مازنی، آمل، بازی ها، آب اَمّار پر بمیره یا مار؟

تعداد: 2 نفر یا بیشتر

جنس: هر دو

گروه سنی: کودکان

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: در زمانی که در شهر آمل چند آب انبار شاه عباسی وجود داشت، کودکان به بالای آب انبارها که به شکل مخروطی و با آجر چیده شده بود، می رفتند و از محل نوک این آب انبارها که از آنجا به اندازۀ دریچه ای باز شود با صدای بلند می گفتند: «آب امّار، پر بمیره یا مار؟» (آب انبار، پدر بمیرد یا مادر؟) و چون صدا در داخل آب انبار می پیچد و به صورت پژواک برمی گشت، صدای دیگری (انعکاس آخرین کلمه) از چاه بر می خاست: مار، مار، مار … گاهی هم می گفتند آب آمّار مار بمیره یا پِر؟ و پژواک صدا می آمد: پِر، پِر، پِر … و می خندیدند و شادی می کردند.

قزل ایاغ، 633: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، اَتّه بزه کا

تعداد: حداقل 2 نفر

جنس: بیشتر دختران

گروه سنی: کودکان

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: یک بازیکن با دست دیگری را می زند و فرار می کند و دیگری نیز به دنبال او می دود تا تلافی کند.

قزل ایاغ، 634: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، اُدنگ  قلوک

نام دیگر بازی: ادنگ قل قلی

تعداد: یک کودک و یک بزرگسال

جنس: فرقی نمی کند

محل اجرا: داخل اتاق یا روی سبزه ها

نحوه بازی: پدر، مادر و یا هر فرد بزرگسال دیگر به پشت روی زمین دراز می کشیده و دو پایش را به هوا بلند می کند و شکم کودک را روی کف پاهای خود می گذارد و ضمن آنکه با دو دست خود، دو دست کودک را نیز می گیرد، او را از زمین بلند کرده و در هوا نگه می دارد. در این حالت کودک را به طرف بالا و چپ و راست تکان داده و می گوید: ادنگ قلوک، ادنگ قل قلی و با تکرار این کار شادی کودک را فراهم می سازد.

قزل ایاغ، 634: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، ارکون ورکون               

تعداد: معمولاً  5 نفر

جنس: هر دو

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: ابتدا قرعه کشی می کنند و یکی از بازکنان داور (ماره) و دیگری شروع کنندۀ بازی می شود. 3 نفر دیگر رو به دیوار ایستاده، دست هایشان را به دیوار می گیرند و در حالی که سرهایشان پایین است، آمادۀ سواری دادن می مانند. آنگاه بازیکنی که کنار داور ایستاده می پرد و سوار یکی از آن سه تن شده و می گوید: «ارکون ورکون خربمرده چند روزه ؟» و انگشتان دستش را به علامت 2 ، 3 ، 4 و … بلند می کند. آنکه سواری می دهد، باید حدس بزند که او با انگشتانش چه عددی را نشان داده و اگر درست جواب بدهد، باید از کسی که سوارش هست سواری بگیرد و گرنه بازی با پریدن نفر اول به پایین و ادامۀ بازی و سواری گرفتن و پرسیدن از 3 نفر بازیکن، ادامه می یابد. در همۀ این لحظه ها داور بازی را قضاوت می کند.

قزل ایاغ، 635: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، اره او، بله او، نادنی بوشه

تعداد: 2 نفر

جنس: هر دو

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: یکی از بازیکنان از دیگری سوال می کند و او باید در پاسخ، کلماتی را بگوید که غیر از اره (آری)، بله (بلی)، نا (نه) باشد. یعنی در جواب اولی که مثلاً می پرسد، امروز ناهار خوردی؟ دومی بگوید: خوردم یا نخوردم و نگوید «اره» یا «نا». آنکه در پاسخ سوالات از سه کلمۀ بالا استفاده کند، بازنده است و جریمه می شود.

قزل ایاغ، 636: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، آغوزچالی

نام دیگر بازی: جفت طاق

تعداد: 2 – 10 نفر

جنس: هر دو

اشیاء: 6 عدد گردو

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: ابتدا چاله ای به اندازه ای که 6 عدد گردو در آن جایگیرد در زمین حفر می کنند. سپس هر بازیکن گردوها را 2 تا 2 تا و از فاصله ای مشخص وارد چاله می کند. پس از این که هر 6 گردو به طرف چاله هدایت شدند. اگر گردوهای داخل چاله 3 یا 5 عدد باشند، به اصطلاح طاق شده و بازیکن بازنده است.

قزل ایاغ، 637: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، اَغوزکا (1)  

نام دیگر بازی: گردو بازی

تعداد: حداقل 2 نفر

جنس: هر دو

اشیاء: تعدادی گردو

محل اجرا: فضای باز

زمان اجرا: فصل پاییز یا زمستان

نحوه بازی: یک نفر فرمانده بازی می شود و شرایط بازی را اعلام می کند مثلاً بازی نشسته یا ایستاده صورت گیرد، محل کاشته شدن گردوها کجا باشد و… سپس دو سه گردو را روی هم در محلی می کارند. هر کدام از بازیکنان آماده زدن گردوهای کاشته شده می شوند و به فرمان فرمانده یکی یکی گردوها را پرتاب می کنند و سعی می کنند گردوهای کاشته را بزنند. اگر همه در اولین پرتاب موفق شوند بازی دوباره آغاز می شود. اگر نتوانند گردوها را بزنند، نفر اولی که گردوها را زده، آنها را بر می دارد. اگر تعدادی گردو باقی ماند، بازی ادامه پیدا می کند تا به همین ترتیب افراد گردوها را ببرند. وقتی گردوهای روی زمین همه تمام شد بازی عملاً پایان می پذیرد.

