ «افیونیّه» از تألیفات او است که به فارسی تألیف نموده است.

مهدوی، 213 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا ابوالقاسم کلباسی

در اصفهان متولد شده و پس از تحصیل مقدمات در اصفهان به نجف مهاجرت کرده و ریاست و مرجعیت یافته و به شیخ العراقین مشهور گردید. مادرش دختر حاج سید محمدباقر بیدآبادی است. کتب زیر از اوست: 1- شرح کتاب اصول پدرش 2- کتابی در اصول، در دو مجلد. در سال 1308 ه.ق درگذشت و در نجف مدفون گردید.

مهدوی، 956- 955: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا ابوالقاسم نقاش اصفهانی

در مینیاتورکاری مخصوصاً گل و بته سازی قلم سحرانگیز داشت که به قول مرحوم حاجی میرزا آقا امامی و آقای حسین بهزاد معروفترین مینیاتور ساز امروز، تصویر گلهای اواز گل طبیعی خوش نماتر بود. از اصفهان برای استادی در مجمع الصنایع که در اوایل قرن 14 زمان مظفرالدین شاه در تهران تأسیس شده بود آمد و اینجا کار می کرد. پیرمرد فقیر آبرومندی بود و از اجرت کمی که بدو داده می شد، در یکی از حجرات همان کاروانسرا زندگی می کرد و به دلسوزی هم شاگردان خود را تعلیم می داد. متأسفانه چنان استاد بی بدیلی عاقبت از گرسنگی در همان حجره وفات یافت. معلوم شد که همان اجرت کم بدو نرسیده و مناعت طبعش اجازۀ اظهار نداده تا از شدت استیصال جان داده است.

همایی، 329- 328 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا ابوالمعالی محمد کلباسی

فرزند آیه الله حاج محمّد ابراهیم. عالم فاضل محقّق، مجتهد جامع، فقیه اصولی، جامع معقول و منقول، از اکابر علما و مجتهدین، محقق مدقّق و دقیق الفکر، کثیرالتّبع، در غایت زهد و تقوی. دربارۀ زهد و ورع ایشان بین الخواص و العوام حکایاتی منقول است که همگی دلالت بر عظمت مقام او می کند. در سال 1247 ه.ق متولد شد و در سال 1315 ه.ق درگذشت، در تخت فولاد مدفون گردید. در اصفهان خدمت آقامیرسیّد حسن مدرس تحصیل نموده کتب و رسائل زیادی تألیف فرموده که از آن جمله است: 1- استخارات 2- الاستشفاء بالتربه 3- الاستجاریّه 4- الاسرافیّه 5- بشارات، در اصول: سه مجلد.

مهدوی، 217- 216 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا ابوتراب

میرزا ابوتراب اصفهانی از فضلای نامی و از خوشنویسان عهدشاه عباس کبیر است و مشهور به رئیس الخطاطین. از شاگردان میرعماد بوده و علاوه بر شاگردی سمت مریدی هم داشته و آنی از خدمتگزاری وی فروگذاری نمی کرده است.

پس از قتل میر جای وی را گرفته و در مرثیه او اشعاری سروده است. به سال 1072 ه.ق در سن 83 سالگی وفات کرده و در جنب مسجد لنبان در جوار مزار خواجه ملاین الدین ترک که از اجله علما و فقها بوده دفن گردیده است. پسر میرزا ابوتراب امیر نظام الدین است که در نزد پدر تعلیم یافته و خطش مانند پدر بی نظیر بوده است. مرحوم سنگلاخ نویسد «آنچه از کتب به خط وی دیده ام بدینقرار است: الزمان سبزواری، دیوان ضیاء الدین سمنانی، دیوان لاغریستانی، دیوان رفیع الدین کرمانی و دیوان خواجه صدرالدین نیشابوری».

نورصادقی، 253: 1316

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا ابوطالب فندرسکی

فرزند میرزا بیک، بسط میرزا ابوالقاسم فندرسکی، از شاگردان علّامۀ ملّا محمدباقر مجلسی است، عالم فاضل ادیب و منجم بوده، کتب چندی تألیف کرده است، از آن جمله است: 1– بیان البدیع در معانی بیان وبدیع  2- ترجمۀ روضه البهیّه 3- توضیح المطالب، در شرح خلاصه الحساب 4- حاشیه بر شرح تذکرۀ نصیریّه تألیف شمس الدین محمدبن احمد اخفری (تذکره از تألیفات خواجه نصیرالدین طوسی است) 5- ساقی نامۀ فارسی. دیوان اشعار و ساقی نامه در غزوات حیدری یک کتاب می باشد. 6- المنتهی، در نجوم 7- نگارخانه چین؛ و غیره.

مهدوی، 164- 163 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا احمد اکبر

او فرزند آقا میرزا دولت آبادی بود که در زمان شاه عباس کبیر مستوفی الممالک بوده. مشارالیه جامع حیثیّات و کمالات بوده، مثنوی زاهد نامه و مثنوی دیگر در بحرخسروشیرین دارد.

مهدوی، 893 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا احمد باقر فقیه ایمانی

ابن حسین علی. عالم و فاضل و پدرش از علمای طهران و پسر از فحول دانشمندان و مولفین اصفهان است. در خدمت مرحوم حاج آقا منیرالدین بروجردی و جمعی دیگر از علما تحصیل نموده و عمر خود را به عبادت و انزوا گذرانید. در حدود 70 مجلّد کتاب تألیف نموده که از آن جمله است: 1- انیس المحجّه فی کیفیّه الرجعه، 2- بشاره الالهیّه الی الدوله القائمیه، عربی، 3- تحفه القائمیه. وی در سال 1371 ه.ق درگذشت.

مهدوی، 337- 336  : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا احمد ملّاباشی

فرزند محمّدحسن بن محمّد علی بن میرزا عبدالله تفرشی حسینی. عالم فاضل و فقیه کامل. پدرش از فحول علمای تبخیم بوده و جدش میرزا محمّدعلی نیزاز فضلا و منجمین و همشیرۀ میرمحمدصادق خاتون آبادی منجم را داشته است. در المآثر و الآثار دربارۀ او گوید: در علم اخترشماری و ستاره شناسی از اعاجیب وقت بود و در غالب علوم از فقه و اصول و نجوم استاد بود. میرزا محمّد علی منجّم از شیراز به اصفهان آمده، و در روز 4 جمادی الثانی 1282 ه.ق وفات یافته، و در جلو تکیه مادر شاهزاده مدفون گردید.

مهدوی، 220 -219 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا اسدالله اشتری

شاعر و ادیب و نویسنده. فرزند مرحوم ملّا محمدعلی اشتری. مولّف: 1- تاریخ عشق 2- دیوان اشعار 3- طوفان نوح. متوفی به سال 1395 ه.ق.

مهدوی، 1097: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا اسماعیل خان مصلح السلطنه صدری

فرزند محمدابراهیم خان. مادرش عصمت الدوله دختر فتحعلی شاه بوده و خود از محترمین و متنفّذین در دستگاه ظل السلطان و منصب تفنگچی باشی گری داشته، در سال 1260 ه.ق متولد شد و در سال 1346 ه.ق درگذشت و در یکی از اطاق های تکیۀ ملک مدفون گردید. از آثارش کتاب کوچک در دو قسمت دیوان اشعار با تخلص مصلح و نخجیرنامه، در آداب شکار به طبع رسیده است.

مهدوی، 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا امامی نقش معاصر

حاج میرزا مهدی معروف به حاج میرزا آقا امامی نقاش فرزند سید محمدحسین، از سادات امامی که نسبتشان به امامزاده زین العابدین مدفون در بقعه درب امام محله چماران اصفهان می پیوندد و امامزاده زین العابدین پشت و هم سیدابوالحسن علی عریضی متوفی 210 فرزند حضرت امام جعفر صادق علیه السلام است.

سلسلۀ نسبت حاج میرزا آقاسی و دوپشت تا علی بن جعفر و سی و شش پشت تا حضرت امام حسین علیه السلام است. پدرش سیدمحمدحسین (متوفی در 51 سالگی، 21 رمضان 1322 ه.ق) اهل فضل و کمال بود و از نقاشی هم سررشته داشت، اما در چهره سازی احتیاط شرعی می نمود و به تفنن گل و بوته می ساخت. جد اعلای او میرزا کوچک از نقاشان ممتاز عهد زندیه بود. ولادت حاج میرزا آقا در اصفهان در سال 1300 ه.ق واقع شده است. در نقاشی استاد مرتبی ندیده و هر چشمه کاری را پیش کسی فرا گرفته تا وجود ارجمند عزیزش جامع همه متون نقاشی و مذهبی و مینیاتورکاری و منبت سازی بشیوۀ قدیم شده است. حاج میرزا آقا امامی اکنون بزرگترین و معروفترین نقاشان مینیاتور ساز قدیمی است که آوازۀ شهرتش از بلاد ایران گذشته، ایشان در 1334 ه.ش آذرماه روز شانزدهم فوت کرد.

همایی، 324- 320 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا بدیع درب امامی

فرزند سید مصطفی بن میر عبدالحمید بن میر سیّد محمّد موسوی از مشاهیر علما و مدرسین اصفهان. به مناسبت سکونت در محلّۀ درب امام بدین لقب مشهور گردید. در نزد حاج ملاحسین علی تویسرکانی، میر سیرمحمد شهشهانی، آقا میرزا محمدباقرچهارسوقی و حاج شیخ محمدباقر نجفی درس خوانده و از هر چهار نفر اجازه داشته است. کتب زیر ازوست: 1- حاشیه بر ریاض المسائل، 2- حاشیه بر قوانین، 3- دیوان اشعار، 4- رساله در حجّیت استصحاب به اخبار، 5- رساله در خراج و مقاسمه و غیره. مشارالیه در سال 1318 ه.ق درگذشت.

مهدوی، 386- 385 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا جعفر شهشهانی

فرزند سید محمدعلی، معروف به میرزاجانی، از اعقاب شاه علاء الدین محمّد معروف به شهشهان. از علمای اتقیا، فاضل و متّقی و شاگرد مرحم سیّد حجه الاسلام و حاجی کلباسی بوده و تولیت موقوفات شاه علاء الدین و قریۀ اصفهانک را داشته و در کمال زهد و قناعت می زیسته است. پس از فوت، در اصفهان مدفون گردیده است.

