فارس، شاهرود، بازی ها

فارس، شاهرود، بازی ها، بوتم ، بوتم             

تعداد: گروهی

جنس: هر دو

اشیاء: سنگ و کلوخ

گروه سنی: کودکان

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: دو نفر استاد می شوند . بازیکنان هم دو به دو می شوند (معمولاً بچه های هم قد با هم) و دور از چشم استادها، یکی سنگ و دیگری کلوخ را در مشت می گیرد و نزد استادها می آیند و از آنها سوال می کنند که سنگ را می خواهند یا کلوخ را و استادها با انتخاب سنگ یا کلوخ آن بازیکن را به دستۀ خود می پذیرند. سپس شیر یا خط می اندازند تا گروهی که باید بازی را شروع کند، مشخص کند، مشخص شود. بعد از آن دایره ای که بزرگی آن بستگی به تعداد بازیکنان دارد، روی زمین رسم می کنند. گروه بازنده روی خط دایره با فاصلۀ مساوی از هم می ایستند و افراد گروه برنده بر دوش آنها سوار می شوند. استاد دسته برنده که بر کول استاد دستۀ بازنده سوار است، با یک دست چشم او را می گیرد و با خواندن این شعر «بوتم بوتم گشتم. صحرا بوتم گشتم. این سر به هوا، یا خود زمین یا اون هوا هَمش هَمش چند تا میشه؟»  با انگشتان دست دیگرش عددی را نشان می دهد. استادی که چشمهایش بسته است باید عدد را حدس بزند. اگر حدس او درست بود جای دو دسته عوض می شود، اگر درست نگفت باید بازیکنان سواره را یک دور، دور دایره بچرخاند و به جای اول برگرداند، سپس بازی از نو آغاز می شود.

قزل ایاغ ، 325: 1379

فارس، شاهرود، بازی ها، تخم گندیده             

تعداد: حداقل 6 نفر

جنس: هردو

اشیاء: یک تکه چوب به طول 10 و قطر 2 سانتیمتر

گروه سنی: کودکان و نوجوانان

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: بازیکنان روی یک دایرۀ بزرگ روی زمین می نشینند. یکی از آنها چوب را به دست می گیرد و دور دایره می چرخد و می گوید: «تخم مرغ گندیده» بقیه جواب می دهند: «گندیده». دوباره بازیکن چوب به دست می گوید: «آفتاب پرید» بقیه جواب می دهند: «پرید». بازیکن به دویدن و خواندن ادامه می دهد و در یک لحظه چوب را در کنار یکی از بازیکنان می اندازد و فرار میکند. فردی که چوب در کنارش افتاده باید او را تعقیب کند و قبل از آنکه به جای اول خود برگردد، او را بزند. اگر موفق شد، بازیکنی که خورده، سوخته و به وسط دایره می آید و تخم مرغ گندیده می شود. اگر موفق نشد، خود سوخته است و تخم مرغ گندیده می شود. بچه ها وقتی این تعقیب و گریز ادامه دارد می خوانند: «موش بدو گربه گرفتت» وقتی بازیکنی تخم مرغ گندیده شد، بازیکنان دسته جمعی می خوانند: «تخم مرغ گندیده بوی گلابی میده» این بازی آنقدر ادامه پیدا می کند تا فقط دو نفر باقی بمانند که آنها برندۀ بازی هستند.

قزل ایاغ ، 329: 1379

فارس، شاهرود، بازی ها، شالی نو مالی نو        

تعداد: یک گروه

جنس: هر دو

گروه سنی: کودکان

زمان اجرا: آخر ماه اسفند و نزدیک عید نوروز

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: بچه ها دور هم جمع شده و دسته جمعی در کوچه ها راه افتاده و به در خانه ها می روند. یکی از آنها که صدای خوشی دارد ترانۀ شالی نو، مالی نو را با صدای بلندی می خواند و دیگران هم در بعضی قسمت ها او را همراهی می کنند و از صاحبخانه چیزی می طلبند. اگر صاحبخانه به آنها چیزی داد ترانه خوان می خواند: «این خانه پرز عسل، خدا بده یک پسر، اسمش کنیم عبدالله، بفرستیمش به ملا، به خانه کلا مُلا، بشینه کنج بالا، بشماره پول سیا، پول سیا نمی خوام، پنزاری نقره می خوام» و همگی با هم می خوانند: «نوروز و نوسال، بادا مبارک، عید همه سال بادا مبارک» اگر صاحبخانه آنها را دست خالی از در خانۀ خود رد کند و هیچ پاسخی به آنها ندهد، کودکان دسته جمعی این ترانه را می خوانند: «این خانه پر ز زغال، اون خانه پر ز زغال، صاحبخانه شده شغال، این خانه پر ز بیده، اون خونه پر ز بیده، صاحبخانه چیز ندیده» و به این ترتیب از در آن خانه دور شده و به خانۀ دیگری می روند.