قزل ایاغ، 637: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، اغوزکا (2)  

تعداد: 2 – 20 نفر

جنس: هر دو

اشیاء: یک یا چند جفت گردو (به تعداد بازیکنان)

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: هر یک از بازیکنان یک یا چند جفت گردو را روی هم روی زمین می گذارند سپس هرکدام تکّه (گردوی بزرگتر) خود را به طرف گردوها نشانه ی میگیرد یا طبق قرارداد می تواند گردو را طوری هدایت کنند که از ردیف گردوها گذشته و در حوالی آن روی زمین قرار گیرد. بازیکنی که تکه اش بیشتر از دیگران از گردوها فاصله داشته باشد به او همه می گویند: «همه سرین»، یعنی باید منتظر بمانند تا او یک قدم به جلو بیاید و مجدداً هدف گیری کند. پس از او شخص دیگری که نکه اش بیشترین فاصله را دارد و به همین ترتیب … می گویند: این یکی آن یکی را «دارد» یا «دارا» است یعنی جلوتر است. به همین ترتیب همۀ بازیکنان یک بار دیگر گردوهای شکار شده (از کشت افتاده، معلق شده) را هدف گیری کرده و تصاحب می کنند. بازی دوباره با کاشتن گردوهای جدید ادامه پیدا می کند.

قزل ایاغ، 638: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، السلام علیک خان خالکه   

تعداد: دو گروه 3 – 6 نفری

جنس: دختران

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: بازیکنان به دو گروه تقسیم می شوند و با فاصلۀ 3 متر از یکدیگر در مقابل هم قرار می گیرند، در حالی که افراد هر گروه دست به گردن یکدیگر انداخته اند. گروه اول دو قدم به جلو گذارده و همانطور افرادش که دست در گردن یکدیگر دارند و به صف ایستاده اند، می گوید: «السلام علیک خان خالکه»، سپس به عقب رفته و سرجای اولش قرارمی گیرد. گروه دوم همزمان باعقب نشستن آن گروه دو قدم به جلو می گذارد: «السلام علیک جان جانکه» و به عقب می رود و همینطور ادامه می دهند تا از میان بازیکنان گروه اول یکی جلو آمده و یکی از یاران گروه دوم را می گیرد و به اتفاق سایر بازیکنان گروه خودش می گوید: – دختر شاه را می بریم– خیر النسا را می بریم و بازی تمام می شود.

قزل ایاغ، 638: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، اودنگه تیر   

تعداد: 2 نفر

جنس: هر دو

محل اجرا: داخل اتاق

زمان اجرا: شب های حنابندان، عروسی و شب نشینی های اهالی کوه نشین و قشلاقی

نحوه بازی: یک نفر روی زمین به پشت دراز می کشد و پاهایش را به هم می چسباند. یک نفر دیگر (فرد قوی تر) در قسمت پایین بدن او و روی مچ پاهایش می نشیند. دو دستش را به زیر پاهای او (قسمت بالای مچ ها به سمت زانوها برده و او را که شق و راست خوابیده است، همانطور راست و مستقیم به بالا می آورد و روی دو پایش می ایستاند.

قزل ایاغ، 639: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، اینک را، اونک را   

نام دیگر بازی: خانه دله کا

تعداد: گروهی

جنس: هر دو

محل اجرا: داخل اتاق یا ایوان خانه

نحوه بازی: بازیکنان در یک ردیف کنار هم نشسته و پاهایشان را دراز می کنند. یک نفر جمله ای می خواند و با هر کلمه به نوبت با دست به زانوهای بازیکنان می زند. هنگام بیان آخرین کلمه، دست او روی پای هر یک از بازیکنان قرار بگیرد، صاحب پا باید بلند شده و چهار دست و پا بنشیند و سرش رو به پایین باشد سپس می خواند: «اینک را، اونک را، درزن زنم گنیک، … » سپس بازیکنان دیگر دورش جمع شده هرکدام مشتهایشان را به پشت او می زنند و می گویند: مَه ماک … و چند بار این کار را تکرار می کنند و بعد یک نفر در این میان دستش را از میان دستها بالا برده و نگه می دارد. بازیکنی که در وسط نشسته اگر نام آن بازیکن را بگوید برنده و بلند می شود و آن کسی که نامش به زبان آوره شده به جایش می نشیند و «مه ماک …» با ضربه های مشت بازیکنان، روی پشت او انجام می گیرد. به همین ترتیب بازی ادامه می یابد.

قزل ایاغ، 639: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، بلّنی کا

تعداد: حدود 10 نفر

جنس: هر دو

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: به حکم قرعه یک نفر گرگ می شود. دیگران فرار کرده و خود را به جای بلندی می رسانند. این بلندی ممکن است تپه ای باشد، یا برآمدگی کوچکی در سطح زمین و یا جایی که حتی چند سانتیمتر از سطح زمین بلندتر است. گرگ سعی می کند سایر بازیکنان را که در حال فرار از هر بلندی دیگر هستند، در موقع مناسب و قبل از رسیدن به بلندی بعد و بر روی سطح زمین، با دست بزند. اگر موفق به این کار شد، آنکه زده شد ،گرگ می شود و بازی به همین صورت ادامه می یابد.

قزل ایاغ، 639: 1379

مازنی، آمل، یوش، بازی ها، بوُردُ – بُوردُ (رفت، رفت)

تعداد: گروهی

جنس: هر دو

گروه سنی: بزرگسالان

اشیاء: دُرنه (شالی به طول دست کم یک متر که در هم تابیده شده و محکم و کلفت باشد)

محل اجرا: فضای بسته

زمان اجرا: مجالس میهمانی

نحوه بازی: بازیکنان به صورت یک دایرۀ بزرگ دور هم می نشینند و یکی از بازیکنان در وسط دایره قرار می گیرد. بازیکنان اطراف دایرۀ “دُرنه” را از زیر زانوهای خود عبور می دهند به طوریکه مشخص نشود دُرنه نزد کیست. نفر وسط باید حدس بزند که دُرنه نزد کیست. اگر حدس او درست باشد، بازیکنی که در وسط قرار دارد جای کسی که دُرنه را لو داده است می گیرد و او به وسط می رود. گاه فردی که در وسط است از پشت، توسط بازیکنی که دُرنه را در اختیار دارد ضربه می خورد و بازیکن بلافاصله دُرنه را پنهان می کند. برای افزودن به شور هیجان بازی در تمام طول آن بازیکنان سروصدا می کنند و با صدای بلند می گویند: «بورد بورد».

