فارس، نائین، آثار تاریخی

فارس، نائین، آثار تاریخی، بازار نائین

قدمت بنای اولیۀ بازار تاریخی نائین به قرن هشتم ه.ق بر می گردد، ولی در فرم بناهای موجود تعمیرات و بازسازی عمده ایی صورت گرفته است. ورودی بازار دارای در چوبی و معماری آن به شکل ساده ای می باشد. طول راستۀ اصلی بازار حدود 350 متر و عرض میانۀ آن حدود 3 متر است و راستۀ اصلی با پوشش های طاقی مسقف شده است. وسعت کم دکان ها نشان دهندۀ خرده فروشی و رونق کم بازار است.

سلطانزاده، 94-82: 1374

فارس، نائین، آثار تاریخی، کاروانسرای بلاآباد

کاروانسرای بلاآباد متعلق به دورۀ صفوی بوده و در مسیر نائین به اصفهان واقع شده است. این مجموعۀ چهار ایوانی، توسط برج هایی که در آن دیده می شود، مزین شده است. مصالح به کار رفته در ساخت بنا سنگ و آجر می باشد.

کیانی 65: 1373

فارس، نائین، آثار تاریخی، کاروانسرای قلعه شهداء

کاروانسرای قلعه شهداء در دورۀ سلجوقی ساخته شده و در مسیر نائین به سمت محمدیه واقع می باشد. بنای ساختمانی این کاروانسرا از آجر ساخته شده است.

کیانی، 108: 1373

فارس، نائین، آثار تاریخی، کاروانسرای یاغمیش 

این کاروانسرای ساخته شده در دورۀ صفویه در مسیر نائین به سمت اصفهان واقع شده است. کاروانسرای یاغمیش به شیوۀ چهار ایوانی و تماماً از آجر ساخته شده است.

کیانی، 141: 1373

فارس، نائین، آثار تاریخی، مسجد بابا عبدا..

بنای اصلی این مسجد در سلا 700 ه.ق (حکومت غازان خان) ساخته شده و در سال 737 ه.ق تعمیر شده است. بنای کنونی مسجد مشتمل بر سردر، صحن شبستان های متعدد و گنبدخانه است. در داخل گنبدخانه 10 قبر دیده می شود که به نظر می رسد مربوط به دورۀ ایلخانان باشد. فضای ورودی مسجد، متشکل از ساباط، پیش طاق، درگاه، دالان و ایوان است.

سلطان زاده، 176: 1374

فارس، نائین، آثار تاریخی، مسجد جامع 

این بنا یکی از قدیمی ترین مساجد تاریخی ایران به شمار می رود و به جهت ویژگی های خاص معماری و گچبری حائز اهمیت است. هر چند که الخاقات زیادی به مسجد صورت گرفته است ولی بخش های قدیمی مسجد مربوط به اواسط قرن چهارم هجری است. این بنا به شیوۀ شبستانی ستون دار با صحن مرکزی شاخته شده است. محراب نفیس مسجد دارای سه طاق نما می باشد. یکی از ویژگی های مهم این مسجد گچبری آن است که مشابه گچبری دورۀ ساسانی است.

فلاری ، اس، 167 – 151

فارس، نائین، آثار تاریخی، مسجد جامع جندق

این مسجد در مرکز قلعه جندق –در دشت لوت– واقع است. تاریخ ساخت مسجد در دست نیست، ولی زیلوهایی قدیمی در سال های 960 ، 1034 و 1044 ه.ق در آن بافته شده اند و زمان ساخت بنا را قبل از این تاریخ ها می توان دانست. صحن مسجد مربع مستطیل است و در هر یک از اضلاع شرقی و غربی آن سه غرفه با آسمانه های ضربی دیده می شود. گنبد مسجد، آجری با طرح حصیری، و بنا دارای دو شبستان است.

حکمت یغمایی، 77-76: 1370

فارس، نائین، آثار تاریخی، مسجد جمعه

مسجد جمعه نائین در ردیف مساجد قدیمی ایران است و سبک ساختمان آن از نظر معماران و باستان شناسان بسیار جالب است. با شروع قرن ششم هجری به طوری که در مساجد سلجوقی اصفهان بیان شده مسجد نمونه ایرانی بصورت (مسجد چهار ایوانی) جانشین مساجد قبلی شده است ولی به طوری که در مسجد جامع نائین مشاهده می شود، دخالت های دوره سلجوقی در این مسجد کمتر بوده و در نتیجه مسجد نائین بیشتر از سایر مساجد ایران سبک مساجد اولیه ای را که در ایران بنا شده حفظ کرده است.