مهدوی، 441- 440: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا جلال الدین روضاتی

در سال 1283 ه.ق متولد و در سال 1360 ه.ق در اصفهان درگذشت. در خدمت پدر دانشمند و عمّ بزرگوار خویش تلمّذ فرموده و چندین مجموعۀ بزرگ در مواعظ و مطالب منبری جمع آوری کرده است.

مهدوی، 345 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا جمال الدین کلباسی

فرزند آقامیرزا ابوالمعالی، از اعاظم علما و مجتهدین و عابدترین افراد زمان خود بود. در اصفهان نزد پدر و دیگران و در نجف خدمت آخوند خراسانی تلمّذ فرموده؛ مدت عمر دقیقه ای از تألیف و تدریس و عبادت غافل نبود. در مسجد جوجو (جوجی) اقامۀ جماعت می فرمود و نماز ایشان از زبده ترین جماعات اصفهان محسوب می شد. در شب 17 رمضان المبارک سال 1350 ه.ق وفات یافته، در جنب پدر مدفون گردید. کتاب تلخیص الهیئه، در مهمّات مسائل هیئت قدیم، و معرفت تقویم و اسطرلاب از اوست.

مهدوی، 221- 220 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا جواد نوری

عالم فاضل محقّق و از شاگردان آقا میرمحمد شهشهانی و خود داماد حاجی کلباسی بود. در سال 1323 ه.ق به سن قریب به یکصد سال درگذشت و در داخل بقعۀ تکیۀ بابارکن الدین در ایوان قرینۀ قبر بابا مدفون گردید. کتب و رسائلی تألیف نموده که از آن جمله است: 1- رساله در فقه استدلالی، 2- رساله درنمازهای مستحبی، 3- رسالۀ علمیّه، 4- رساله در نماز شب.

مهدوی، 395- 394 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا حبیب الله اصفهانی (1)

ادیب فاضل، شاعر و نویسندۀ زبان شناس، از اهالی بن (به کسر اول) چهار محال بوده، در اسلامبول می زیسته و در آنجا به تدریس زبان فارسی اشتغال داشت. کتب زیادی نوشته که عبارت است از: 1- برگ سبز، 2- دبستان فارسی، راجع به دستور زبان فارسی، 3- دستور سخن، 4- راهنمای فارسی، 5- غرایب عقاد ملل.

مهدوی، 469: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا حبیب الله اصفهانی(2)

فرزند میرزا عبدالله، عالم وفاضل و ادیب و نویسنده بود که در سال 1106 ه.ق درگذشت. وی مولّف کتاب توصیف الوزراء است که آن را رجال میرزا حبیب الله نیز گویند و در احوال وزرای دولت صفویه نوشته است.

مهدوی، 472- 471: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا حبیب الله نیّر

مرحوم حاج میرزا حبیب الله نیّر، فاضل ادیب و شاعر متتّبع در سال 1308 ه.ق در اصفهان متولد شد و سال 1379 ه.ق درگذشت. در نزد پدر دانشمند خود مقدمات علوم را آموخته، سپس به درس جمعی از بزرگان مانند آقا شیخ مرتضی ریزی و آخوند کاشی حاضر شده و از محضر آنان استفاده و استفاضه نموده و در خدمت مرحوم آقامیرزا عبدالحسین قدسی خط و ادب آموخت. در انجمن شعرا شرکت جسته و نیّر الادبا لقب یافت. در فنون ادب و ریاضی و شعر و نقدالشعر و تجوید و خطّ و دیگر فنون از صاحب نظران شد، سپس برای رفع نیازمندی های مادّی شغل حسابداری را انتخاب نموده و تا آخر عمر بدان اشتغال داشت. از آثارش 1- کتاب معادن الافادات که در سه مجلد به طبع رسیده، 2- کتابی به نام رسوا، در خدع میرزا خدا ردّ بر بهائیان، 3- رسالۀ کوچکی در اغلاط قرآن های چاپ باغچه سرا به طبع رسیده است.

مهدوی، 329- 323 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا حسن خان جابری انصاری

فرزند حاج میرزا علی مستوفی بن محمود.

فاضل ارجمند، ادیب مورخ شاعر از خاندان علمی و ادبی، در سال 1287 ه.ق در شیراز متولد شد و در سال 1376 ه.ق در اصفهان درگذشت و در ایوان داخلی بقعۀ بابارکن الدین مدفون گردید.

در اصفهان خدمت جمعی از افاضل همچون میرزا محمّدحسن نجفی، آقا سیدمحمدباقر درچه ای و آخوند کاشی تلمّذ نموده و در این بین به تألیف و تصنیف اشتغال جست. کتب زیادی تألیف نموده و اغلب آنها را به طبع رسانیده است که به اسامی برخی از آنها اشاره می شود. 1- آثارالحسان، در بدایع اشعار نسوان، 2- اوصاف المستحسنه ،3- آگهی شهان از کار جهان، 4- آفتاب درخشنده، 5- اسرارالانصار، 6- اسرار تاریخی قاجاریه، 7- بدایع و نوادر.

مهدوی، 512- 511 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا حسن خان شمس

از زندگی وی اطلاع چندانی در دست نیست. همسرش منور خانم فرزند دایۀ دربار ظل السلطان بود، اما هیچگاه صاحب فرزند نشد و بازماندگانش نیز اطلاعات موثقی از زندگی او در اختیار نداشتند. در بین آلبومهای شخصی ظل السلطان چند عکس به مهر وی دیده می شود که با تکیه بر کیفیت فنی خوب آنها می توان دریافت که وی عکاسی ماهر و باتجربه بود و به دلیل همین تبحر نیز به دربار فرا خوانده شد. اولین عکاسخانه اش در خیابان خوش (طالقانی فعلی) واقع بود که بعدها مغازۀ دیگری در خیابان نود (سپه فعلی) خرید و مشغول به کار شد. آنچه مسلم است اینکه برای اول بار عکاسی را او به میرزا مهدی چهره نگار و محمدجواد شمس آموزش داد.

دمندان (نفیسی)، 130: 1377

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا حسن صفی علیشاه

فرزند محمدباقر، عارف مشهور، از اقطاب صوفیۀ  نعمت اللهیّه است. در سوم شعبان سال 1251 ه.ق در اصفهان متولد شد و در 24 ذی قعده الحرام سال 1316 ه.ق در طهران درگذشت و در خانقاه خود واقع در خیابان صفی علیشاه مدفون گردید.

عالم و فاضل و ادیب و شاعر و مفسّر بوده، در خدمت جمعی از علما تحصیل نموده، سپس خدمت عده ای از مشایخ و اقطاب صوفیّه رسیده، در این راه زحمت ها کشیده و به مقاماتی رسید و در طهران ساکن و جمعی از صوفیّه و درویشان را گرد خود جمع کرده و دستگاه ارشاد گسترده و هم در آن شهر درگذشت.

کتب چندی در عرفان و ادب و تفسیر، به نظم ونثر نوشته که از آن جمله است: 1- آیه العشّاق، 2- اثبات نبوت خالصه، 3- اسرار المعارف، 4- بحر الجوهر، 5- تفسیر قرآن مجید، منظوم، 6- بحرالحقایق، 7- دیوان اشعار، 8- زبده الاسرار، 9- عرفان الحق.

مهدوی، 485- 484 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا حسین خان دانش

فرزند محمدهاشم. نویسنده و شاعر متخلص به «دانش» از خاندان میرزاهای چهار سو علی قلی آقا، فاضل و دانشمند بوده و در بغداد و اسلامبول به تناوب ساکن بود. در سال 1362 ه.ق به سن متجاوز از هفتاد در آنکارا درگذشت. کتب زیر از اوست: 1- ترجمۀ رباعیّات خیام به ترکی، به کمک رضا توفیق، 2- ترجمۀ بعضی از قصه های لافونتن، 3- خرابۀ در این، 4- دستور زبان فارسی، 5- زردشت نامه.

مهدوی، 566- 565 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا حسین ساعت ساز

ولادتش سوم رمضان 1295 ه.ق، وفاتش حوالی 1370 ه.ق به اصفهان واقع شد. از اساتید خوانندگان اصفهان بود، ولیکن در اواخر عمر به کمال عسرت و مشقّت زندگانی می کرد و اگر کمک پاره ای از صاحبدلان نبود کارش بنهایت سختی می کشید. بطوری که خود می گفت در اوایل عمر به شغل ساعت سازی روزگار می گذاشته و به سبب ضعف باصره از آن دست کشیده خواسته بود داخل برگۀ روضه خوانان شود. همکاران حسود از بیم شکست رونق بازار خود او را از این کار منع کردند و به بهانۀ اینکه چون در مجالس ساز خوانندگی کرده ای، ورود تو در این شغل شریف سزاوار نیست و ممکن است بر ضد تو غوغا راه بیاندازند. بدین سبب شغل معینی نداشت و درآمد او منحصر بود به اینکه در مجالس عیش و عشرت دعوتش کنند و انعامی بدو بدهند. این کار هم در اصفهان بخصوص در آن ایام درآمدی که کفایت معیشت کند نداشت و اکثر به عنوان رفاقت و خصوصیت او را به مهمانی می خواندند و تکلیف خواندن باو می کردند. مرد فقیر هم جز اجابت چاره نداشت، باری حاصل وی از تحصیل موسیقی و آواز خوش همین بود که بزم دوستان را گرم می کرد. بسیار آرام و درویش مسک بود و با اندک مونه یی قناعت می کرد.

همایی، 251 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا حسین شبیه

چون در تعزیه ها شبیه خوانی می کرد به این نام معروف شد. از خوانندگان استاد قدیم اصفهان است که در جوانی حدود 30 سالگی حوالی سنۀ 1300 ه.ق فوت شد.

همایی، 253 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا حسین کوزه کنافی اصفهانی

منشی دفتر فتحعلی شاه قاجار، وی مولّف کتاب زینه الحکایات است در قصص و حکایات فارسی که به دستور پادشاه نامبرده تألیف شده است.

مهدوی، 527: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا حیدر علی شیروانی

فرزند ملّا میرزا. از اجلّۀ علما و فقها و نوادۀ دختری ملّا محمدتقی مجلسی و داماد علّامه ملامحمدباقر مجلسی است. کتب زیر ازوست: 1- تعلیقه بر مسالک، 2- رساله فی العصمه، 3- شکوک الصلاه.

