قوم قشقایی، بزرگان
قوم قشقایی، بزرگان
قشقایی، بزرگان، ابوالقاسم‌بیک فارسی‌مدان
از بزرگان ایل قشقایی ابوالقاسم‌بیک فارسی‌مدان است که در قیام برضد شاه‌عباس اول با یعقوب‌خان ذوالقدر والی فارس همراه شد و پس از درهم شکسته شدن این قیام، در سال 988 ﻫ.ق به ریاست رسید.
پرهام، 255: 1362
قشقایی، بزرگان، اسماعیل‌خان قشقایی
اسماعیل‌خان قشقایی معروف به صولت‌الدوله در سال 1297 ق. متولد شد. وی فرزند داراب‌خان بود. در سال 1316 ق. برای نخستینبار به ریاست ایل قشقایی رسید و در سال 1319 ق. حکومت بهبهان را عهده‌دار شد. پس از مرگ برادرش ضرغام‌الدوله در سال 1332 با کنار زدن رقیبان ایلخانی‌گری ایل قشقایی در اختیار گرفت.
نصیری طیبی، 23: 1389
قشقایی، بزرگان، اسماعیل‌خان قشقایی
اسماعیل‌خان پسر داراب‌خان در 1287 ق. متولد شد. وی در 1316 به ریاست ایل رسید، اما سه سال بعد جای خود را به ضرغام‌الدوله داد و وی حاکم بهبهان شد. بعد از درگذشت برادرش ضرغام‌الدوله در سال 1323 ق. (1283 ش) و کنار زدن رقیبان سرانجام به ریاست ایلخانی‌گری منصوب شد. در 1291 به دلیل بیانیه‌ای که صولت‌الدوله منتشر کرد دولت مرکزی لقب ایلخانی را از وی گرفت. در 1302 در دوره پنجم به نمایندگی شورای ملی ایران از شهر جهرم انتخاب شد. وی سرانجام بعد از یک دوره طولانی فعالیت سیاسی در 1352 ق. برابر با 1313 ش. در زندان قصر درگذشت. قبر وی در امام‌زاده عبدالله شهر ری می‌باشد.
دُرداری، 572-374: 1388
قشقایی، بزرگان، اسماعیل‌خان قشقایی
اسماعیل‌خان و حسن‌‌خان از سران ایل قشقایی در یک توطئه بر علیه نادرشاه افشار شرکت داشتند که این توطئه موفق نشد و شکست خورد. در نتیجه هر دو دستگیر شدند و به دستور نادرشاه اسماعیل‌خان را نابینا کردند. به همین دلیل از او در تاریخ به نام اسماعیل کور قشقایی نام برده شده است.
دُرداری، 325ـ324: 1388
قشقایی، بزرگان، امیر قاضی (غازی)
امیر قاضی (غازی) که سر دودمان ایلخانان قشقایی است از سرداران شاه اسماعیل و عضو سپاه شاه‌لو بود. سپاه شاه‌لو از ترکان آذربایجان و طرفداران شاه اسماعیل بودند. در زمان شاه عباس هنگامی که وی از جانب مدعیان آسوده‌خاطر شد، برای جلوگیری از قدرت فرماندهان سپاه هرکدام را تحت عناوینی از مرکز قدرت دور کرد. شاه عباس با اعزام امیر غازی تحت عنوان سرپرست ایل قشقایی به فارس، خود را شر از مخالفت‌ها ایل نیز راحت کرد.
دُرداری، 315ـ314: 1388
قشقایی، بزرگان، بهادرخان قشقایی
بهادرخان فرزند سهراب‌خان قشقایی است که در زمان مظفرالدین شاه به لقب بهادرالسلطنه مفتخر شد. وی فرمانده جنگ نابرابر با حاج رستم‌خان بیگلربیگی لارستان است. ماذونِ شاعر این حماسه را به سبک جالبی سروده است.