قزل ایاغ، 640: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، بورده بورده کا

تعداد: گروهی

جنس: هر دو

اشیاء: یک شلاق پارچه ای (دئنه)

محل اجرا: داخل اتاق

زمان اجرا: شب های عروسی و حنابندان

نحوه بازی: ابتدا افراد حاضر فردی که بازی با او شروع می شود را انتخاب می کنند. نحوه انتخاب به این صورت است که دئنه را به صورت شق و ایستاده در هوا (عمودی) می گیرند و هر کسی به نوبت از بالای آن می گیرد و نگهش می دارد و به ترتیب قسمت های پایین دئنه را می گیرند و سعی می کنند دئنه دولا و خم نشود. فردی که هنگام گرفتن دئنه، آن را خم کرده و از حالت عمودی خارج سازد باید در وسط اتاق بایستد. دئنه در بین حاضران دست به دست می گردد و به دست هر کسی که می رسد، آن شخص باید از غفلت فرد وسط استفاده کرده و ضربه ای به پشت او بزند و دئنه را به فرد دیگری بدهد. این عمل باید چنان به سرعت انجام بگیرد که فرد وسط متوجه نشود، دئنه نزد کیست. ضمناً هر کس هنگام ضربه زدن باید بگوید: «بورد» یعنی رفت رفت (دئنه رفت) فردی که دئنه راهنگام ضربه زدن از دست بدهد، خود باید در وسط اتاق بماند و به دنبال دئنه بگردد.

قزل ایاغ، 640: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، پارسنگ کا  

تعداد: 2 نفر

جنس: هر دو  مخصوصاً دختران گالش ها و چوپانان

اشیاء: 3 – 5 عدد سنگ

گروه سنی: کودکان، جوانان

محل اجرا: فضای بسته

نحوه بازی: ابتدا به شیوۀ «بار» اولین نفر شروع کنندۀ بازی را تعیین می کنند، به این ترتیب که به نوبت همۀ سنگ ها را روی پشت دست قرار داده و به اندازۀ نیم متر به هوا پرتاب می کنند، بعد با کف دست آنها را می گیرند. هر کدام از بازیکنان که تعداد بیشتری از سنگ ها را در مشت گرفت، شروع کننده بازی است. مراحل بازی به این ترتیب است. اَتاک، 2 تاک، 3 تاک، 4 تاک (با 5 سنگ بازی). الاهه رموک، الاهه جاوید اک، الاهه خرامیزاک، الاه نشکن، 5 الاهه (بازی با 3 سنگ 3 الاهه) و مرحلۀ آخر 1 ضرب، 2 ضرب، 3 ضرب، 4 ضرب، 5 ضرب (بازی با 5 سنگ). در آخر بتن هایی مثل میس میسه کتن، ورگه چنگکی، نرمک و … اعمال میشود.

قزل ایاغ، 641: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، پَک پَکی

تعداد: 2 – 5 نفر

جنس: هر دو

اشیاء: تعدادی گردو

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: بازیکنان رو به روی هم و روی زمین می نشینند. هر کدام چند عدد گردو (طبق توافق) روی زمین می ریزند. پس از قرعه کشی و انتخاب اولین بازیکن و بازیکنان بعدی، بازیکن اول، روی گردوها دولا شده و با تکیه دادن مچ دست به روی زمین، دو انگشتش را به حالت تلنگر زدن، در پشت یک گردو قرار داده، طوری نشانه گیری می کند که این تلنگر به گردویی خورده و آن را به هدف اصابت به گردویی دیگر روانه کند. هر کدام از گردوهایی را که با تیر گردوی پشت تلنگر، شکار کند، آن گردو متعلق به اوست. این بازی تا هدف گیری آخرین گردوها و تصاحب آنها، ادامه پیدا می کند.

قزل ایاغ، 642: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، پِلاپجه کا

تعداد: حداقل 2 نفر

جنس: عمدتاً دختران

گروه سنی: کودکان گالش ها و چوپانان و رعایا

محل اجرا: ایوان خانه ها، جای دنج حیاط

نحوه بازی: کودکان در ظرف های کوچک (اسباب بازی) و بیشتر در تکه های شکسته ظروف سفالی قدیمی، برنج می پزند (البته بدن برنج)، در قوری های شکسته و به دور انداخته شده چای دم می کنند، در کاسه های مستعمل خورشت و در تنورهای ساختۀ ذهن خود نان می پزند و به این ترتیب به تقلید از مادرانشان به بازی می پردازند.

قزل ایاغ، 642: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، پلنگه لاش

تعداد: 2 نفر

جنس: هر دو

گروه سنی: بزرگسالان

محل اجرا: فضای بسته

زمان اجرا: شب های حنابندان و عروسی ها

نحوه بازی: یکی از بازیکنان به روی شکم، در وسط اتاق دراز می کشد. بعد دو پایش را از پشت سربالا آورده نوک پاها را با دو دست از پشت می گیرد. بازیکن دیگر که باید پلنگه لاش را بلند کند، در کنار او و رو به سقف اتاق به صورت صلیب قرار می گیرد، طوری که دو دستش را لای دو دست او که از پشت به پاها گرفته، رد کرده و او را از ناحیۀ ساعد بازو می گیرد و با فشار از بالای سر و سینه اش عبور می دهد. در این حال به تدریج بر می خیزد و او را تا بالای شانه آورده و از بالای شانه اش عبور داده و در هوا و به سمت پشتش رها می کند و پلنگه لاش پایان می یابد.