مهدوی، 583 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا حیدر علی مجلسی

فرزند میرزا عزیزالله. از علمای معروف زمان خود بود و در بین سلسلۀ مجلسی به کثرت علم و وفور فضل و احاطه بر انساب خانوادۀ مشهور است. از شاگردان میرعبدالباقی امام جمعه است. در سال 1146 ه.ق متولد شد و در سال 1214 ه.ق درگذشت، در صحن تکیه آقاحسین خوانساری مدفون گردید. تألیفات: 1- اجازۀ کبیر، 2- تذکره الانساب، در انساب سلسلۀ مجلسی به طبع رسیده، 3- رساله در مفقود الخبر.

مهدوی، 582- 581 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا حیدر علی ندیم الملک

ابن میرزا مهدی بن ملاهاشم ندیم باشی، مصاحب محمدحسن میرزا ولی عهد بوده و لقب ندیم الملک به وی داده بودند. خط تحریری خوب می نوشته و زبان فرانسه را خوب می دانست. کتب چندی تألیف کرده و از فرانسه ترجمه کرده است که نسخ آن در کتابخانه عمومی اصفهان موجود است: 1- تاریخ اصفهان، 2- ترجمۀ اقوام المسالک، 3- ترجمۀ مروج الذهب.

مهدوی، 1019 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا داود مرعشی

در سال 1065 ه.ق در اصفهان متولد و در سال 1133 ه.ق در اصفهان درگذشت. شاعر و ادیب و نویسنده بود. کتب زیر ازوست: 1- دیوان اشعار 2- مثنوی زبور العاشقین 3- سفرنامه 4- سلطان الانساب.

مهدوی، 598: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا رضا کلباسی

فرزند میرزا عبدالرحیم بن میرزا محمدرضا بن العلّامه حاج محمدابراهیم کلباسی. عالم جلیل و فقیه جامع در سال 1295 ه.ق در اصفهان متولد و در سال 1383 ه.ق در مشهد درگذشت و در آنجا مدفون گردید.

در اصفهان و طهران و نجف در نزد علما تحصیل نموده و سالها در اصفهان ساکن و به ترویج دین و نشر احکام پرداخته است و اخیراً در مشهد مجاور شده است. کتب زیر ازیشان است: 1- انیس الدلیل، در شرح دعای کمیل، 2- ایقاضات الاصول، 3- الدعوه الحسینیّه، 4- مقامات العارفین، 5- مکیال الیقین، در اصول دین.

مهدوی، 625- 624: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا رضا ملّاباشی

عالم فاضل مرحوم حاج میرزا رضا ملّاباشی فرزند حاج میرزا احمد. داماد آقانجفی که مردی خیّر بوده و موقوفاتی از خود به یادگار گذاشته است و در سال 1334 ه.ق وفات یافت. مشارالیه از اجزای ثلاثّ عدالت خانۀ اصفهان بوده است. اعضای عدالت خانۀ اصفهان که به دستور ناصرالدین شاه در این شهر تأسیس شده بود عبارت بودند از 1- رکن الملک 2- شیخ الاسلام 3- ملاباشی.

مهدوی، 57 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا رضی مستوفی

فرزند میرزا محمد شفیع اصفهانی تبریزی وزیر فتح علی شاه قاجار، شاعر ادیب مورّخ متخلص به «بنده». از آثارش کتاب زینه التواریخ است که به کمک میرزا عبدالرحیم اشتهاردی اصفهانی در اصفهان تألیف نموده است. اصل ایشان از تبریز است.

مهدوی، 645- 644 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا زین العابدین اصفهانی

از نقاشان بزرگ مشهور قرن 10-11 هجری است که شاگرد سلطان محمد مصور بود و سلطان محمد اصلاً از اهالی سلطانیۀ زنجان و در نقاشی شاگرد استاد کمال الدین بهزاد است که بهزاد شاگرد سید احمد تبریزی است و سید احمد شاگرد جهانگیر بخارایی ملقب به عمده المصورین بود و جهانگیر را شاگرد استاد لال نوشته اند.

همایی، 327 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا زین العابدین شهرستانی

فرزند میرزا رفیع الدین صدر، دخترزادۀ شاه عباس کبیر است.

مهدوی، 1004 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا سید حسن موسوی

فرزند سیّد ابراهیم بن محمّد مومن بن علی رضا عالم.

از علمای شیخیّه در اصفهان و مورد احترام علما و دانشمندان بوده. درحدود سال 1263ه.ق متولد شد و در سال 1341 ه.ق درگذشت و در امامزاده اسماعیل مدفون شد و سپس به کربلا انتقال یافت. وی از شاگردان شیخ محمد باقر مسجد شاهی بوده است. وی تألیفات زیادی دارد، در حدود هفتاد مجلّد که از آن جمله است: 1- تحفه اللبیب، 2- مجالس الغرّاء.

مهدوی، 482: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا شکرالله مستوفی الممالک

از ورزا و صدور عهد صفویّه. باغ مستوفی (قسمت غربی خیابان فیض، محل فعلی کارخانۀ نور) از آثار اوست.

مهدوی، 1004 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا عباس خان شیدای دهکردی

میرزا عباس خان دهکردی متخلص و معروف به شیدا از شاعران و ادبا و فرهیختگان و روزنامه نگاران دوره اخیر اصفهان است. وی فرزند میرزا اسحاق دهکردی بوده و در سال 1299 ه.ق در دهکرد (شهرکرد) دیده به جهان گشود. پدرش از کدخدایان و منشیان دستگاه مالی و اداری حکومت بختیاریها در دوره ناصری و مظفری و مورد وثوق حکمرانان منطقه بود.

میرزا عباس تحصیلات مقدماتی را نزد پدر آموخت و پس از آشنایی با امور اداری و محاسباتی در کنار پدر، در دستگاه مرتضی قلی خان صمصام السلطنه بختیاری به خدمت مشغول شد. اما با بروز اختلاف میان خوانین بختیاری، میرزا اسحاق خانواده خود را به اصفهان نقل مکان داد. این امر موجبات پویندگی و شکوفایی فرهنگی بیشتری را برای عباس میرزا فراهم آورد. پس از ورود به اصفهان، در مدرسه صدر بازار در علوم دینی، به کسب علم پرداخت.

میرزا حسن خان جابری انصاری ملقب به صدرالادباء از مورخان و ادبا و فضلا و روزنامه نگاران معاصر اصفهان است. وی در سال 1287 ه.ق در شیراز دیده به جهان گشود. پدرش میرزا علی انصاری ملقب به امین الوزراء از دبیران و منشیان دیوانی ظلّ السلطان بود که ابتدا در شیراز خدمت دیوانی می کرد و پس از عزل ظل السلطان از حکومت فارس و انتصاب او به حکومت اصفهان وی نیز به همراه خانواده اش به اصفهان آمد. میرزا حسن خان تحصیلات مقدماتی را نزد پدر آغاز نمود. دوران تحصیل نزد پدر، سیزده سال به طول کشید و با مرگ نابهنگام وی، پایان یافت. در همین دوران بود که شکوفایی ذهنی و علمیش برای ظل السلطان روشن شد، زیرا یکسال قبل از مرگ پدرش بود که شرح ملا علی قاری بر فقه ابوحنیفه را از عربی به فارسی ترجمه کرد.

بعد از مرگ پدر شاهزاده به پاس خدمات پدر، دستور داد تا میرزا حسن به خدمت دیوان درآید. به جز در سال 1321 ه.ق که به سفر حج رفت، دیگر پا از اصفهان بیرون ننهاد و به درس و بحث و تحقیق و تألیف روزگار گذراند و به تألیف و ترجمه و جمع آوری آثاری چون تاریخ اصفهان و در وفیات الاعیان و جواهرالجواهر همت گماشت.

در مشروطه به اموردیوانی و کتابت مراسلات ایران و دیگر کشورها را در دست گرفت و با وجود خواهش اعیان و ملاکین به مجلس نرفت. انتشار مجله گنجینه ی انصار و نامه ده فصلی در محاسن مشروطیت به مرحوم حجت الاسلام آقامیرزا ابراهیم شیرازی که در جراید نیز درج شد و همه در باب مشروطه ی اسلامی بود.

بعد از برهم خوردن کار مجلس برای فرار از توبیخ محمدعلی شاه به عتبات عالیات رفت و چون اصفهان به دست بختیاری ها فتح شد و قائله محمدعلی شاه نیز خاتمه یافت، وی به اصفهان بازگشت. در سال 1328 ه.ق ریاست محکمه ی جزای عدلیه اصفهان را پذیرفت و پس از غارت عدلیه به دست کسانیکه سیاست خود را به روس بسته می دانستند، استعفا داده و انزوای مطلق گزید. اما یک بار دیگر در سال 1299 ه.ق به فکر افتاد تا مجله اسرارالانصار را منتشر کند، اما توفیقی در آن نیافت. از این پس میرزا حسن خان جابری همه اوقات خویش را به مطالعه و تحقیق اداره ی املاک و مستغلّات خود پرداخت، تا سرانجام در سال 1376 ه.ق در سن هشتاد و نه سالگی درگذشت.

آثار او عبارت است از نوشدارو، تهذیب الاخلاق، تاریخ نصف جهان و همه جهان، آفتاب درخشنده، آگهی شهان از کار جهان، بدایع و نوادر، شرح حال شیخ بزرگوار سعدی، تاریخ اصفهان و ری و همه جهان، گوهر شب چراغ، تفسیر حسن، جوالجواهر، گزارش زندگانی پیرعلی شیخ جابری.

اخضری، 174- 166: 1386

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا عباس خان شیرا

فرزند اسحاق، ادیب و شاعر و نویسندۀ محقق، در علم و فضل ممتاز بود. در سال 1299 ه.ق در شهرکرد متولّد شد و در اصفهان خدمت جمعی از بزرگان علم و ادب، در فقه و اصول و منطق و کلام و حدیث و تفسیرتحصیل نموده که از آن جمله است: آخوند کاشی، آقاشیخ مرتضی ریزی و میرزا حسین همدانی و در خط از شاگردان میرزا فتح الله جلالی بود. سالها در اصفهان انجمن ادبی تأسیس نمود و به ترویج شعر و ادب و تصحیح اشعار گویندگان پرداخت و به نشر مجلّۀ ادبی «دانشکده» نیز اقدام نمود. در سال 1369 ه.ق درگذشت و در این تکیه مدفون گردید.

