قشقایی، مراسم، ازدواج، انتخاب همسر

عوامل مختلف و متعددی در انتخاب همسر میان عشایر قشقایی وجود دارد که می‌توان به: دین، ازدواج فامیلی، طبقات اجتماعی، محدویت‌های مالی و سن اشاره کرد.

دُرداری، 142: 1388

قشقایی، مراسم، ازدواج، خواستگاری

مادر داماد همراه یکی از زنان سالخورده که با هردو خانواده آشنا است به دیدن مادر دختر می‌روند و موضوع را با او درمیان می‌گذارند. در صورتی که خانواده دختر نظرشان موافق باشد، از طریق همان زن سالخورده به‌صورت غیرمستقیم موافقت خود را اعلام می‌کنند. یک روز را برای خواستگاری تعیین می‌کنند و خواستگاری توسط یکی از اعضای فامیل و یا یکی از ریش سفیدان طایفه انجام می‌گیرد. به فردی که سخن‌گویی خواستگاری را به‌عهده دارد «سوجه» می‌گویند. خانواده عروس در جلسه اول جواب نمی‌دهند و می‌گویند باید موضوع را با فامیل درمیان بگذارند. این کار احترام گذاشتن به بزرگان فامیل است. پس از شنیدن جواب مثبت در مورد شرایط عقد مذاکره و موافقت به‌عمل می‌آید، و خانواده داماد خود برای انجام سایر مراسم آماده می‌کنند.

دُرداری، 145ـ144: 1388

قشقایی، مراسم، ازدواج، مراسم شال و انگشتر

در این مراسم مادر داماد همراه چند تن از زنان فامیل به منزل عروس می‌روند، مادر عروس نیز چند نفر از زنان فامیل خود را دعوت می‌کند. در این موقع هدیه‌ها را که معمولاً قطعه‌ای طلا یا جواهر همراه با چند قواره پارچه است توسط مادر داماد به مادر عروس تحویل داده می‌شود؛ با این کار مراسم خواستگاری رسمی شده و افراد فامیل و طایفه از آن مطلع می‌شوند.

دُرداری، 146ـ145: 1388

قشقایی، مراسم، ازدواج، باشلق یا شیربها

در این مراسم تعدادی از بزرگان و ریش سفیدان فامیل به منزل خانواده عروس می‌روند. موضوع شیربها و باشلق توسط یکی از ریش سفیدان مطرح می‌شود. مبلغ باشلق غالباً رقم بالایی است. این مبلغ ممکن است پول نقد یا تعدادی گوسفند یا شتر، اسب و یا ملک باشد. معمولاً باشلق صرف تهیه جهیزیه عروس می‌گردد یا همراه عروس به خانواده داماد برده می‌شود.

دُرداری، 146: 1388

قشقایی، مراسم، ازدواج، تدارک عروسی

در عروسی‌ها کلیه هزینه‌ها به عهده داماد است و تنها ناهار و شامی در خانواده عروس تهیه می‌شود. مدتی به عروسی مانده اندک‌اندک تدارک عروسی را می‌بینند. گاهی نیز این کار را از چند ماه پیش‌تر آغاز می‌کنند تا روز عروسی این کارها باید انجام گیرد.

دُرداری، 146: 1388

قشقایی، مراسم، ازدواج، تدارک عروسی، برنج‌کوبی

در این مراسم ابتدا جاجیم را روی زمین پهن می‌کنند، وسط آن دوبک (هاون) قرار می‌دهند و داخل هاون را حدود یک کیلو برنج می‌ریزند، بعد دو نفر زن یا دختر هریک، یک دسته‌ای برمی‌دارند و به‌طور متناوب و هم‌آهنگ برنج درون هاون را می‌کوبند. ضمن کوبیدن زمزمه‎هایی هم سر می‌دهند، که این زمزمه این است: «هل هلی های های». وقتی می‌خواهند بایستند، یکی می‌گوید «های» دیگری هم می‌گوید «های». چندبار این گفته تکرار می‌شود، دوباره مشغول کوبیدن برنج می‌شوند. برنج کوبیده شده را داخل سینی می‌ریزند و با تکان دادن سبوس را از برنج جدا می‌کنند. کار برنج‌کوبی در عروسی‌ها به عهده دختران جوان است.