قزل ایاغ، 643: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، پنجه

تعداد: گروهی

جنس: هر دو

گروه سنی: بزرگسالان

محل اجرا: فضای بسته

زمان اجرا: شب های عروسی و شب نشینی ها

نحوه بازی: ابتدا کسانی که نیرومندرتر از دیگران هستند ، به وسط اتاق آمده و حریف می طلبند آنها نوک آرنج دست را به زمین گذارده و پنجه را، در هوا و منتظر حریف، نگه می دارند. آنگاه کسانی به عنوان حریف به وسط اتاق می آیند و پنجه در پنجه آنان می گذارند. هر کس که پنجۀ حریف مقابل را به زمین آورد، برنده است و بازی به همین روال ادامه می یابد.

قزل ایاغ، 643: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، پیشه کا      

تعداد: 2 – 20 نفر

جنس: هر دو

اشیاء: هسته های میوه

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: این بازی همانند بازی «اغوزکا» است. یک نفر فرمانده بازی می شود و شرایط را اعلام می کند. محل کاشته شدن هسته ها مشخص می شود. بازیکنان هر کدام آماده زدن هسته های کاشته شده می شوند و به فرمان فرمانده هسته ها را پرتاب می کنند. اگر همه در اولین پرتاب موفق شوند به هسته های وسط زمین بزنند، همه دوباره به زمین بر می گردند و بازی را دوباره شروع می کنند. اگر نتوانند نفر اولی که هسته ها را زده آنها را بر می دارد. اگر تعدادی هسته باقی نماند بازی ادامه پیدا می کند تابه همین ترتیب افراد هسته را ببرند. وقتی هسته ها تمام شد بازی عملاً پایان می پذیرد.

قزل ایاغ، 644: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، تب بسیک

تعداد: حدود 20 نفر

جنس: هر دو

اشیاء: تب (توپ)

محل اجرا: فضای باز (زمینی به طول 30 متر و عرض 20 متر که کانیه نام دارد)

نحوه بازی: ابتدا اعضای دو گروه به شیوۀ «سلار» یادگیری می شوند و سپس به روش «آفتاب وضو» یا «شیر یا خط» گروه شروع کنندۀ بازی را تعیین می کنند. گروه اول به دو قسمت تقسیم می شوند، مثلاً از 10 نفر بازیکنانشان، 5 نفر به یک سرکانیه، 5 نفر به سر دیگر کانیه رفته و در مقابل هم قرار می گیرند. گروه دوم در وسط زمین پخش می شوند و افراد گروه اول توپ را به سمت آنها نشانه گیری می کنند، طوری که اگر به آنها نخورد، یارانشان در آن طرف کانیه آن را بگیرند. هر کدام از افراد وسط زمین که توپ به او بخورد، می سوزد و از زمین خارج می شود. اگر در طول بازی گروه دوم موفق شود یک بارتوپ را در هوا بگیرد، یار خارج شده اش «نو» می شود و به میدان بازی می آید. اگر توپ در هوا گرفته شود. آن کسی که توپ را انداخته می سوزد و از بازی خارج می شود. ولی اگر دوستانش کسی را که در وسط زمین (از گروه دوم) زدند، او دوباره نو می شود و به بازی بر می گردد. مقررات دیگر نو شدن این است که اگر کسی در گروه اول بسوزد، می تواند در فاصله ای که توپ به آن طرف می رود، به آن طرف رفته برگردد و به این ترتیب بازی با سوختن آخرین نفر از هر گروه پایان می یابد و افراد گروه برنده از بازنده ها، در طول کانیه سواری می گیرند.

قزل ایاغ، 644: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، تَب دچه له

تعداد: حداکثر 10 نفر (زوج)

جنس: هر دو

اشیاء: یک چوب به طول 30 سانتیمتر که سرش دوشاخه شده باشد (دوچله)، یک عدد توپ، دوعدد چوب به طول 30 سانتیمتر

محل اجرا: زمینی به طول 20 – 30 متر که «کانیه» نامیده می شود.

نحوه بازی: ابتدا چوب «دو چله» (دو شاخه دار) را در وسط کانیه می کارند. دو چوب دیگر را طوری به «دو چله» تکیه می دهند که هر کدام یک سرشان بین دو شاخۀ بالای «دو چله» قرار گیرد و سر دیگر شان روی زمین باشد. پس از یارگیری و انتخاب گروه شروع کننده، افراد گروه در دو طرف کانیه قرار می گیرند و از هر گروه یک نفر با فاصلۀ معینی به جلو می آید. شروع کنندۀ بازی دو چوب تکیه داده شده به «دو چله» را با توپ هدف گیری می کند. اگر هر دو چوب را بیندازد بازیکن مقابلش «سیک» می شود (می سوزد) اما اگر یکی از آنها را بیندازد. بازیکن مقابل او، توپ را بر می دارد و روی یک پا می ایستد و سپس در همان حال توپ را به سمت چوبهای دو چله می اندازد. در پایان گروهی که بازیکنان مقابل را کاملاً سوزانده باشد، برندۀ بازی می شود و از بازنده ها در طول کانیه سواری می گیرد.