مهدوی، 685: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا عباس نحوی

فرزند میرزا عبدالجواد، ادیب و فاضل از بنیانگذاران فرهنگ جدید در اصفهان به شمار می رود. مدرسۀ دیانت به مدیری او از اولین مدارس جدید اصفهان است. سالها مدیر دبستان نظامی و سپس دبیر ادبیات دبیرستانهای اصفهان بوده و جمعی کثیر از دانش آموزان از محضر او استفاده نمودند. کتابی در صرف و نحو و کتابی در شرعیّات جهت محصلین مدارس تألیف نموده که به طبع رسیده و سالها در اصفهان تدریس می شد. در سال 1300 ه.ق متولد شد و در سال 1371 ه.ق درگذشت و در تکیۀ مجاور تکیۀ ملک مدفون گردید. دیگر از آثار او رسالۀ مختصری است در شرح حال نحوی های هرندی خانوادۀ خود.

مهدوی، 445- 444: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا عبدالباقی طبیب

ابن میرزا محمدعلی طبیب، از اطبّاء معروف بوده، و مدتها نزد جمعی کثیر طب و فلسفه و ادب آموخته که از آن جمله مرحوم همای شیرازی را باید نام برد. متجاوز از یکصدسال عمر نموده و در سال 1346 ه.ق درگذشت. در صحن تکیۀ آغاباشی، جنب تکیۀ خاتون آبادی مدفون گردید. از فرزندانش سه تن جز طبیبان معروف اصفهان در محله پاقلعه بوده اند؛ میرزا ابراهیم وثیق الحکماء،  میرزا اسماعیل مشیرالحکماء و میرزا مرتضی اعتماد الحکماء.

مهدوی، 1022 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا عبدالجواد کلباسی

فرزند آقا محمد مهدی بن علّامه حاج محمد ابراهیم کلباسی. عالم فاضل در نزد پدر خود و جمعی دیگر از علما تحصیل نموده و پس از فوت پدر در مسجد حکیم امانت نمود. در سال 1314 ه.ق فوت شده و در مقبرۀ خانوادگی خود مدفون شده است. کتاب تذهیب الاصول در شرح تهذیب الاصول را در زمان تحصیل نزد پدر در سال 1278 ه.ق تألیف نموده است.

مهدوی، 763 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا عبدالحسین صدرالمحدثین

مرحوم میرزا عبدالحسین صدرالمحدثّین، از وعّاظ معروف اصفهان بلکه ایران به شمار می رفت. در حدود سال 1310 ه.ق در اصفهان متولد شد. نزد جمعی از فضلای این شهر تحصیل نموده، به طهران رفته، آنجا نیز چندین سال به  تحصیلات جدید و قدیم پرداخته و به ترویج دین پرداخت. در نهضت تجددخواهی و دگرگونی وضع قدیم به صورت تمدن جدید و تشکیل شرکت ها و تأسیس کارخانجات، در اصفهان و سایر شهرهای ایران مردم را با بیانات شافیه و سحر کلام خویش مشغول می داشت. در حدود سال 1367 ه.ق درگذشت.

مهدوی، 792- 791: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا عبدالحسین قالب تراش

فرزند آقامحمدجواد تاجر اصفهانی ولادتش در سال 1264 ه.ق و وفاتش بعد از سال 1348 ه.ق واقع شد. در یکی از حجرات فوقانی کاروانسرای ساروتقی دکه داشت. به عنوان قالب تراش مشهور بود، ولیکن در هنرهای دیگر از قبیل نقاشی و حکاکی و مقواسازی و صحافی و معرق سازی نیز استادی و مهارت داشت. هر دو خط نسخ و نستعلیق را هم استادانه می نوشت و از انواع هنرش نمونه های عالی وجود داشت. بعلاوه صاحب ذوق ادبی بود و اشعار بسیار از برداشت که اکثرش منتخب گفته های شاعران بود.

همایی، 375- 374: 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا عبدالحسین قدسی

فرزند میرزا محمدعلی خوشنویس بن محمد کریم.

ادیب فاضل و شاعر از فرهنگیان اصفهان بود که با تأسیس مدرسۀ قدسیۀ فرهنگ جدید را در این شهر پی ریزی نمود. در سال 1287 ه.ق متولد شد و در سال 1366 ه.ق درگذشت و در تکیۀ تویسرکانی مدفون گردید. از آثارش کتاب تحفه الفاطمیه و کتاب شرعیّات جهت مدارس جدید به طبع رسیده است.

مهدوی، 768- 767 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا عبدالرحیم کلباسی

در 9 شعبان 1254 ه.ق متولّد شد و در 9 شعبان 1335 ه.ق درگذشت و در تکیه میرزا ابوالمعالی مدفون گردید. در اصفهان و نجف در خدمت جمعی از فحول علما تلمّذ فرمود. کتب ایشان: 1– تعلیقه بر رسائل شیخ انصاری 2- کشف الحجاب درشرح خلاصه الحساب و . . . .

مهدوی، 627- 626: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا عبدالرزاق طبیب اصفهانی

ادیب فاضل و شاعر متخلص به «مشرب» و مولّف کتاب الطب بود.

مهدوی، 774: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا عبدالرزاق محدث حائری همدانی

فرزند علی رضا بن عبدالحسین بن ابی طالب بن عبدالکریم بن یحیی بن محمد سفیع بن محمد رفیع بن فتح الله قزوینی حائزی اصفهانی. اجدادش عموماً مولّف اهل فضل و کمال بوده، به طوری که مولی عبدالکریم مولّف نظم الغرر و محمد یحیی مولّف ترجمان اللغه در شرح قاموس مطبوع می باشد. در سال 1117 ه.ق زنده بوده و محمد شفیع نویسنده کتاب متمم ابواب الجنان متوفی در سال 1104 ه.ق و محمد رفیع مولّف کتاب ابواب الجنان می باشد و در سال 1089 ه.ق درگذشت. صاحب عنون در 1291 ه.ق در اصفهان متولد شد و خدمت جمعی کثیر از فضلای این شهر همچون حاج میرزا بدیع درب امامی، آخوند کاشی، حاج آقا منیر بروجردی، آخوند گزی، آقانجفی و آقا سیدمحمدباقر درچه ای و در همدان از سیّد عبدالمجید گرّوسی و در نجف به درس جمعی از بزرگان حاضرشد. سپس به همدان مهاجرت نموده و تا آخر عمر در آنجا به ترویج و نشر احکام از راه تألیف و تصنیف و منبر و محراب پرداخت. سرانجام در اوایل شوّال 1383 ه.ق در همدان درگذشت. تألیفات او بالغ بر هفتاد مجلد کتاب و رساله است، از آن جمله است: 1- ذریعه المعاد، در شرح نجاه العباد، 2- رساله در غنا، 3- رساله در درایه.

مهدوی، 775- 774 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا عبدالعلی هرندی

فرزند میرزا محمدتقی، از علمای گوشه نشین و فضلا و مدرسین بود و تخصصّ در تدریس نحو داشته و به همین جهت اولاد و اعقاب خود و برادرانش تاکنون به نام نحوی شهرت دارند. کتب زیر ازوست: 1- دو شرح بر سیوطی، یکی سی هزار بیت و دیگری شصت هزار بیت، 2- رساله صیغ العقود، 3- شرح دعای یا من ارجوه، 5- رساله عیدیّه، 6- حواشی بر بسیاری از کتب، فقه و اصول و نحو و غیره.

در سال 1222ه.ق متولد شد و در سال 1306 ه.ق درگذشت و قبرش در سر قبر آقاست.

مهدوی، 446: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا عبدالغفار خان حاج نجم الدوله

فرزند ملاعلی محمدبن محمدحسین اصفهانی.

ادیب فاضل ریاضی دان معروف، از مفاخر علمی و ادبی ایران، به خصوص در ریاضیات شهرت و عنوان داشته و سالها در مدرسۀ دارالفنون تدریس می نمود. در سال 1259 ه.ق متولد شد و در سال 1326 ه.ق درگذشت و در طهران مدفون گردید. کتب و رسائل زیادی نوشته و عموماً به طبع رسیده، از آن جمله است: 1- آسمان، در هیئت (استدلالی جدید)، 2- اصول علم جغرافیا، 3- اصول هندسه، 4- بدایه الجبر، 5- بدایه الحساب.

مهدوی، 780- 779 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا عبدالوهاب منجم

میرزا عبدالوهاب، منجم باشی مهدعلیا، در سال1250 ه.ق متولد شد و در سال 1289 ه.ق درگذشت.  وی از ریاضی دانان معروف به شمار می رفت. در دارالفنون تحصیل نموده و در آنجا نیز سالها تدریس می نمود. از آثارش: 1- ترجمۀ کشف الآیات به زبان لاتین، 2-  نجوم القرآن فی اطراف الفرقان به طبع رسیده است.

مهدوی، 781: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا علاالدین شهرستانی

فرزند میرزا رفیع الدین محمد صدر، در اوایل محمدصادق نام داشت شاه عباس اول او را به علاء الدین محمد مخاطب ساخت. ادیب و شاعر و دانشمند بوده، صائب وی را متخلص به «فایز» ساخته، در اغلب علوم از فقه و اصول و کلام و بالاخص نجوم مهارت کامل داشت و در عهد شاه صفی به حکم آن پادشاه، چشم های او و برادرانش را کور ساختند. دیوان اشعار و مثنوی دارد.

مهدوی، 1005- 1004 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا علی آقا خراسانی

میرزاعلی آقا خراسانی معروف به جهاد اکبر، فاضل و ادیب، روزنامه نگار و مدعی العموم عدلیه اصفهان، فرزند سیدجعفر خراسانی و برادر جهاد اصغر است که در اصفهان متولد شد. بعدها به علت انتشار روزنامه جهاد اکبر به همین نام معروف و مشهور شد. از خانواده ای کم درآمد و تهی دست بود، ولی خاندان او همه در فضل و دانش از فضلا و دانشمندان اصفهان به شمار می رفتند. چنانکه حاج آقا رضا خراسانی، از علمای معروف اصفهان و مدرسه سلطانی بودند.

سعی بلیغ او در علم آموزی باعث شد تا خیلی زود با زبان های انگلیسی و عربی آشنا شود و دروس حقوقی را کامل فرا گیرد. پس در خدمت وزارت دادگستری درآمد. مدتها در وزارت دادگستری مدعی العموم عدلیه اصفهان بود تا اینکه او را به یزد خواندند و در آنجا به ریاست دادگستری تایین شد. به سال 1304 ه.ش برای مجلس موسسان انتخاب و روانه تهران شد. سرانجام در سال 1325 ه.ش در اصفهان وفات یافت.