دُرداری، 302: 1388
قشقایی، بزرگان، بهمن قشقایی
بهمن قشقایی فرزند سهراب‌خان (کلانتر ایل عمله) در 1322 ش. در شیراز متولد شد. برای ادامه تحصیل به انگلستان رفت و در رشتة پزشکی مشغول به تحصیل شد. وی به سازمان انقلابی حزب توده پیوست. او در بدو ورود به ایران دستگیر، اما بازداشت او چندان طولی نکشید. در فروردین 1343 به پاسگاه ژندارمری دهرم حمله کرد و جنگ بین آنها درگرفت. بعد فرار با سوگند و امان‌نامه اسدالله علم خود را تسلیم کرد. وی پس از محاکمه به جرم قیام مسلحانه در 17 آبان 1344 اعدام شد.
دُرداری، 676: 1388
قشقایی، بزرگان، جانی‌آقا قشقایی
طایفه‌ها و تیره‌های ترک‌زبان قشقایی را در سدة 12 ﻫ.ق. تحت لوای جانی‌آقا قشقایی باهم متحد شدند.
پرهام، 255: 1362
شاه عباس صفوی در 1629 ﻫ .ق. جانی‌آقا پسر امیرقاضی را به حکومت فارس مأمور نمود. او پس از انتصاب تا آنجا که می‌توانست در راه ایجاد یک اتحاد سیاسی به ظاهر مستحکم کوشش کرد.
دُرداری، 315: 1388
قشقایی، بزرگان، جانی‌خان قشقایی
در 1234 ق. جانی‌خان ایل بیگی قشقایی رسماً از طرف فتحعلی‌شاه قاجار به لقب «ایلخان» ملقب گردید و این اولین‌بار در فارس است، به کسی لقب ایلخان داده شده است. امروزه بسیاری از مورخان در رابطه با قشقایی وی را بنیانگذار واقعی ایل می‌شناسند. جانی‌خان در سال 1239 ق. درگذشت.
دُرداری، 344ـ343: 1388
قشقایی، بزرگان، جهانگیرخان قشقایی
وی در 1243 ق. در دهاقان قمشه متولد شد. پدرش آقا محمدخان دره‌شوری بود. تحصیلات مقدماتی را در حوزه علیمه اصفهان گذراند. حکمت و فلسفه را نزد محمدرضا صهبای قمشه‌ای آموخت و فقه را نیز نزد حاج ملاحسین علی تویسرکانی فراگرفت. علم طب را نزد ملاجواد مدرس خراسانی آموخت. از شاگردان او می‌توان به شیخ محمد خراسانی، سیداحمد خوانساری و… اشاره کرد. وی در روز 13 رمضان سال 1328 ﻫ .ق. درگذشت.
دُرداری، 165: 1388
قشقایی، بزرگان، خسروخان قشقایی
خسروخان قشقای کوچکترین فرزند صولت‌الدوله در 1296 ش. در شیراز متولد شد. تحصیلات مقدماتی و متوسط را در فارس به پایان رساند. در دورة پانزدهم، شانزدهم و هفدهم از فیروزآباد به وکالت مجلس انتخاب شد. عضو کمیسیون نفت بود و به‌شدت از ملی شدن نفت حمایت می‌کرد. بعد از 28 مرداد به اروپا رفت و 25 سال در تعبید به سر برد. نشریه «باختر امروز» را منتشر کرد. در انقلاب 57 به دیدار آیت الله خمینی رفت. در نخستین انتخابات شورای اسلامی شرکت کرد اما رد شد. وی به شیراز رفت و بعد از دستگیری در فیروزآباد محاکمه و اعدام شد.
دُرداری،691ـ689: 1388
قشقایی، بزرگان، سهراب‌خان
او فرزند مصطفی قلی‌خان رهبر شبیخون‌های متوالی در جنگ با انگلیس‌ها در برازجان و ننیزک و متلاشی‌کنندة قشون سیف‌السلطنه افشار در راه جنوب کشور که شرح شجاعتهای او را ماذون شاعر بزرگ ایل با بیانی شیوا سروده است.