قزل ایاغ، 645: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، تب کا، تب چو 

تعداد: 4 نفر (در هر گروه)

جنس: هر دو

اشیاء: توپی کوچک که در مشت جا بگیرد (در گذشته به جای توپ پارچه ای را به شکل توپ می پیچیدند)، یک چوبدستی به طول 1 – 1/5 متر

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: ابتدا به روش «سلار» یارگیری دو گروه صورت می گیرد، سپس با «شیر یا خط» یا «آفتاب وضو» و یا «ماقوتی» گروه اول انتخاب می شود و در محل اجرای بازی گروه خود به نام «سَر» قرار می گیرد. گروه دوم در میدان بازی «گُل» (موش) پخش می شود. آخرین نقطۀ میدان بازی به موازات «سر» را «گل» می گویند. بازی به این ترتیب آغاز می شود که یکی از بازیکنان گروه دو به «سر» آمده، توپ را بر می دارد و در مقابل اولین بازیکن گروه اول می ایستد و توپ را (تا حدود یک متر) به هوا پرتاب می کند. بازیکن گروه یک باید با چوبدستی به آن بزند و توپ را به سمت میدان پرتاب کند حال گروه دوم به دنبال این توپ می گردد و بازیکن زنندۀ توپ باید در این فاصله از سر به گل رفته و از آن جا دوباره به سر بر گردد و به اصطلاح «نو» شود. در فاصلۀ سرتا گل و از گل تا سر اگر توسط گروه دوم با توپ زده شود، می سوزد و به بیرون میدان بازی می رود. اگر به محل سر برگشت و زده نشد، باز «نو» می شود و بازی می کند. ضمن آنکه می کوشد در موقع بازی یارانش، که به نوبت انجام می گیرد، به گل برود و برگردد تا «نو» شود. بازی به همین شیوه ادامه می یابد تا زمانی که یکی از افراد گروه دوم توپ را در هوا بگیرد و یا اینکه تمامی بازیکنان گروه یک بسوزند و «نو» نشوند. در این صورت جای دو گروه عوض می شود و بازی ادامه می یابد.

قزل ایاغ، 646: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، تب لت (لد)

تعداد: 6 تا 8 نفر (زوج)

جنس: هر دو

اشیاء: یک عدد لت (لد) (تخته های مستطیل شکلی که بام پوش خانه های ییلاقی دامنه های پرتاس (البرز، است)، یک عدد تب (توپ)

محل اجرا: زمینی به طول 20 – 30 متر به نام کانیه

نحوه بازی: ابتدا با «سلا» و «آفتاب وضو» گروه شروع کنندۀ بازی انتخاب می شود. سپس لت را در وسط زمین می کارند و یک نفر از گروه اول (شروع کننده) جدا شده و در حالی که سعی می کند از خطی که پیش پای هر گروه کشیده شده، تخطی نکند و با توپ لت را هدف گیری می کند. به همین ترتیب یک نفر نیز از گروه مقابل، از یارانش جدا و با او آماده پرتاب توپ می شود. هر کدام از این دو نفر که لت را بزند، بازیکن مقابلش می سوزد و کنار می رود. بعد بازیکن دیگری از میان گروهش جلو آمده، توپ را به لت می زند. در آخر گروهی که بازیکنان مقابلش را کاملاً سیک کند، برندۀ بازی است و مسافت عرض زمین را از گروه مقابل سورای می گیرد.

قزل ایاغ، 646: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، تلا جنگی    

تعداد: حداقل 2 نفر

جنس: هر دو

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: هر یک از بازیکنان یک پای خود را از پشت بالا آورده و با دست آن را می گیرد و به صورت لی لی در زمین بازی، حرکت می کند. بازیکنان در حالی که سعی می کنند نیفتند، خود را به دیگری می رسانند و به او تنه می زنند تا حریف مقابل کنترل خود را از دست داده به زمین بخورد و یا به ناچار پایی را که با دست گرفته است رها کند. در این صورت بازنده است و باید سواری بدهد.

قزل ایاغ، 648: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، تیله کا (به معنی گل و لای)       

تعداد: یک نفر یا گروهی

جنس: پسران

اشیاء: خاک

گروه سنی: کودکان

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: این بازی متعلق به زمانی است که هنوز کسی اسباب بازی ها را نمی شناخت. کودکان به گل و لای و سنگ خانه می ساختند و سعی می کردند آنچه را که از پدرنشان یاد گرفته اند، به کار برند.

قزل ایاغ، 649: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، جوزکا

تعداد: 2 نفر

جنس: هر دو

اشیاء: تعدادی ریگ یا پاره سنگ

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: روی زمین، مربعی رسم می کنند و در داخل این مربع، مربعی کوچکتر و در داخل مربع کوچکتر باز هم مربعی کوچکتر از آن، رسم می شود. هر 4 زاویۀ این 3 مربع به هم وصل و نقطه گذاری می شود. همچنین خطی از وسط تمام اضلاع مربع ها می گذرد. اولین بازیکن با گذاشتن یک ریگ در محل تقاطع زاویۀ، بازی را شروع میکند. بازیکن بعدی ریگی را در موازات آن ریگ قرار می دهد و در همه حال هر کدام سعی می کنند سومین ریگ را در موازات 2 ریگ گذاشته شده، در موازات هم قرار دهند. هرگاه 3 ریگ به موازات هم قرار بگیرند، یک جوز انجام می گیرد. در پایان جوزها را می شمارند و هر کدام از بازیکنان که جوزهای بیشتری کسب کرده باشد، برنده محسوب می شود.

قزل ایاغ، 650: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، جهنم کا

نام دیگر بازی: لَب پرکا

تعداد: 2 نفر

جنس: عمدتاً دختران

اشیاء: یک سنگ تخت و صاف به نام «لب پر»

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: در زمین بازی، در کنار هم 9 خانه را به شکل مربع و در اندازۀ نیم متر در نیم متر و در ستون رسم می کنند که یک خانه «جهنم» در بالای این شکل قرار دارد. بازیکن اول باید در حین غلتاندن لب پر، آن را لی لی کنان از خانه ها عبور دهد، به طوری که سنگ، روی خط های فاصله خانه ها قرار نگیرد. بازیکن پس از عبور از خانه ها و استراحت در یک خانه (استراحتگاه) لب پر را به بیرون از جدول برده و خانه ای را خریداری می کند. بازیکن مقابل در موقع بازی باید لی لی کنان از سر این خانه بپرد. همچنین هر دو بازیکن باید در شروع بازی از بالای خانۀ جهنم بپرند و در همه حال حرکاتشان با لی لی کنان همراه باشد، جز در خانه ای که هر دو می توانند استراحت کنند.

