اقلیت های دینی، زرتشتی، آثار باستانی، اصفهان

اقلیت های دینی، زرتشتی، آثار باستانی، اصفهان، آتشگاه اصفهان

آثار برجای مانده روی قله کوه منفرد آتشگاه در مغرب اصفهان که مشرف به جاده اصفهان و نجف آباد است و از خشت های ضخیم که به وسیله ملاط رس و قطعات نی به یکدیگر متصل شده اند تشکیل شده به احتمال قوی اساس و بنیاد یک معبد ایرانی (آتشکده) از دوره ساسانیان است که بعداً در دوره های اسلامی آثار دیگری بر آن افزوده شده و چون در معرض تاثیر عوامل جوی قرار داشته و هیچگاه نسبت به تعمیر و ترمیم آن توجهی نبوده تدریجاً در اثر فرسایش آب باران و تاثیر سایر عوامل جوی رو به ویرانی و انهدام گذاشته است. معذلک هنوز از قدیمی ترین نقاط تاریخی جالب و تماشائی شهر اصفهان است.

نامگذاری این کوه به آتشگاه که آثار برجای مانده قله آن امروز بطور تحقیق بر ما معلوم و جالبی بوده مراسمی مذهبی برگزار می شده است. خشت هایی که ویرانه های فعلی را تشکیل می دهد از لحاظ اندازه بسیار قابل توجه است و شاید در سایر آثار باستانی کمتر خشت خام بدین بزرگی دیده شود. خشت هائی که فعلاً باقی مانده است به طول و عرض چهل سانتیمتر و قطر 14 سانتیمتر می باشد. محل امروزی آتشگاه در مغرب شهر اصفهان ناحیه ای از بلوک ماربین و مشرف به بستر رودخانه زاینده رود است. از مورخین و جغرافیا نویسان قدیم ابن خروابه و مسعودی راجع به آتشگاه اصفهان مطالبی نوشته اند. از آن جمله ابن فرواد به میگوید در قریه مارابین قلعه ای از بناهای طهمورث موجود است و در آن آتشکده ایست و این قول حاکی از آن است که در زمان این مورخ هم این معبد خیلی قدیمی تصور می شده است.

حمزه اصفهانی در ذکر پادشاهی کی اردشیر می نویسد که وی در اصفهان در یک روز سه آتشکده بنا کرد: آتشکده شهر اردشیر در جانب قلعه ماربین (این آتشکده با محل فعلی آتشگاه که در بلوک ماربین واقع است تطبیق میکند)، دوم آتشکده ذروان اردشیر در قریه (دارک) از رستاق خوار، سوم آتشکده مهر اردشیر در قریه اردستان.

ابن حوقل از جغرافیا نویسان مشهور قرن چهارم هجری در وصف آتشگاه اصفهان در کتاب معروف خود صورهٌ الارض چنین می نویسد: در ماربین در مغرب اصفهان واقع شده است. می گویند خراج آن یکصد هزار درهم است. یخ عمده شهر و اطراف آن از این بخش بدست می آید زیرا که کارگران متخصص دارد … در این بخش تل بزرگی است مانند کوه که بر روی آن قلعه ای بنا شده و بر آن آتشکده ایست که می گویند آتش آن از آتش های ازلی قدیم است. مراقبین این آتش و دربانان آن از زرتشتی ها (مجوس) می باشند که همه ثروتمند و متمولند، زیرا که شراب می اندازند و آن را نگاه میدارند تا کهنه شود و چون شراب آن ها خیلی خوب است از اطراف، نزد آن ها می آیند و از آن ها خریداری می کنند و در نتیجه سود سرشاری عاید آنها می گردد.

مافروخی مورخ اصفهانی قرن پنجم در رساله محاسن اصفهان در ذکر تفرجگاه های معروف اصفهان از ماربین و آتشگاه به شرح زیر نام می برد: در نخست حصن ماربین که معروف است به آتشکده و …بر هر ورقی از ریاحین آن نزهتگاه مسطور: ماربینی که نسخه ارمست     آفتاب اندرو درم درمست

مافروخی در جای دیگر از کتاب خود در فصلی که از بزرگان اصفهان نام می برد از بنای آتشگاه در ماربین نام برده است و بانی آنرا مهریزدان ملکی از ملوک طوایف ناحیه النجان اصفهان معرفی می کند و می نویسد: «در را بر بالای قلعه ماربین او بنیاد نهاد». از مورخین و سیاحان غربی (ویلیام جکسن) در کتاب خود  ایران در گذشته و حال  راجع به آتشگاه اصفهان چنین نوشته است: «اعم از اینکه ما تاریخ اصل این معبد را از دوره هخامنشی بدانیم یا ساختمان های فعلی را از دوره ساسانی پنداریم اطلاعات ما را درباره این معبد و محل آن حداقل تا پانزده قرن قبل از این پیش می برد. در عصر کنونی کافیست که بدانیم آتش مقدس برای قرن ها بر آن محل روشن بوده و آینده قضاوت خواهد کرد که این معبد به کدام یک از مقدسات مذهب زرتشت مربوط بوده است».

هنرفر 8- 5 : 1350​