دُرداری، 147: 1388

قشقایی، مراسم، ازدواج، تدارک عروسی، تهیه آرد

برای تهیه آرد چند لنگه گندم را با الاغ و قاطر حمل و به آسیاب می‌برند و گاه یکی دو روز طول می‌کشد تا به آسیاب برسند و یکی دو روزی هم صرف گرفتن نوبت و آرد کردن گندم‌ها می‌شود تا به خانه برگردند.

دُرداری، 148: 1388

قشقایی، مراسم، ازدواج، تدارک عروسی، تهیه نان

نان پختن برای عروسی چند روزی وقت لازم دارد که توسط زنان و دختران فامیل به‌صورت دست جمعی انجام می‌شود. برای این منظور آرد را در لگن بزرگی خمیر می‌کنند و خمیر را چانه، سپس چانه را با تیر؛ روی تخته پهن می‎‌کنند. بعد روی تاوه فلزی که زیر آن هیزم می‌سوزد قرار می‌دهند. نان را روی تاوه می‌اندازند زمانی که نان را وارونه می‌کنند نان دومی را روی نان اولی می‌اندازند، این کار را تکرار می‌کنند تا زمانی که نان‌های روی تاوه سنگین شود، همه آنها را برمی‌دارند. این کار را ادامه می‌دهند تا چانه‌ها تمام شود.

دُرداری، 148: 1388

قشقایی، مراسم، ازدواج، تدارک عروسی، برنامه خرید

برای تدارک و پذیرایی از میهمانان باید امکانات فراهم شود. چون در عشایر امکان انبار کردن و نگهداری وجود ندارد برای این کار چند نفر به شهر می‌روند و چیزهای مورد لزوم از قبیل قند، چای، تنباکو، برنج و شیرینی و غیره تهیه می‌کنند.

دُرداری، 149: 1388

قشقایی، مراسم، ازدواج، تدارک عروسی، دعوت توشمال (نوازنده)

برای دعوت توشمال قاصدی می‌فرستند و پیغام می‌دهند مثلاً اول ماه آینده عروسی دارند. نوازنده‌ها به‌نام چنگی از دو نفر تشکیل می‌شود. یکی «ساز و کرنا» می‌نوازد و دیگری که «دهل» (طبل) می‌زند که او را «دهل‌چی» می‌گویند. توشمال‌ در روز موعود ابتدا کرنا می‌نوازد و صدای کرنا تا فاصله‎های دور به گوش می‌رسد. با صدای کرنا، دعوت شده و نشده به عروسی می‌آیند. بعد از هر عروسی رسم است که از طرف صاحب عروسی انعامی به توشمال داده می‌شود که حتماً یک دستمال ابریشمی هفت رنگ پر از نُقل و شیرینی جزو آن می‌باشد.

دُرداری، 150ـ149: 1388

قشقایی، مراسم، ازدواج، تدارک عروسی، تهیه هیزم

پخت‌وپز به وسیله‌ هیزم انجام می‌گیرد و در شب هم برای روشنایی از هیزم استفاده می‌کنند (در حال حاضر چراغ‌های گازی مورد استفاده است). برای تهیه هیزم چندین نفر با قاطر یا الاغ و با ابزاری نظیر تبر و تیشه به کوه می‌روند و هیزم تهیه می‌کنند و می‌آورند.

دُرداری، 150: 1388

قشقایی، مراسم، ازدواج، تدارک عروسی، تهیه ترکه

یکی از رقص‌های مردان در عروسی‌ها «چوب‌ بازی» است. برای این بازی ترکه‌های زیادی مورد نیاز است که یکی دو روز قبل از عروسی به باغ و جنگل می‌روند و ترکه‌های خوب و صاف حدود یک متری می‌برند و می‌آورند.