اخضری، 48- 46: 1386

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا علی اکبر تابش

فرزند حاج میرزا مهدی. ادیب شاعر مقدس، از خاندان میرزا هادی بیدآبادی که نسب آنان به میرزا مهدی اشتهاردی نویسندۀ عصرنادری و بانی مدرسۀ میرزا مهدی در بیدآباد می رسد. وی نزد فضلای اصفهان مقدّمات علوم را آموخته و در علم و ادب و ریاضی و سیاق مهارت داشت. در انجمن ادبی شیدا شرکت جسته و از اعضای محترم انجمن به شمار می رفت. قسمتی از اشعارش در مجلّۀ دانشکدۀ اصفهان به طبع رسیده و دیوانش قریب سه هزار بیت است. در سال 1370 ه.ق به سنّ متجاوز از 65 سالگی در طهران درگذشت و در قم مدفون گردید.

مهدوی، 557- 556 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا علی خان مستوفی خزانه

فرزند عبدالباقی نوّاب اصفهانی، فاضل و ادیب بوده و در دستگاه ظل السلطان اهمیتی داشت. در سال 1309 ه.ق به شرحی که مرحوم انصاری در تاریخ اصفهان و ری در وقایع سال مزبور می نویسد مسموماً فوت شده است. از آثارش کتاب احسن التواریخ در ترجمۀ تاریخ آل عثمان تألیف محمد فرید بیک و هدیۀ رمضان، ترجمۀ از کتاب امیرارسلان مصری به طبع رسیده در شب فوت او سه نفر دیگر، میرزا حبیب الله مشیرانصاری، حاج میرزا حسن شیخ الاسلام و میرزا محمّدخان امین الدوله نیز مسموماً فوت شدند.

مهدوی، 814 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا علی زرگر

از تبارزۀ محله عباس آباد اصفهان است که به هنر زرگری در عهد شاه عباس کبیر شهرت داشت.

همایی، 380- 378: 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا علی محمدخان نظام الدوله

در سال 1222 ه.قدر ایران متولد شد. در اصفهان و طهران تحصیل علوم نموده، در سال 1247 ه.ق به اتفاق پدر به نجف اشرف مهاجرت نمود و به تکمیل علوم و تهذیب نفس و تألیف و تصنیف پرداخت. در فقه و اصول و حدیث و رجال و علوم ادبی و ریاضیات مهارت داشت و قریب 18 مجلد کتاب تألیف نمود که از آن جمله است: 1- البرهان، 2- تقریرات، 3- دیوان شعر، به عربی و فارسی، 4- رساله در اصول فقه.

مهدوی، 391- 390 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا علی نقی خان سرهنگ (سرتیپ)

از منسوبین به معتمدالدولۀ نشاط بوده و غالباً خود را «نشاطی» می خوانده و با نابینائی، هم تأسیس مدرسه ای برای فرهنگ کرده و هم تشکیل انجمن ادبی داده و در ترویج علم و فرهنگ بسیار کوشا بوده و مشارالیه را باید یکی از بنیانگذاران فرهنگ جدید در اصفهان دانست. پدرش میرزا احمد طبیب، از خاندان کلانتران اصفهان، مردی فاضل و عارف مسلک بوده و در 9 جمادی الاولی 1339 ه.ق وفات یافته است. آقا محمدنشاط، برادر آقاتقی صهبا می باشد. جوانی مهربان، از معاصرین آذر بیگدلی صاحب تذکره است.

مهدوی، 977: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا غلامرضا خطاط

از خوشنویسان معروف است که خط نستعلیق جلی را مخصوصاً بسیار عالی و درست می نوشته و در فنّ کتیبه نویسی و ترکیب کلمات بی نظیر بوده، شکسته را نیز خوب می نوشته، طبع شعری نیز داشته است.  پاره ای از کتیبه های مدرسۀ عالی سپهسالار در طهران به خط اوست. فوت او در حدود سال 1307 ه.ق روی داده و در صفائیه جنب ابن بابویه در شهر ری مدفون گردید.

مهدوی، 849- 848: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا غلامرضا خطّاط اصفهانی

نویسنده قسمتی از کتیبه های مدرسۀ سپهسالار جدید در طهران. در فن کتیبه نویسی و ترکیب کلمات بی نظیر بوده. از آثارش تابلوی بزرگ و زیبایی است به طول و عرض 5/1×5/2 متر که حدیث «نادعلیاً مظهر العجایب» را تا آخر با طلای ناب جهت دوست محمدخان معیّر الممالک نوشته است. فوتش در سال 1307 ه.ق بوده است و در صفائیّه ابن بابویه مدفون گردید.

مهدوی، 1024: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا قاسم امامی

میرزا قاسم امامی اصفهانی از رجال قرن یازدهم هجری است. در موسیقی مهارت داشت، اهل شعر و شاعری نیز بود و سراجی تخلص می کرد، از ایران به هندوستان رفت و همانجا درگذشت. میرزا محمدصالح و پسرش میرزا محمدصادق آزادانی اصفهانی که از مهاجران ایران به هندوستان بودند با میرزا قاسم امامی مصاحبت و معاشرت داشتند، میرزا محمدصادق صاحب کتاب شاهد صادق و صبح صادق است که در سنۀ 1061 ه.ق در هندوستان درگذشت.

همایی، 241 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا قیصر بیدآبادی

شاعر ادیب در قرن سیزدهم هجری است.

مهدوی، 869: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا کمال الدین ابوالهدی کلباسی

فرزند میرزا ابوالمعالی، عالم فقیه زاهد مجتهد اصولی، در زهد و تقوی مانند پدر بزرگوار و برادر عالی مقدار خود بی مثل و مانند بود، در مکارم اخلاق و صفات و حالات روحانی کم نظیر. در اصفهان نزد پدر خود و عده ای دیگر تلمّذ فرموده و جهت تکمیل به نجف اشرف مهاجرت فرموده، و در آنجا از محضر مرحوم آقاسیّد محمد کاظم یزدی و آخوند خراسانی استفاده نموده و پس از وصول به مقامات عالیۀ اجتهاد با اخذ اجازات از علمای وقت به اصفهان مراجعت نموده و به درس و بحث و تدریس اشتغال جسته است. حوزۀ درس ایشان خصوصاً در قسمت رجال مورد نظرو عنایت اهل فضل بوده است. کتب و رسائلی تألیف فرموده که از آن جمله است: 1- البدر التمام، در احوال پدر و جدّ والامقام خود به طبع رسیده. 2- التحفه الی سلاله النبوه، و آن اجازه ای است که جهت آیه الله العظمی آقای آقا سیّد شهاب الدین نجفی مرعشی مرقوم فرموده اند. 3- حاشیه برکفایه الاصول استادش. 4- الدرّ المثین فی جمله من الصمنّفات و المصنّفین. 5- درّه البیضاء، در اجازۀ روایت. 6- زلّات الاقدام، در اشاره به اشتباهات رجالی برخی از اعلام. 7- سماء المقال فی تحقیق علم الرجال. 8- الفوائدالرجالیّه.

مهدوی، 218- 217 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا کوچک اصفهانی

نقاش معروف قرن دهم هجری شاگرد مانی شیرازی است که به عقیدۀ بعضی اصلاً چینی بوده که به شیرازی شهرت یافته و چندین نقاش بزرگ زیردست او تربیت شده اند که یکی از آنها میرزا کوچک اصفهانی است.

همایی، 328: 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا کوچک خواجوئی

میرزا کوچک خواجوئی خوشنویس شکسته از اساتید خط در اواخر قرن 12 و اوایل قرن 13 هجری در اصفهان بود. در کتاب جغرافیای اصفهان تألیف میرزا حسین خان نام وی در جزو خوشنویسان بزرگ اصفهان بعنوان میرزا کوچک خواجویی بعد از درویش عبدالمجید و قبل از آقامحمدجعفر ذکر شده است.

همایی، 85 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا لطف الله روضه خوان اصفهانی

برادر حاج ملا حبیب روضه خوان معروف اصفهان است که در موسیقیدانی و حسن آواز یگانۀ عصرناصرالدین شاه بود. وی از اصفهان به طهران مهاجرت کرده، اینجا شهرتی عظیم گرفت و محبوبیتی عمومی یافت. اعقابش هنوز در تهران ساکن اند.

همایی، 253 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا محمد

از نقاشان و قصه گویان معروف قرن 11 که در قهوه خانه های اصفهان قصه حمزه می گفت. از هنر شعر و شاعری نیز بهره داشت.

همایی، 388: 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا محمد ابراهیم چهارسوقی

ابن سیّد محمدصادق بن امیر زین العابدین خوانساری. پدرش آقا سیّد محمّد صادق خوانساری از علما و دانشمندان اصفهان است که در سال 1289 ه.ق درگذشت و در بقعه تکیۀ مادر شاهزاده، جنب پدر مدفون گردیده است. آثار وی عبارت است از: 1- شرحی بر زبدۀ شیخ بهایی 2- کتاب الاحباط و التکفیر 3- شرح بر شرایع در 5 جلد.

مهدوی، 112 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا محمد باقر قمی اصفهانی همدانی

از روسای علمای شیخیّه و ساکن همدان بوده، عالم فاضل محقق کامل، در سال 1239 ه.ق در قسمتی از بلوک اصفهان متولد و در سال 1319 ه.ق در همدان درگذشته است. کتب زیر ازوست: 1- الاجتناب، 2- اسرارالشهاده، 3- بشارات، 4- تحفه النجفیّه، 5- جبر و تفویض، 6- جواب شبهات وارده بر شیخ احمد احسائی، 7- درّه النجفیّه، دو جلد، 8- رساله در شرح نفس رحمانی.

مهدوی، 322 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا محمد باقر تویسرکانی

فرزند مرحوم حاج میرزا عبدالغفّار حسینی، در سال 1293 ه.ق متولد شد و در سال 1374 ه.ق درگذشت و در تخت فولاد جنب پدر بزرگار خود مدفون گردید. کتب زیر ازوست: 1- تعلیقات بر حواشی مغنی، 2- حواشی بر شرایع، 3- حواشی بر شرح لمعه، 4- حواشی بر تفسیر روح البیان شیخ اسماعیل حقّی، 5- المأثر الباقریّه، در چندین مجلّد.

مهدوی، 351- 350 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا محمد باقر قمشه ای

در فهرست کتابخانۀ مدرسۀ فیضیّۀ قم در متن کتاب الجمع بین الرأیین عربی چاپ فرماید: «بعد از این کتاب رسالۀ دیگری در این نسخه مندرج است به نام رساله فی موضع الخلافه الکبری که در آن پس از مقدماتی از خلافت را با براهین عقلیّه ثابت نموده است و نیز رسالۀ دیگری تحت عنوان رساله فی موضوع العلم در این نسخه مندرج و دو رسالۀ اخیر از تألیفات مرحوم میرزا محمّدباقر قمشه ای اصفهانی می باشد».