سر در اصلی این مسجد در گوشه شمال شرقی صحن آن واقع است و در جنوب شرقی نیز در ساده دیگری دارد. صحن آن که وسعت زیادی ندارد چهار ضلعی است. در سه جانب شرقی و جنوبی و غربی چهلستون ها کارهای آجری ساده است که ضمن تعمیرات بعدی بیشتر قسمت های آن ها با گچ ساده پوشیده شده، اما نماهای اطراف صحن از آجرهای ساده برجسته تزئین شده و به کارهای آجری سردر مسجد دیلمی (جورجیر) در اصفهان شباهت زیاد دارد.

ساختمان های  ضلع شمالی از کف صحن اندکی مرتفع تر است. از ایوان های کوچکی تشکیل شده که داخل آن ها گچ ساده و نمای خارجی آن ها کارهای آجری برجسته است. مناره آجری مسجد که در زاویه جنوب شرقی صحن آن واقع شده و در حدود 28 متر ارتفاع دارد از نظر ساختمانی وضع مخصوصی دارد و بطور کلی با ساختمان مناره های سلجوقی اصفهان تفاوت کلی دارد.

در زیر صحن مسجد شبستان وسیعی است که دارای ستون هایی از رُس طبیعی می باشد و به وسیله قطعات سنگی مرمری از بالا روشنایی می گیرد. این شبستان به منزله سرداب وسیعی است که ایام تابستان از آن استفاده می شود و دارای دو مدخل است که به وسیله پله هائی از صحن مسجد به داخل آن وارد میشوند. چهلستون جنوبی وسیع تر از چهلستون های دیگر مسجد است و در وسط ضلع جنوبی این چهلستون محراب عالی گچبری شده مسجد و منبر نفیس آن قرار دارد. اصولاً محوطه محراب و منبر بهترین قسمت تزئین شده مسجد است و تزئینات این قسمت همه گچبری های نفیس بصورت گل و بوته و خطوط ساده کوفی است. تزئینات مزبور تمامی محراب مسجد و هلال طاق نماهای اطراف آن و پشت بغل های هلال ها و ستون های گرد طرفین آنرا فرا گرفته است و از نظر گچبری از کارهای بسیار ممتاز و برجسته مساجد ایرانی است.

آرتور پوپ ساختمان مسجد نائنی را سال 350 ه.ق (961 میلادی) تعیین کرده و آندره گدار  این بنا را از دوره دیالم کاکویه میداند.

خط کوفی گچبری شده در بالای محراب شامل آیه  18 از سوره “توبه” میباشد و خطوط کوفی گچبری اطراف هلال طاق نمای جلوی محراب شامل آیه چهلم از سوره “نمل” و آیه آخر سوره “توبه”  است.

هنرفر  50 – 48 : 1350

فارس، نائین، آثار تاریخی، مسجد محمدیه

این بنا در روستای محمدیه در 2 کیلومتری شرق نائین واقع شده و منسوب به قرن چهارم و پنجم هجری است. بنای اصلی مسجد مستطیلی است که بخش میانی آن را با گنبد و دو بخش شرقی و غربی آن را با طاق گهواره ای پوشش داده اند. در داخل مسجد منیر نفیسی وجود دارد و محراب مسجد متشکل از کادر مستطیل شکلی است که با یک طاق نما نماسازی شده است.

مشکوتی، 70: 1349

فارس، نائین، آثار تاریخی، منبر مسجد جمعه

منبر مسجد نائین برنگ قهوه ای باز و تمام منبت کاری از بهترین منبرهایی است که در مساجد اصفهان و حومه آن وجود دارد و تاریخ ساختمان آن که در سال  711 ه.ق است بر یکی از جوانب آن کنده کاری شده است. این منبر از لحاظ شکل هم طبق طرح مخصوص تهیه شده که در مساجد دیگر نظیر آن دیده نمی شود.

منبر مزبور مدخلی از چوب منبت کاری دارد که در قسمت فوقانی پله اول منبر قرار گرفته و بخط ثلث برجسته بر زمینه چوبی نوشته هایی دارد. این منبر دارای هیجده پله است و در حدود پنج متر ارتفاع دارد. بر روی دیوار و ستون های چهلستون جنوبی مسجد بطور پراکنده چندین سنگ لوح هم که مربوط به وفات بعضی اشخاص است نصب شده است.

هنرفر 51- 50 : 1350