قزل ایاغ، 650: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، جیم جیم کا

تعداد: گروهی

جنس: هر دو

گروه سنی: بزرگسالان

محل اجرا: فضای بسته

زمان اجرا: شب های عروسی، حنابندان و شب نشینی ها

نحوه بازی: یک نفر به عنوان «ماره» که بزرگتر و واردتر از سایر بازیکنان است می گوید: جیم جیم جیم هوپ! در این لحظه همه باید ساکت شده و کاری نکنند که غیر عادی به نظر آید. کسانی سعی می کنند، دیگران را با ادا و اصول و شکلک در آوردن به خنده وادار کنند. هر کس کار خلافی (کار غیر عادی) انجام دهد، به وسیلۀ ماره جریمه می شود. ماره برای آنکه جریمه شونده را در انتظار عقوبت قرار دهد، داستانی تعریف می کند و در آن داستان ناگهان می گوید مثلاً قهرمان داستان، شروع کرد به عرعر کردن، با چهاردست و پا راه رفتن و … و جریمه شونده باید این کار قهرمان داستان را انجام دهد.

قزل ایاغ، 651: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، چرخک

تعداد: یک نفر

جنس: هر دو

اشیاء: چوبی به شکل دوک، مقداری نخ نازک و محکم، تسمه

گروه سنی: کودکان

محل اجرا: فضای بسته

نحوه بازی: کودکان چوبی را به شکل دوک و در اندازه ای که در کف دست جای گیرد، تراشیده و نخ نازک و محکمی را به دور آن می پیجانند و بعد آن را به زمین پرت کرده و همزمان نخ را محکم و سریع به سمت خود می کشند و در نتیجه دوک به دور خود و بر روی زمین می چرخد. بازیکن با مشاهدۀ کم شدن سرعت چرخش دوک به دور خود، پیوسته با طناب تسمه مانندی به بدنۀ چرخان دوک می زند تا دوک از چرخش بیفتد و به همین ترتیب و به نوبت بازی ادامه می یابد.

قزل ایاغ، 651: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، چش به چش

تعداد: 2 نفر

جنس: هر دو

محل اجرا: فضای بسته

نحوه بازی: دو بازیکن در مقابل هم می نشینند و به چشم های همدیگر زل می زنند. هر کدام از آنها که چشمهایش زودتر خسته شود و پلک بزند، بازنده است. طبق قرار قبلی کسی که برندۀ این بازی است، باید یک کشیده به صورت فرد بازنده بزند (در قدیم و در بین اهالی ییلاقات، این رسم بیشتر در این بازی متداول بوده تا شرط بندی های دیگر).

قزل ایاغ، 652: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، چش بیته کا

تعداد: 10 نفر

جنس: هر دو

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: ابتدا با روش «ماقوتی» یا «آفتاب وضو» یک نفر به عنوان گرگ انتخاب می شود. این بازیکن در حالی که چشم هایش را با دست خود گرفته پشت درختی یا در پناه دیواری، می ایستد تا دیگران پنهان از دید او، مخفی شوند. پس از مخفی شدن بازیکنان، گرگ باید به دنبال مخفی شده ها بگردد و با دست ضربه ای به آنها بزند. کسی که مورد اصابت دست گرگ قرار بگیرد، گرگ بعدی خواهد بود و بازی به همین روال ادامه می یابد. اگر بازیکنانی که در حال فرار از دست گرگ ها هستند، بتوانند خود را به محل «جیج» برسانند در امان و آزاد خواهند بود و می توانند دوباره به جست و گریز خود ادامه دهند. همچنین اگر گرگ کسی را که از مخفی گاه خود بیرون آمده، ببیند می تواند بگوید: «ساک، ساک» و این به معنی است که فردی که دیده شده، گرگ است و بازی مجدداً شروع می شود.

قزل ایاغ، 652: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، چَک به چَک

تعداد: 2 نفر

جنس: هر دو

محل اجرا: فضای بسته

زمان اجرا: شب های عروسی، حنابندان، جشن ها

نحوه بازی: دو نفر در وسط اتاق در مقابل هم نشسته و پاهایشان را دراز می کنند طوری که کف پاهایشان به هم تلاقی کند. آنگاه با اعلام شروع بازی از طرف «ماره» یا کسی که به بازی وارد تر است. هر کدام از دو بازیکن تلاش می کنند با فشار دادن کف پاهای حریف، او را به عقب برانند. کسی که دیگری را از جایش به طرف عقب براند، برنده است. در نوع دیگری از این بازی، دو نفر بر روی زمین به پشت دراز کشیده، هر دو پای راستشان را به موازات همدیگر بالا آورده و به صورت عمودی قرار می دهند، آنگاه هر یک از آنها پای راست خود را در پای راست دیگری قلاب نموده سعی می کند با فشار دیگری را از جا بلند کند.

قزل ایاغ، 652: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، چلیک ماره کا (1)

نام دیگر بازی: عروس بیارده کا

تعداد: گروهی ( 4 تا 10 نفر در هر گروه )

جنس: هر دو

اشیاء: یک چوب کوتاه به اندازه یک وجب (چلیک)، یک چوب بزرگتر به طول یک متر (چلیک مار)، 2 عدد سنگ به اندازۀ آجر