دُرداری، 150: 1388

قشقایی، مراسم، ازدواج، تدارک عروسی، تهیه وسایل پخت‌وپز

این‌گونه وسایل کلاً از خانه‌های همجوار در بُنکو به امانت گرفته می‌شود که پس از اتمام کار به صاحبانشان عودت می‌دهند. اگر از ظروف امانتی چیزی بشکند یا از بین برود صاحب آن چیزی بابت آن نمی‌گیرد، زیرا این کار را بدشگون و عیب می‌داند.

دُرداری، 151: 1388

قشقایی، مراسم، ازدواج، تدارک عروسی، چیدن سفره

سفره در نزد ترکان احترام خاصی دارد و پا گذاشتن روی سفره را گناه بزرگی می‌شمارند. سفره غذا شامل مجمعه‌های پر از پلو و گوشت است که این پلو و خورش را اصطلاحاً (آش و گوشت) می‌گویند. در کنار آن روی سفره آب، دوغ و ماست می‌آورند. برای شروع به خوردن غذا رسم بر آن است که به‌هم تعارف می‌کنند تا بزرگتر از همه، شروع به خوردن غذا کند، آن‌گاه دیگران هم به خوردن غذا می‌پردازند. در پایان غذا سینی بزرگی روی سفره می‌گذارند که هریک از مدعوین بنابه وسع مالی خود مبلغی در سینی می‌اندازد، که به آن شاباش می‌گویند. این کار برای جبران قسمتی از هزینه عروسی است.

دُرداری، 152ـ151: 1388

قشقایی، مراسم، ازدواج، تدارک عروسی، دعوت مدعوین

با توجه به پراکندگی افراد ایل در نقاط مختلف خانواده‌های عروس و داماد ناگزیر هستند پیک‌هایی به اطراف بفرستند. جوانان سوارکار طایفه با اسب‎های خود برای دعوت افراد همکاری می‌کنند. به این‌گونه پیک‌های شادی‌آور در ایل «اوخ چی» می‌گویند، که بر گردن اسب‌های خود دستمالی رنگین می‌بندند و در طول مسیر همه می‌فهمند که او قاصد شادی و دعوت‌کننده عروسی است. دعوت‌شوندگان به آنها هدایای از قبیل سکه، پول، دستمال و… می‌دهند.

دُرداری، 153ـ152: 1388

قشقایی، مراسم، ازدواج، جشن عروسی

خانواده عروس و داماد محل مناسبی را برای اجرای مراسم عروسی انتخاب می‌کنند و به نسبت مهمانان چادر می‌زنند. چادر عروس و داماد را در محل مرتفعی نصب می‌کنند و آن را تزئین و بر بالای آن پرچم یا دستمال رنگی آویزان می‌نمایند. پذیرایی از مهمانان بر عهده جوانان است. جشن عروسی با توجه به توان خانواده داماد و تعداد مدعوین ممکن است چندین روز ادامه داشته باشد. این‌گونه مراسم هزینه سنگینی را بر خانواده داماد تحمیل می‌کند، به همین دلیل در بین ایل رسم است که مدعوین هدایایی از قبیل گوسفند، روغن، قند و یا وجه نقد با خود می‌آورند.

دُرداری، 153: 1388

قشقایی، مراسم، ازدواج، بردن عروس

پس از جشن در خانه داماد برای آوردن عروس عازم خانه دختر می‌شوند. اگر فاصله خانه عروس تا خانه داماد زیاد باشد تنها سوارکاران در آن شرکت می‌کنند. گروه اعزامی همراه با نوازدگان سازودهل همراه هلهله و شادی راه می‌افتند. سوارکاران در بین راه به مسابقات مختلفی از قبیل سوارکاری، قیقاج و تیراندازی دست می‌زنند. پس از ورود به خانه عروس معمولاً یک نیم روز یا یک روز مهمان هستند. زنان لباس‌های عروس را که هنوز پارچه است به اندازه عروس می‌بُرند و فقط کوک می‌زنند و روی لباس عروس می‌پوشانند که بعد عروس وظیفه دارد آن را با دقت بدوزد.