دُرداری، 302: 1388
قشقایی، بزرگان، فریدون توللی
او از شعرای نوپرداز معاصر ایران است که در 1289 در شیراز متولد شد. در سال 1320 در رشته باستان‌شناسی فارغ‌التحصیل شد، و پس از شهریور 1320 وارد فعالیت‌های سیاسی شد و در راستای این فعالیت‌ها به نوشتن مقالاتی تحت عنوان التفاصیل پرداخت. در 1332 در کتابخانه پهلوی شیراز به کار مشغول شد. وی در خردادماه 1346 درگذشت. از آثار او می‌توان به التفاصیل، رها، نافه، پویه و بازگشت اشاره کرد.
دُرداری، 760ـ759: 1388
قشقایی، بزرگان، علمدارخان کشکولی
وی اولین شهید راه آزادی در انقلاب مشروطیت در جبهة فترس بود که مردم شیراز به وی لقب (علمدار مشروطیت) دادند.
دُرداری، 303: 1388
قشقایی، بزرگان، محمد بهمن بیگی
محمد بهمن بیگی معلم، نویسنده، حقوقدان و ادیب در سال 1299 در منطقه چاه کاظم در نزدیکی شهرستان لارستان در چادر عشایری در هنگام کوچ به دنیا آمد. بهمن بیگی بنیانگذار آموزش‌وپرورش عشایر کشور و اولین طراح سوادآموزی به طریق سیار در 1330 بود. از آثار وی می‌توان به ایل من بخارای من، به اجاقت قسم و اگر قره‌قاج نبود اشاره کرد.
دُرداری، 92-91: 1388
قشقایی، بزرگان، محمدقلی‌خان قشقایی
وی قهرمان و یکهتاز میدان مبارزه با انگلیس در ننیزک بوشهر، بنیانگذار باغ ارم در شیراز و 16 باغ دیگر در فارس است. محمدقلی‌خان هنرمند، خطاط و نقاش بود.
دُرداری، 301: 1388
قشقایی، بزرگان، مرتضی‌قلی‌خان قشقایی
وی اولین کسی بود که نیروی 2000 نفری (گارد جاویدان قشقایی) را به‌وجود آورد. هیچ‌گاه از فرمانروای فارس اطاعت نکرد و سرانجام به‌دستور فتحعلی‌شاه و خیانت آقا باباخان مازندرانی، او را به قلعه پرگان کشانده و ناجوانمردانه به طرز فجیعی به قتل رساندند.
دُرداری، 301: 1388
قشقایی، بزرگان، حاج محمدکریم خان کشکولی
او به نمایندگی از طرف قشقایی‌ها در مجلس دوم را یافت و در آنجا علیه تسلط خوانین بختیاری بر شیوه حکومت مشروطه هشدار داد تا اینکه توجه حکومت مرکزی به فارس و قشقایی بیشتر شد.
دُرداری، 303: 1388
قشقایی، بزرگان، محمدعلی خان قشقایی
محمدعلی‌خان فرزند جانی‌خان در 1208 ق. متولد شد. وی بعد از فوت پدر و برکناری برادرش به ایلخانی مفتخر شد. ریاست او همزمان با حکومت حسین‌علی میرزا فرمانفرما پسر فتحعلی‌شاه در فارس بود. او در سال 1240 ق. به دامادی شاهزاده فرمانفرما درآمد و این کار رهیابی او را به دربار قاجار آسان‌تر کرد. محمدعلی‌خان علاوه بر اینکه مرد سیاست بود به علم و دانش به‌خصوص عرفان علاقمند بود. قبر شیخ اقطع در پیر بناب توسط ایشان ساخته شده است. کشته شدن دو پسرش مرتضی قلی‌خان و مصطفی قلی‌خان موجب مرگ محمدعلی‌خان در 1268 ق. می‌شود.