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: ابتدا با شیوۀ «سلار» یارگیری انجام شده و با «آفتاب وضو» گروه شروع کنندۀ بازی انتخاب می شود. این گروه به «سر» می آید و 2 سنگ را در کنار هم با فاصلۀ کمتر از قد چلیک قرار می دهد و چلیک را روی 2 سنگ می گذارد. آنگاه اولین بازیکن با چلیک مار به زیر چلیک زده، آن را به هوا پرتاب می کند و در همان حال با چلیک مار به زیر چلیک ضربه می زند و آن را به سمت وسط میدان که یاران گروه دوم در آن پراکنده اند، پرتاب می کند. اگر چلیک به وسیلۀ بازیکنان مقابل در هوا گرفته شود، جای دو گروه عوض می شود. در غیر این صورت یکی از بازیکنان گروه دوم، آن را برداشته و از محل افتادن چلیک بر زمین یک قدم به جلو بر می دارد و آن را به سمت چلیک مار که یک سرش به یکی از 2 سنگ تکیه داده شده، پرت می کند. اگر بتواند به چلیک مار بزند، این بازیکن می سوزد و کنار می رود و دیگری بازی می کند و الی آخر … در غیر اینصورت، بازی با بازی همان بازیکن ادامه پیدا می کند. بازیکن چلیک را بر بالای دو سنگ قرار داده چلیک مار را محکم گرفته و در حال بازی می گوید: “دَرانِه” (دارد می آید)2 بندون (اولین دور بازی را ابندون حساب می کند) و بعد تا زمانی که نسوزد و کنار نرود به ترتیب ادامه میدهد. درانه 3 بندون … درانه عاروس. اگر این بازی هم با موفقیت انجام بگیرد، یکی از افراد گروه دوم که چلیک را به قصد زدن چلیک مار پرتاب کرده ولی به هدف نخورده است به عنوان عاروس (عروس) به سَر (محل بازی) می آید و به یکی از یاران گروه اول سواری می دهد؛ سپس آنجا می ایستد و منتظر ادامۀ بازی می ماند. بعد بازیکنی که هنوز نسوخته لبه چلیک می زند و می گوید: “درانه علی عاروس” و پس از آن می گوید، “درانه تقی عاروس”. به این ترتیب تا زمانی که چلیکش به وسیلۀ بازیکنان وسط میدان به چلیک ماری که روی یکی از دو سنگ داده شده نخورد، یاران گروه دوم به یاران گروه دوم به یاران گروه اول سواری می دهند و تا زمانی که چلیک در هوا، با دست گرفته نشده و یا بازیکن نسوخته، سواره ها از کول سواری دهندگان پایین نمی آیند. (درانه: دارد می آید).

قزل ایاغ، 653: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، چلیک ماره کا (2)

نام دیگر بازی : زوکا

تعداد: 4 تا 10 نفر در هر گروه

جنس: هر دو

اشیاء: یک چوب کوتاه یک وجبی (چلیک)، یک چوب یک متری (چلیک مار)، 2 عدد سنگ به اندازۀ آجر

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: ابتدا به شیوۀ «سالار» یادگیری انجام شده و با «آفتاب وضو» گروه شروع کنندۀ بازی انتخاب می شود. این گروه به «سر» می آید و 2 سنگ را در کنار هم با فاصله کمتر از قد چلیک قرار می دهد و چلیک را روی 2 سنگ می گذارد. بازیکن مقابل چلیک را به سمت 2 سنگ پرتاب می کند. اگر نقطه ای که چلیک در کنار دو سنگ می افتد، فاصله اش تا 2 سنگ کمتر از چلیک مار شد، در اینصورت این بازیکن می سوزد و کنار می رود و بازیکن بعدی برای بازی جلو می آید. لازم به یادآوری است که تمام بازیکنان هر گروه که در «سر» (محل بازی که در آن 2 سنگ قرار دارد) هستند، باید جداگانه و پس از سوختن دوستانشان بازی کنند. اگر چلیکی به سمت 2 سنگ پرتاب شود و طول مسافت آن تا 2 سنگ بعد از پرتاب شدن با طول چلیک دار اندازه گیری شود و مثلاً 3 برابر طول چلیک ماربین چلیک و 2 سنگ فاصله افتاده باشد، بازیکن حق دارد 3 بار و توسط چلیک مار به لبۀ چلیک بزند و آن را هر بار به هوا پرتاب کرده و به سمت قسمت های پایانی و بعد از «میار» (نقطۀ پایانی میدان بازی) براند. بدین ترتیب یک بار به لبۀ چلیک می زند و آن را به هوا پرتاب می کند و با چلیک مار می زند، هرکجا که چلیک افتاد هر دو گروه به دنبالش می روند و بازیکن از آن جا باز به لبۀ چلیک می زند و این کار را تا 3 بار و یا چند بار تکرار می کند. از آن مسافت تا محل بازی یا «سر» را بازیکنان مقابل باید «زو» بکشند و این کار را هر کدام جداگانه انجام دهند. یک نفر از آن نقطه ای که چلیک افتاد زو می کشد و از هر کجا که نفسش برید، یار دیگرش بقیۀ مسیر را زو می کشد و همین طور تا آخرین نفر هر گروه این کار را ادامه می دهند و مسافتی را که تا 2 سنگ باقی مانده همگی به یاران بازیکن اصلی سواری می دهند. زو کشیدن به این ترتیب است که افراد نفس را در سینه حبس می کنند و آن وقت شروع به دویدن کرده و می گویند: “الکم دولکم چرخ و فلکم. نون و نمکم زو و از و زاله را هم زو دود” …

قزل ایاغ، 654: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، چلیک ماره کا (3)

نام دیگر بازی: چَرچَر به چَر

تعداد: 4 تا 10 نفر (در هر گروه)

جنس: هر دو

اشیاء: یک چوب کوچک (چلیک)، چوب بزرگتر (چلیک مار)، یک عدد سنگ، یک چوب نازک (شیش)