دُرداری، 154: 1388

قشقایی، مراسم، ازدواج، نوازندگان در جشن عروسی

در مراسم عروسی‌ها هریک از طایفه‌ها نوازندگان مخصوص خود را دارند که به‌ علت سابقة روابط، حالت نوازندگان خانوادگی را پیدا کرده است که از آنها برای اجرای مراسم عروسی دعوت می‌شود. موسیقی در عروسی‌ها همان سازودهل است؛ که با شروع عروسی قبل از طلوع آفتاب با آهنگ سحر آوازی شروع می‌شود و با آهنگ‌های مختلف تا پاسی از شب ادامه دارد.

دُرداری، 157: 1388

قشقایی، مراسم، ازدواج، پاگشای عروسی

یکی دو هفته که از عروسی گذشت خانواده دختر، عروس و داماد را به شام دعوت می‌کنند. این دعوت را «پاگشایی» می‌‌گویند. خانواده عروس علاوه‌بر پذیرایی، هدیه‌ای را که ممکن است یک یا چند رأس گوسفند، وجه نقد، طلا یا جواهرت و یا پوشاکی نظیر گلیم یا جاجیم باشد به عروس می‌دهند.

دُرداری، 158: 1388

قشقایی، مراسم، مراسم جشن اسفندماه

در این جشن، شب اول اسفندماه قسمتی از پشت و پهلوی گوسفند را با جوهر قرمز رنگ می‌کنند. علاوه‌براین، رسم بر این است که دختر بچه‌ها در غروب آفتاب خاروخاشاکی را که جمع کرده‌اند، آتش می‌زنند و در اطراف آن شادمانی می‌کنند. اطراف آتش را سنگ‌چین می‌کنند تا باد خاکستر را به‎هم نریزد. هر خانواده پیش خود نیت می‌کند که سال آینده چه خواهد شد و صبح روز بعد به خاکستر نگاه می‌کند.

دُرداری، 161: 1388

قشقایی، مراسم، عرفه

روز قبل از تحویل سال، مردم ایل با آرد و روغن و خرما حلوای مخصوصی تهیه می‌کنند و به عنوان آخرین روز سال برای مردگان خیرات می‌کنند و این روز را «عرفه» می‌گویند.

دُرداری، 161: 1388

قشقایی، مراسم، نوروز

در مراسم سال نو عشایر قشقایی چادرهای خود را با فرش رنگین تزئین می‌کنند. آنها معتقدند اولین شب سال نو ضمن داشتن اجاقی روشن با غذایی کامل مثل بره‌پلو یا مرغ‌پلو، باید خانواده با صمیمیت دور هم جمع شوند. حتی اگر مریض باشند داور نمی‌خورند. در شب عید زمانی که بچه‌ها خواب هستند در دستان آنها حنا می‌گذارند. روز عید، ابتدا به دیدن خان یا کدخدا و بعد به دیدن بزرگان فامیل می‌روند.

دُرداری، 162ـ161: 1388

قشقایی، مراسم، عزاداری

در مراسم عزاداری زمانی که میت را به خاک می‌سپارند مَردها در فاصله دور می‌ایستند و زن‌های ایل به دور گور حلقه می‌زنند و همراه با مرثیه به شرح حال زندگی میت می‌پردازند. در این هنگام توشمال‌ها آهنگ غم‌انگیزی به نام «چپی» می‌نوازند. صاحب عزا چادر سیاهی برپا می‌کند و مردم ایل برای دلداری صاحب عزا می‌آیند و سرباره (مخارج عزاداری) می‌آورند.

دُرداری، 162: 1388

قشقایی، مراسم، عزاداری، خان یا کلانتر

مراسم عزاداری خان یا کلانتر بدین‌صورت است که زین‌وبرگ اسب را با پارچه سیاه می‌پوشانند و بر گردن اسب نیز پارچه‌های رنگین که یک سر آن بر زین و سر دیگرش روی پیشانی اسب است به بند دهنه می‌بندند. تفنگ متوفی را روی اسب می‌گذارند. سپس اسب را در محوطه امام‌زاده می‌گردانند.

دُرداری، 162: 1388

​