مهدوی، 306 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا محمد تقی الماسی

فرزند میرزا کاظم بن میرزا عزیزالله بن مولی محمّد تقی مجلسی اصفهانی، عام فاضل و معروف در سال 1089 ه.ق متولد شد و در سال 1159 ه.ق درگذشت. از جد مادری خود علامه ملامحمد باقر مجلسی روایت احادیث می کند و جمعی از دانشمندان در عداد شاگردان و حجازین از او می باشند. کتب زیر ازوست: 1- بهجه الاولیاء فارسی، در ذکر کسانیکه به شرف ملاقات حضرت ولی عصر نایل شده اند. 2- الرسائل الکثیره و غیره.

مهدوی، 421- 420: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا محمد حسن نجفی

عالمی بزرگ و فقیهی نامور در دیانت بود و مرحوم میرزای شیرازی اعتماد تامی به او داشته که اهل اصفهان هر وقت ازیشان سئوال کرده اند که به چه کسی رجوع کنند؟ می فرمودند به میرزا محمدحسن نجفی.

جمعی از خواص از ایشان تقلید می کردند و ایشان امام جماعت مسجد ذوالفقار بود و عمر گرامی را صرف تحصیل و تدریس می فرمود. در حدود سال 1237 ه.ق متولد شد و در سال 1317 ه.ق در اصفهان درگذشت و در لسان الارض مدفون گردید، سپس به نجف منتقل گردید. کتب زیر ازیشان است: 1- اجزایی در اصول، 2- اجزایی در فقه، 3- حاشیه بر فصول.

مهدوی، 505- 504 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا محمد حسین بن حکیم محمدباقر قمی

برادر بزرگ میرزا محمدسعید است که هر دو برادر از اطبای مخصوص شاه عباس ثانی و در دربار او بسیار محترم و مقرب بودند و در تاریخ میرزا طاهر وحید وقایع نگار از آنها مکررّ نام برده است. در تذکرۀ نصرآبادی نیز ترجمۀ حالی از میرزا محمد سعید نوشته و تجلیل بسیار از اخلاق و حذاقت وی در طبابت کرده است و می گوید در جلوس نواب اشرف یعنی شاه سلیمان به سعایت بدگویان مورد خشم واقع شده و فرمان حبس او را به قلعۀ الموت داد، اما به شفاعت خیرخواهان او را عفو کرد و میرزا محمدسعید از آن پس به قم رفته و آنجا به زهد و عبادت و انزوا پرداخت.

همایی، 330: 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا محمد حسین فروغی

معروف به ذکاء الملک و ملقب به ادیب، نویسنده ای توانا، و مترجمی زبردست، و شاعری قادر است. در سال 1255 متولد شد و در سال 1325 ه.ق در طهران درگذشت.

او در اصفهان و عتبات تحصیل نموده، پس به ایران مراجعت کرده، در طهران ساکن شده، با محمّد حسن خان مراغه ای اعتماد السلطنه آشنا شده و به واسطۀ او در دستگاه دولتی راه یافته و تا آخر عمر معزز و محترم زیست.

کتب زیر از تألیفات اوست: 1- بدیع 2- تاریخ ادبیات ایران 3- تاریخ اسکندر کبیر 4- تاریخ مختصر ایران 5- تاریخ ساسانیان 6- تاریخ ایران از قبل از میلاد تا عهد قاجاریه 7- تاریخ ایران قدیم 8- ترجمۀ عشق و عفت 9- ریحانه الافکار 10- ژرژ انگلیسی 11- سفر هشتاد روزه دور دنیا 12- غرایب زمین و عجایب آسمان 13- کبۀ هندی 14- مجموعۀ نظم و نثر 15- مسافرت مسیو استانله دور دنیا 16- روزنامۀ تربیت، و غیره

مهدوی، 150- 148 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا محمد حسین مدرس کهنگی

فرزند سید محمدابراهیم بن علی طباطبائی، از علمای اخیار، وصلی و ازکیا بوده در اصفهان در خدمت جمعی از فحول و دانشمندان تحصیل نموده تا به درجۀ اجتهاد نائل گردید. سپس در سال 1317 ه.ق به نجف رفته و به درس اساتید نشسته تا که به مجتهدی بلاعدیل گشت. در سال 1321 ه.ق به اصفهان مراجعت نموده، به تدریس و تألیف اشتغال جسته و کمتر با مردم مراوده می نمود. در حدود سال 1288 ه.ق متولد شد و در سال 1376 ه.ق درگذشت و در تخت فولاد مدفون گردید. کتب زیر از تألیفات اوست: 1- تقریرات اصولی آخوند خراسانی، 2- تقریرات فقهی آقا سیّد محمدکاظم یزدی، 3- رساله در بداء به نام هدایه الوری در شرح بدا که به طبع رسید.

مهدوی، 531: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا محمد حسین نورالدین مجلسی

میرزا محمدحسین ملقب به نورالدین و معروف به مجلسی و متخلص به چهره از دانشمندان و ادبا و واعظان و روزنامه نگاران و آزادی خواهان صدر مشروطیت اصفهان است. وی فرزند میرزا حسنعلی و متولد سال 1274 ه.ق در اصفهان بود. در همین شهر به کسب علم و دانش پرداخت و چون پدر و اجدادش از تحصیل کردگان و اساتید علوم دینی بودند، او نیز به جرگه آنان پیوست و وارد حرفه وعظ و خطابه شد.

بعد از پیروزی آزادی خواهان و برقراری مشروطیت در ایران، با ایجاد انجمن بلدیه در اصفهان، وی به عنوان یکی از اعضای فعال این انجمن انتخاب شد. همزمان با آن، تصمیم گرفت خدمات خود را در قالب انتشار روزنامه ای به نام فرج بعد شدت تکمیل کند. در سال 1307 ه.ق دار درگذشت.

اخضری، 58- 57: 1386

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا محمد رضا صدرالکتاب

میرزا محمدرضا ملقب به صدرالکتاب از خطاطان مشهور است. اصلش از محله عباس آباد اصفهان و مدتی در نزد میرسیدعلی شاگردی کرده، چون وی به هندوستان مسافرت نمود، به خدمت میرزا ابوتراب رفته و کمر همت به فرا گرفتن تعلیم از وی بسته، تا در انواع خط مهارت کاملی یافته است. علاوه بر خوش نویسی در سایر علوم هم دستی داشته است. در سال 1118 ه.ق درگذشت.

سنگلاخ گوید آنچه از کتب به خط وی دیده ام بدین قرار است: دیوان سیدجلال الدین عضد، پنجاه و پنج ورق از دیوان سدید اعور، منتخبات اشعار امیر نظام الدین احمد متخلص به سهیلی، دیوان فخرالدین مسعودبن بهمن، دیوان قصاید شاه نصرالدین معروف به شاه کبود جامه، کتاب مثنوی شاه درویش و صفات العاشقین مولانا هلالی استرآبادی.

نورصادقی، 257: 1316

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا محمد علی خان فروغی

فرزند میرزا محمدحسین خان ادیب ذکاء الملک. از نویسندگان معروف و فضلای مشهور و سیاستمداران و وزرای عصرحاضر بود و نمونه کامل وزرا و صدور زمان های سابق، چون خواجه نظام الملک و دیگران می بود. در فضل و ادب و شعر و حکمت و تاریخ و ریاضی کم نظیر می بود. در سال 1294 ه.ق متولد شد و در سال 1361 ه.ق در طهران درگذشت. کتب زیر ازوست: 1- آیین سخنوری، 2- سیرحکمت در اروپا در سه مجلّد، 3- فهرست رجال بزرگ ممالک، 4- تصحیح کلیات سعدی.

مهدوی، 839 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا محمد علی خان گلستانه

فرزند محمدباقر بن حسین بن سید علاء الدین.

فاضل ادیب در اواخر قرن سیزدهم هجری در اصفهان محترم و معزّز می زیسته و منصب استیفا داشته و در سال 1290 ه.ق مسجد صفا واقع در محلۀ شهشهان را بنا نموده و اثر خیری از خود به یادگار نهاد. کتیبه مسجد به خط محمدتقی بن محمد ابراهیم خطاط اصفهانی است.

مهدوی، 808 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا محمد علی طباطبائی اصفهانی

ابن عبدالکریم طبیب حاذق، مولّف کتاب راحه الانسان در طب به زبان فارسی، در ادویّۀ مفرده و مرکّبه بود.

مهدوی، 840- 839 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا محمد علی عارفچه

از فضلای اهل منبر که عمری به زهد و قناعت گذرانید. در سال 1380 ه.ق به سن متجاوز از هشتاد درگذشت و جنب پدر مدفون گردید. کتب زیر ازوست که همۀ آنها مطبوع می باشد: 1- تحفه المعصومین، 2- دیوان اشعار، 3- زبده القصائد، 4- صد قصیده و زیارات، 5- منتخب کبیره در ادعیه و زیارات، 6- هدیّه المعصومین.

مهدوی، 537- 536 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا محمد علی کلانتر

فرزند میرزا رحیم. از خاندان کلانتری ها از سادات حکیم سلمان است. پدرش مردی شریف و نجیب و کریم الطبع بوده، در سال 1295 ه.ق درگذشت. حمّام و بازارچه کلانتر در کوچۀ گلبهار منسوب به اوست. مرحوم حاج میرزا محمدعلی نیز مانند عموم خاندان خود مردی شریف و ادیب دوست بوده و با فوت او، عنوان کلانتری نیز که از مناصب محترم و جزو تشکیلات حکومت و ایالت در قدیم بود از بین رفت. در سال 1350 ه.ق درگذشت و قبرش در یکی از حجرات تکیۀ ملک در تخت فولاد است.

مهدوی، 1024- 1023: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا محمد علی مکرم

شاعر ادیب، مدیر روزنامۀ صدای اصفهان، مجلّۀ سپاهان و صاحب دیوان مطبوع بود و در 1304 ه.ق درگذشت و در تکیه گلزار مدفون شد.

مهدوی، 925- 924: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا محمد مهدی چهارسوقی

در سال 1251 ه.ق متولد شد و در سال 1324 ه.ق درگذشت و در بقعه پدر مدفون گردید. کتب زیر از اوست: 1– ترجمۀ الفیّه به نام فرایض الیومیّه، 2- تعلیقه برلمعه الدمشقیّه.