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: پس از یارگیری و تعیین کردن گروه شروع کننده، اولین بازیکن با چلیک مار، چلیک را که به یک سنگ تکیه داده شده، به هوا پرتاب می کند و با چوب زیر آن می زند. در این حال گروه مقابل در وسط زمین با چوب نازک (شیش)، سعی می کند آن را در هوا بزند که در صورت موفقیت، جای دو گروه عوض می شود. اگر چلیک در هوا با دست گرفته شود نیز جای دو گروه عوض می شود. حساب می کند که اگر می تواند آن را به سوی چلیک مار پرت کرده و بزند، این کار را می کند، ولی اگر حدس بزند که قادر نیست این کار را انجام دهد، بازیکن «سر» می گوید: «چرچر» و او می گوید: «به چر» و بازیکن، چلیک مار را به سمت چلیک که حالا دیگر روی همان نقطه افتاده است، پرتاب می کند. از هر کجا که چلیک مار افتاده تا محل چلیک را با اندازۀ طول چلیک مار اندازه گیری می کنند و هر یک اندازۀ چلیک مار را یک بندون می نامند. وقتی فاصله تمام شد بازیکن با چلیک مار به نوک چلیک زده، آن را به هوا پرتاب می کند و در هوا می زند طوری که چلیک به سمت قسمت پایانی میدان بازی رانده شود. البته برای اینکه معلوم شود چند بار باید این کار را انجام دهد، طبق قرارداد آن را به هوا پرتاب می کند و در همان حال با چلیک مار آن را آهسته می زند و سعی می کند که چلیک مثل توپ در هوا بماند و نیفتد، هر چند باری که بتواند با چلیک در هوا بازی کند، به اندازه آن تعداد، می تواند به چلیک بزند که دراین صورت ممکن است تا مسافتی طولانی از سربازی (سر) فاصله بگیرد که این مسافت را بازیکنان مقابل باید “زو” بکشند و تفاوت آن را سواری بدهند. یا آنکه به جای این کار به اندازۀ طول چلیک مار فاصلۀ آن را با چلیک (پس از نشانه گیری چلیک از محل سر و انداختن آن به سوی چلیک مار) اندازه می گیرند – همان طور که گفته شد – و به تعداد اندازۀ چلیک ها آن را یک بندون، دوبندون، سه بندون و قنبر می نامند و بعد عروس می آورند. یا اینکه از هر کجای این مراحل مثلاً دو بندون به بعد را مجدداً به سربازی منتقل می کنند و بازی را ادامه داده و عروس می آورند.

قزل ایاغ، 655: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، چلیک ماره کا

نام دیگر بازی: الک دولک

تعداد: 4 -10 نفر در هر گروه

جنس: هر دو

محل اجرا: فضای باز

ابزار بازی: چوب کوتاه یک وجبی (چلیک)، چوب بزرگ یک متری (چلیک مار)

نحوه بازی: بازی پس از سلار (یارگیری) و انتخاب گروه اول (به وسیلۀ آفتاب وضو یا شیر یا خط) شروع می شود. گروه اول به سر (قسمت بالای زمین بازی) می رود و افراد گروه دوم در، وسط زمین و تا پایان منطقۀ بازی (گل) پخش می شوند. یک بازیکن از گروه اول، چلیک را به هوا پرتاب می کند و در هوا آهسته آهسته آن را می زند طوری که نیفتد. تعداد دفعاتی که چلیک به هوا رفته و مجدداً به چلیک مار بخورد و دوباره به هوا رود، شمرده می شود. بازیکن با چلیک مار به چلیک زده و آن را به سمت میدان بازی رها می کند. اگر گروه دوم آن را با «شیش» در هوا بزند، بازیکن پرتاب کنندۀ چلیک می سوزد و از بازی خارج می شود و اگر چلیک «دس دله» (توی دست) گرفته شد نیز جای دو گروه عوض می شود. اگر چلیک به زمین افتاده، گروه اول همگی به آنجا آمده و مجدداً چلیک را با چلیک مار به سمت قسمت پایانی بازی و میار (نقطه پایانی منطقۀ بازی) می راند و باز از آنجا تا هر کجا در هر بار زدن برود، می فرستد. توضیح اینکه ابتدا همۀ بازیکنان گروه اول، عمل الک دولک را انجام می دهند و سپس در پایان، تعداد آنها را شمرده و در جمع به تعداد الک دولک توسط چلیک مار به چلیک می زنند و آن را به دور دست پرتاب می کنند و مسافت طولانی ای را از محلی که چلیک آخرین بار در آنجا افتاده، بازیکنان گروه دوم «زو» می کشند و به ترتیب و همه یکی پس از دیگری، مسافتی را که بازیکنان نتوانند طی کنند، آنها زو بکشند و تا محل برگزاری بازی «سر» به بازیکنان گروه اول سواری بدهند.

قزل ایاغ، 655: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، چمن چمن

تعداد: 3 – 10 نفر

جنس: هر دو

اشیاء: کمربند

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: یک نفر به عنوان «مار» (کسی که واردتر و آشناتر است) کمربند را از طرف قلاب آن در دست می گیرد و سر دیگر آن را به دست اولین بازیکن می دهد. ماره در ذهن خود حیوانی مثلاً «اسب» را انتخاب کرده و از اولین نفر می پرسد: چمن چمن؟ بازیکنی که یک سر کمربند را در دست دارد می گوید: “است چمن، پرنده یا جهنده؟” (یعنی پرنده است یا غیر پرنده) و ماره می گوید: مثلا “جهنده”. بازیکن حدس می زند و مثلاً می گوید: اسب. اما چون درست نیست ماره می گوید “بده به دست اسب” و او هم سرکمربند را به بازیکن دیگر می دهد. بازیکنی که پاسخ درست را بگوید، ماره کمربند را به او می دهد و می گوید: “بتراش” یعنی دیگران را تنبیه کن و با کمربند به بازیکنان دیگر حمله می کند و سعی می کند آنها را که در حال گریز از مقابل او هستند، گیر آورده و با شلاق بزند.

قزل ایاغ، 657: 1379

مازنی، آمل، بازی ها، چوخر سواری

تعداد: یک نفر یا بیشتر

جنس: هر دو

اشیاء: دو چوب بلند

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: بچه ها دو چوب بلند که قسمت پایین آنها دو شاخه باشد، تهیه کرده و دو پا را در قسمت دو شاخه شدۀ آنها قرار می دهند و با این چوب ها که یک سر دیگر آنها در زیر بغل هایشان قرار گرفته، به راه می افتند و در کوچه ها و معابر گردش و تفریح می کنند.

قزل ایاغ، 657: 1379