دُرداری، 358ـ344: 1388
قشقایی، بزرگان، محمدحسین‌خان قشقایی
او پسر اسماعیل‌خان قشقایی است که در 1293 ش. متولد شد. در سال 1310 برای تحصیل عازم انگلستان و سپس آلمان شد. به همراه برادرش به عضویت ارتش آلمان درآمد، بعدها به‌علت اختلاف با آلمان‌ها ناچار شد با برادرش آنجا را ترک کند که توسط نیروی‌های انگلیسی دستگیر و به زندان قاره فرستاده شد. پس از معاوضه شدن، در شهریور 1320 به عنوان نماینده به مجلس شورای ملی راه یافت. به‌علت همکاری با سران عشایر در شورش فارس دستگیر و دو سال زندان شد. پس از آزادی از سیاست کنارگیری کرد و به فعالیت اقتصادی پرداخت. کتابی تحت عنوان یادمانده‌ها از وی منتشر شده است.
دُرداری،691: 1388
قشقایی، بزرگان، ملک منصورخان قشقایی
وی فرزند دوم اسماعیل‌خان قشقایی است که در 1282 ش. در میان ایل قشقایی متولد شد. او به‌خاطر تعبید اجباری به تهران، دوره متوسطه را در کالج البرز گذراند. قیام قشقایی‌ها در 1308 علیه حکومت پهلوی، دربار را برآن داشت که برای فروکش کردن قیام، او را که در حال تحصیل بود به ریاست ایل منصوب کند. اما با رفتن به شیراز خود این قیام را رهبر کرد و ضرباتی به دولت وارد آورد. وی در انگلستان در رشته کشاورزی به تحصیل پرداخت و سپس وارد دانشگاه آکسفور و در رشته تاریخ مشغول به تحصیل شد. به‌دلیل فعالیت سیاسی علیه انگلیس در راه بازگشت به ایران در شهر حلبِ سوریه دستگیر و در قاهره زندانی شد. وی سرانجام با بیش از یک قرن زندگی پرفرازونشیب در پنجم تیرماه 1385 درگذشت.
دُرداری، 687ـ684: 1388
قشقایی، بزرگان، منوچهر هنرور
وی در 1312 ﻫ .ش. متولد شد، پدرش قربان‌علی خان از طایفة زنگنه قشقایی است. هنرور علاوه بر سرودن شعر به فارسی و ترکی کتابی به نام غزل‌سرایان قشقایی تدوین کرده است.
دُرداری، 762: 1388
قشقایی، بزرگان، میرزا مأذون قشقایی
میرزا محمدابراهیم معروف به میرزا مأذون قشقایی در 1246ق. در میان ایل قشقایی چشم به جهان گشود. به سه زبان (ترکی، فارسی و عربی) شعر می‌سرود، و اشعار حماسی او پُر شوروحال و آثار تغزلی و غنایی‌اش غرق در زنده‌حالی است. مأذون سال‌ها در دستگاه ایلخانی قشقایی به‌عنوان دبیر، منشی و شاهنامه‌خوان مشغول بوده است. سرانجام وی در 1313 ﻫ .ق. در شیراز چشم از جهان فرو بست.
دُرداری، 762: 1388
قشقایی، بزرگان، میرزا محمد شاعر
اولین کسی که به نام ادیب و شاعر قشقایی از او نام برده شده میرزامحمد شاعر است. وی ملقب به نثار است، که در فارسنامة ناصری از وی چنین یاد شده: «ادیب اریب محمد شاعر نثار تخلص قشقایی ولدالصدق مقتدای اصحاب زینب مسجد محراب ملاعلی بابا ولد ملا حسن‌قلی خلف ملا صیدعلی از تیره چتر از ایل قشقایی است».
دُرداری، 759: 1388