مهدوی، 348- 347 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا محمد مهدی شهرستانی

فرزند سیدابوالقاسم موسوی اصفهانی و از اکابر علمای امامیه و فقیه زاهد است. در حدود سال 1130 ه.ق در اصفهان متولد شد و در 12 صفر 1216 ه.ق در کربلا درگذشت. پس از تحصیل مقدمات در اصفهان با اهل و عیال به کربلا مهاجرت نمود. تألیفات او عبارتند از: 1- تفسیر برخی از سوره های قرآن، 2- حاشیه بر مفاتیح، 3- فدالک، در شرح مدارک، 4- مصابیح در فقه.

فرزندش میرزا محمدحسین عالم جلیل، داماد آقامحمدعلی کرمانشاهی بوده، سفرهای متعدّد به هند و ایران و حجاز نموده و به آغابزرگ مشهور بوده و در 1247 ه.ق درگذشت.

برادرش میرزا ابوالقاسم نیز فاضل بوده و پس از فوت پدر به زمان اندک درگذشت.

فرزند میرزا محمدحسین، میرزا محمدجعفر متوفی در کربلا به سال 1260ه.ق، مولف رساله وقع شبهتین از حاج سیدمحمدباقر حجه الاسلام درباره موقوفات میرزا فضل الله شهرستانی در اصفهان و همچنین ترجمه همین کتاب به فارسی. دخترش زوجه سیدمحمدحسن مرعشی بن محمدعلی حسینی بوده،  از این رو این سلسلۀ مرعشیّه ساکن کربلا به شهرستانی معروف شدند.

مهدوی، 958- 957: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا محمد هاشم چهارسوقی

فرزند میرزا زین العابدین خوانساری در سال 1235 ه.ق در خوانسار متولد گردید. در خوانسار و سپس نجف سال ها به درس شیخ اسفاری حاضر شده و پس از وصول به مقام اجتهاد به اصفهان مراجعت نموده و تا آخر عمر در این شهر ساکن و به تدریس و ترویج و تألیف پرداخته و جمعی کثیر از فضلا و علمای این شهر از محضرش بهره بردند. کتب زیر از تألیفات اوست: 1- اصول آل الرسول، 2- تنبیه الحکماء، حاشیه بر اسفار ملاصدرا، 3- حلّ العسیر، در احکام عصیر، 4- مبانی الاصول.

مهدوی، 1009- 1007 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا محمد هاشم روضاتی

در سال 1319 ه.ق متولد شد و در سال 1356 ه.ق در شطّ کوفه غرق شده و در نزد عم بزرگوار خود در وادی السلام مدفون گردید. عالم و فاضل و محقّق بوده، امید ترقیّات زیاد دربارۀ او می رفته، لکن اجل مهلتش نداد. کتب زیر از تألیفات اوست: 1- حاشیۀ زائد الاصول، 2- حاشیه بر مکاسب، 3- حاشیه برقعی، 4- حاشیه برکشف المراد شرح تجرید الاعتقاد، 5- اجزای متفرقه ای در اخلاق، تاریخ، تفسیر و مواعظ.

مهدوی، 346 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا محمود صدرالمحدثین

از منبریان معروف اصفهان بوده که در نقل مطالب و ذکر مصائب سلیقه ای مخصوص داشت و به حسن صوت و لحن زیبا شهرت داشت و به همین علل در عداد روضه خوانان طراز اول به شمار می رفت. در سال 1332 ه.ق درگذشت.

مهدوی، 791: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا مسیح خان حافظ الصّحه

فرزند میرزا موسی خان ناظم الاطبّاء. طبیب حاذق و پزشک ماهر و فاضل محبوب، از فارغ التحصیلان دارالفنون بوده و جمع کرد بین طب جدیدو قدیم و در تداوی بیماران و تفقّد و دلجویی از حال ایشان الحق بی نظیر بود. در 27 ربیع الثانی سال 1361 ه.ق به سن متجاوز از هفتاد سال درگذشت و در تخت فولاد جنب پدر مدفون شد.

مهدوی، 940: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا مصطفی بن سیّد عقیل علوی

طبیب ماهری بود، مولّف: 1- بدایع الحکمه، ترجمه از کتاب حکیم طولوزان، مطبوع 2- زبده الحکمه ناصری را به فارسی در خواص گنه گنه تألیف نموده و در سال 1280 ه.ق به طبع رسیده است.

مهدوی، 940: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا ملکم خان

فرزند یعقوب ارمنی. از اهالی جلفای اصفهان بوده، در 1124 ه.ق متولد و ظاهراً اسلام پذیرفته و شیعه شده است. وی اول کسی است که از ایرانیان فراماسون شده و انجمن فراموشخانه تأسیس نموده و چون کاری از پیش نبرد انجمن دیگری به نام جمع آدمیّت تشکیل داده و ترتیب ورود به آنجا و مقاصد انجمن را در رساله ای به نام مجمع آدمیت چاپ و منتشر ساخته است. کتب زیراز اوست: 1- پیر و جوان، 2- دستگاه دیوان، 3- دفتر قانون، 4- دفتر تنظیمات، 4- رسم الخطّ جدید. فوت 1327 در ایتالیا.

مهدوی، 947: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا مهدی اصفهانی

فرزند شیخ اسماعیل بن آقا علی محمّد، از سلسلۀ مشایخ بیدآباد اصفهان. عالم فاضل محقق، از مدرّسین آستانۀ رضویّه. در اصفهان خدمت آقا سیّد محمدباقر درچه ای، آخوند کاشی، جهانگیرخان و جمعی دیگر از دانشمندان تحصیل نموده، سپس سالها در طهران از محضر علمای آن سامان استفاده برده، سرانجام در مشهد مقدس مجاور شد و به درس و بحث پرداخت. در سال 1365 ه.ق درگذشت و در زیر گنبد الله وردی خان مدفون گردید. کتب زیر ازوست: 1- ابواب الهدی، 2- اعجاز قرآن، 3- جنّات الرضویّه، 4- الصوارم العقلیّه، در رد بر شیخیّه، 5- غایه المنی.

مهدوی، 361- 360 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا مهدی چهره نگار

خود را به آقای محمدجواد شمس واگذار نمود و به سال 1303 ه.ش اصفهان را به قصد خوزستان ترک گفت. در این سفر، میرزا مصطفی چهره نما با او همراه بود. گفتنی است که یک سال قبل از این سفر میرزا حبیب چهره نگار عکاس شیرازی به خوزستان رفته و در آنجا مغازه عکاسی دایر کرده بود و این سفر به تشویق او صورت گرفت، چرا که میرزا حبیب با میرزا مهدی خان چهره نما برادر میرزا مصطفی روابط تجاری داشته و آنها به خوبی دریافته بودند که ناصری (اهواز) به عنوان مرکز خوزستان استعداد مبدل شدن به یک قطب تجاری جدید را دارد. آنها سرانجام به اهواز می رسند و به میرزا حبیب چهره نگار می پیوندند. میرزا مهدی با او دوستی عمیقی پیدا می کند و با اجازۀ وی حتی نام چهره نگار را برای خود برمی گزیند.

میرزا حبیب شیرازی در 1308 ه.ش (1929 م) بنا به دلایلی اهواز را ترک گفت و مغازه را کلاً به او واگذار نمود. میرزا مهدی چندین سفر به اروپا رفت و در سال 1315 ه.ش (1936م) دوباره به اصفهان بازگشت و ازدواج کرد، اما هرگز صاحب فرزند نشد. او که مشهورترین عکاس اهواز در زمان خود به شمار می رفت، در تمام مراسم شرکت می کرد و از آنها عکس می گرفت و به دلیل حسن شهرتی که داشت توانست امتیاز روزنامه ای به نام چهره نگار را بگیرد، که جز چند شماره منتشر نشد. آب و هوای خوزستان و تلاشهای بیش از حد، به زودی او را بیمار کرد و به ناچار راهی اصفهان شد و مغازه ای در خیابان شاه (طالقانی فعلی) خریداری نمود و سالها در آنجا کار کرد. از ابتکارات خاص مغازۀ او این بود که روی دستمالهای پارچه ای عکس چاپ می کرد و به هر مشتری دستمالی هدیه می داد. وی در 20 آذر 1334 ه.ش (1955م) از دنیا رفت.

دمندان (نفیسی)، 134- 133: 1377

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا مهدی خان چهره نما

میرزا مهدی خان از اولین کسانی است که در اصفهان و به پیروی از تونی خان مغازه عکاسی دایر کرد. او غیر از فضل تقدم، به علت تبحر فراوانش در رتوش عکس، از مشهورترین عکاس های اصفهان به شمار می رود.

میرزا مهدی خان چهره نما در اصفهان به دنیا آمد. پدرش ملاکاظم گنجشکی و مادرش بداغ بگم خانم کاشی است. پدربزرگ او در زمان خود، از بازرگانان مهم و معتبرترین واردکنندۀ چینی به اصفهان بوده، شاید به دلیل همین رفاه نسبی مادری، اغلب افراد خانواده وی تحصیلکرده و اهل علم بوده اند. حس مذهبی حاکم بر محیط خانواده باعث شد که وقتی او برای تحصیل هنر به تهران رفت، با مخالفت شدید خانواده اش روبرو شود. سال تأسیس عکاسخانۀ میرزا مهدی خان به شهادت تابلو بازمانده از آن 1332 ه.ق مطابق با 1292 ه.ش است. بسیار از شیشه ها و عکسها و بعضی از وسایل تاریکخانۀ او به انضمام یک سری نامه های خصوصی اش هنوز از میان نرفته و موجود است. در این نامه ها، علاوه بر شرح وقایع مهم روز، به اطلاعات دقیقی در مورد ورود کاغذ، شیشه، وسایل عکاسی و نرخ رایج آن اشاره هایی شده است. نویسندگان اغلب این نامه ها، عکاسان دیگر شهرهای ایران بوده و چند نامۀ روشنگر نیز از برادرش میرزا مصطفی و میرزا مهدی چهره نگار که از خوزستان نوشته اند در میان آنها وجود دارد. از محتوی این نامه ها چنین برمی آید که بین آنها رابطه دوستی و نیز همکاریهای تجاری برقرار بوده است.

بیشتر شهرت چهره نما در رتوش یا قلمگیری عکس بوده و تبحر فنی وی در این امر مرهون تعلیماتی است که در نقاشی است. وی همچنین در تشکیل اولین انجمن عکاسان اصفهان در سال 1325 ه.ش حضور و نقش فعال داشته است. چهره نما در سال 1358 ه.ش از دنیا رفت. مقبره او در تکیه شهدا اصفهان واقع است.

دمندان (نفیسی)، 129- 126: 1377

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا نصرالله بهشتی

فرزند محسن، معروف به ملک المتکلمین، فاضل ادیب خطیب توانا. از گویندگان معروف و خطبای مشهور از بنیانگذاران مشروطیت ایران است که در اثر نطق ها و خطابه های او مردم برضد استبداد و دستگاه دولتی برانگیخته شدند، به طوری که در کتب تاریخ مذکور است و مقام گنجایش ذکر آن را ندارد، وی و دیگر همکارانش توانستند که مملکت را مشروطه نمایند. در اصفهان متولد شده و نزد جمعی کثیر که از آن جمله آخوند ملاصالح قزوینی است تحصیل نموده و خدمت سیدجمال الدین اسدآبادی رسیده و از او نیز کسب فیوضات نموده و تحت تأثیر افکار او قرار گرفته، در طهران در زمرۀ آزادی خواهان وارد شده و شروع به فعالیت نموده، سرانجام در اواخر جمادی الاولی سال 1326 ه.ق به سن حدود 47 سال در باغ شاه، به دستور محمدعلی شاه کشته شد و در جنب باغ شاه در قبرستان کوچکی به خاک رفت.

فرزندش دکتر مهدی ملک زاده، ادیب فاضل و طبیب حاذق و نویسندۀ توانا، از وکلای مجلس شورای ملی، مولف تاریخ مشروطیت ایران در 6 مجلّد می باشد. در شب دوشنبه 30 جمادی الثانیه سال 1357 ه.ق در طهران درگذشت. جهت مزید فایده ذیلاً به نام برخی از اصفهانی ها (ساکن در اصفهان) که در عداد آزادی خواهان و روشنفکران معدود بوده اند، اشاره می شود:

1- میرزا اسدالله خان وزیر، مردی آزادی خواه و منورالفکر بود،

2- حاج میرزا بهاء حکمی، عالم فاضل حکیم فیلسوف،

3- سید جمال الدین واعظ،

4- جهانگیرخان قشقایی،

5- شیخ حسن شیخ العراقین،

6- شیخ حسن نظام العلماء، فاضل ادیب مدفون در تکیه کازرونی،

7- حاج میرزا رضا حکمی، عارف و حیکم و دانشمند،

8- آخوند ملاصالح فریدنی،

9- حاج فاتح الملک، رئیس قشون اصفهان و پس از فتح طهران وکیل مجلس گردید،

10- میرزا محمود صدرالواعظین فرزند ملاعبدالله خوانساری،

11- میرزا نورالدین مجلسی شاعر ادیب متخلص به «چهره» در روز 12 ربیع الاول سال 1322 ه.ق عده ای از مردم در طهران مخفیانه انجمنی تشکیل داده و آن را «مجمع آزادی خواهان» نامیدند، عده آنها قریب چهل نفر بود که ذیلاً به نام اصفهانی های آنها اشاره می شود:

1- سیدجمال الدین واعظ، 2- میرزا محمدحسن (حسین) ذکاء الملک، 3- سلطان العلماء زواره ای، 4- میرزا عبدالخالق سدهی، 5- سید عبدالوهاب معین العلماء، 6- حاج علی قلی خان سردار اسعد بختیاری، 7- حاج میرزا علی محمد دولت آبادی، 8- میرزا نصرالله بهشتی ملک التمکلمین، 9- حاج میرزا یحیی دولت آبادی.

مهدوی، 981- 979: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا نصرالله خان اصفهانی

معروف به دولت یار جنگ، مولف کتاب ترکتازان هند به زبان فارسی. شاعر و ادیب و نویسندۀ ماهر و مورخ بوده و در شعر «فدایی» تخلص داشته و روزگار در هندوستان به سر برده و در آنجا معلم زبان پارسی بوده است.

مهدوی، 978- 977: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا نصرالله شه ناصر

ابن عبدالله خان کِله باشی بن مهدی قهپایه ای. ادیب و شاعر متخلّص به «شاه ناصری» قسمتی از دیوان اشعار او به نام تحفه الجاوید به طبع رسیده است. در سال 1297 ه.ق در قریّۀ حریصه متولد شد و در سال 1384 ه.ق درگذشت.

مهدوی، 684: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا نصیرحسینی

فرزند سید عبدالله طبیب شیرازی. طبیب ماهر و فیلسوف جامع، معروف به نصیرالدین ثانی. از احفاد میرزا سیدعلی خفّاف است. در جهرم فارس متولد شده و هم در این شهر و اصفهان تحصیل علم و دانش نموده و در اواخر عمر در شیراز ساکن و در خدمت کریم خان زند معزّز و محترم و در نزد عموم طبقات مورد توجه و عنایات بوده و با اهل علم و ادب محشور بوده است. طرح مسجد وکیل و تعیین قبلۀ آنجا از اوست. در سال 1191 ه.ق درگذشت. کتب زیر از اوست: 1- اساس الصّحه، در طب به عربی، 2- جام گیتی نما، در حکمت به فارسی، 3- حل التّقویم، به فارسی در نجوم، 4- مثنوی پیر و جوان که مکرّر به طبع رسیده است.

مهدوی، 985- 984 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا نورا

میرزا نورا ولد صدرالشریعه اصفهانی از شاگردان میرعماد بوده و میر به وی علاقه خاصی داشته است. در نزد شاه عباس کبیر نیز جاه و مقامی داشته، بطوریکه به لقب مشکین قلمی سرافراز گردیده و به حکم شاه عباس کتاب شاهنامه را نوشته است. همچنین قطعات دیگری دارد که انتهای آنها را به عبارت نورالدین سام سوار خاتمه داده است. با رشیدای خوش نویس هم عهد بوده و چون خط او را بر رشیدا ترجیح می داده اند، رشیدا نسبت به او کینه ورزیده است.

از وی چندین حاشیه در اصفهان دیده میشود؛ از جمله در مسجد آقا نورا یا نورالله در محله درب دشت و نیز در جلو خان مسجد جامع عباسی است. سفری به هندوستان نموده و در آنجا به مرض و عشق کیمیاگری مبتلا شده و چندی زمان خود را صرف اینکار نموده، بغیر از ضرر و خسارت سودی حاصل ننمود و از آن صرف نظر کرده و دوباره به خطاطی پرداخته است. در سال 1007 ه.ق درگذشت.

نورصادقی، 258: 1316

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا هادی شهرستانی

فرزند میرزا رفیع الدین محمد، فاضل ادیب شاعر، در اوایل در اصفهان شغل احتساب داشته، به هندوستان رفته، به مناصب عالیه سرافراز شده است. پدرش میرزا رفیع الدین محمد شهرستانی در عهد شاه عباس اول منصب احتساب ممالک را داشته و پس از فوت میرزا رضی پسرعمّ خود به منصب صدارت رسیده و در عهد شاه صفی معزول گردیده و پس از مدتی درگذشت.

مهدوی، 1003 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا هدایه الله شهیدی

صاحب عنوان از علمای کاملین و مدرّسین آستانه مقدّسۀ رضویّه بود. وی را تألیفاتی است: 1- ترجمۀ عیون اخبار الرضا 2- شرح کفایۀ سبزواری، خمس و زکات 3- رساله در طهارت.

مهدوی، 604 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا یحیی بیدآبادی

فرزند حاج میرزا شفیع مستوفی، عالم فاضل محقّق مجتهد، جامع معقول و منقول و از مدرّسین فقه و اصول در اصفهان بود. در سال 1250 ه.ق متولد شد و در سال 1325 ه.ق در اصفهان درگذشت و در یکی از اطاقهای تکیۀ مزبور مدفون شد.

مشارالیه رفیق و هم درس حاج میرزا حسین نوری بوده است، و در حدود سی مجلّد کتاب و رساله و حاشیه نوشته که از آن جمله است: 1- رساله در تعیین ثقل اکبر، در افصلیّت عترت بر قرآن، 2- رساله در خراج  مقاسمه، 3- رساله در خمس، 4- رسائلی در مباحث مختلف فقه و اصول، 5- حاشیه بر خاتمۀ مستدرک تألیف حاج میرزا حسین نوری.

مهدوی، 147- 146 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا یحیی دولت آبادی

معروفترین فرد این خاندان، از رجال علمی و ادبی و سیاسی، در 17 رجب 1279 ه.ق متولد شده، مقدمات علوم را در اصفهان آموخته و به اتفاق پدر به مکه مشرف شد. کتب زیر از اوست: 1- ارمغان یحیی، 2- آیین در ایران، 3- اردیبهشت، مجموعۀ نظم و نثر در دو مجلد، 4- اصفهان و بیگانگان، 5- داستان شهرناز، 6- دورۀ زندگانی. وی در سال 1358 ه.ق در تهران درگذشت.

مهدوی، 1002- 1001 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرزا یحیی مدرس بیدآبادی

معروف به کاشیپز، فرزند محمداسماعیل. وی از احفاد ملامحمدباقر محقق سبزواری است. در حدود سال 1254 ه.ق متولد شد و در اصفهان و نجف در محضر عده ای کثیر از فحول علی مستفیض گشته است. از آثارش: 1- دیوان اشعارش، قریب شش هزار بیت، 2- مرآه المصنّف، در شرح حال حاج میرزا محمد کلباسی به طبع رسیده است. در سال 1349 ه.ق درگذشت.

مهدوی، 1029- 1028: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، میرلوحی

میرمحمّد بن محمد مطهر نقیبی موسوی سبزواری، از مشاهیر علمای اصفهان در اواخر عهد صفویه بوده و شرح مخالفت ها و عداوت های او با علامه محمدباقر مجلسی معروف و مشهور است. گویند به دستور و تحریک او، قبر حافظ ابونعیم را که از اجداد مجلسی بوده، عوام خراب کردند و در این عمل قصد اذیّت و آزار و اهانت به مجلسی را داشته است. وی را تألیفاتی است: 1- اربعین در احوال حضرت حجّت عجل الله تعالی فرجه به نام کفایه المهدی، 2- اعلام المحبّین در رد بر صوفیه، 3- ریاض المومنین و حدائق المتقین، 4- زاد العقبی، 5- کتابی در خدمت ابومسلم خراسانی.

مهدوی، 368- 367 : 1384