قزل ایاغ ، 344: 1379

فارس، شاهرود، بازی ها، غافل نشی               

تعداد: 5  – 10 نفر

جنس: هر دو

گروه سنی: جوانان

محل اجرا: فضای بسته

نحوه بازی: بازیکنان دایره وار گرد هم می نشینند و به ترتیب اعداد، از یک تا هر چند نفری که شرکت داشته باشند، نامگذاری می شوند. شروع کنندۀ بازی که با توافق بازیکنان انتخاب می شود، دو دست خود را روی دو پای خود زده و بعد بالا می آورد و دو بشکن می زند. با بشکن اول شمارۀ خود و با بشکن دوم شمارۀ یکی از بازیکنان را می گوید. به طور مثال یک و چهار. حالا شمارۀ چهار به اتفاق بقیۀ افراد به همان ترتیب اولین بازیکن عمل می کند. با این تفاوت که با دو بشکنی که می زند ابتدا شمارۀ خود و سپس شمارۀ یکی دیگر از بازیکنان را نام می برد. بازی به همین ترتیب ادامه می یابد و اگر کسی هنگام گفتن شماره ها اشتباه کند و یا متوجه اعلام شماره اش نشود، بازنده شده و از دیگران کتک می خورد.

قزل ایاغ ، 347: 1379

فارس، شاهرود، بازی ها، مات ماتو                

تعداد: 5 – 10 نفر

جنس: هر دو

اشیاء: یک توپ کوچک

گروه سنی: نوجوانان

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: ابتدا روی زمین به تعداد یکی بیشتر از تعداد بازیکنان چاله هایی به قطر 15 – 20 و به عمق 10 – 15 سانتیمتر حفر می کنند. هر چاله مربوط به یک بازیکن است و چالۀ اضافی را هم چالۀ گرگ می نامند. آن گاه استاد بازی توپ را در دست گرفته و به آسمان پرتاب می کند و می گوید «قدشتر!» بازیکنان دیگر با شیندن این عبارت به شتاب می گریزند. بعد استاد توپ را گرفته و آن را به طرف بازیکنان که در حال فرارند پرتاب می کند. اگر توپ به کسی اصابت نکرد، بازیکنی که زودتر آن را به دست آورده، به طرف دیگری پرت می کند. این عمل تکرار می شود تا بالاخره یکی از بازیکنان موفق شود یکی از هدف قرار داده و بزند. در این موقع همگی به طرف چاله ها می آیند و آنگاه توپ را زده بر دوش آنکه توپ به او خورده و به اصطلاح بازی «خر شده» سوار می شود. در این حال «خر» توپ را در دست می گیرد و از فاصلۀ 2 – 3 متری چاله ها (که قبلاً آن را با خطی مشخص کرده اند) آن را به طرف چاله ها می اندازد و این عمل تا زمانی که توپ به یکی از چاله ها بیفتد تکرار می شود. چاله ای که توپ در آن می افتد، اگر متعلق به «خر» باشد عمل سواری دادن و سواری خوردن بر عکس می شود و می گویند: «خر بالاخره شد» و اگر در چالۀ بازیکن دیگر افتاد، بازیکن مزبور سوار بر دوش خر می شود و باز عمل انداختن توپ به طرف چاله ها تکرار می شود تا وقتی که توپ در چالۀ گرگ بیفتد در این موقع خر به سرعت خود را به توپ رسانده و آن را بر می دارد و به اندازه «قد شتر» آن را به هوا می اندازد تا بازیکنان مجال دور شدن را داشته باشند و پس از گرفتن توپ، آن را به طرف دیگران که در حال فرار هستند پرتاب می کند و این عمل را مانند بار اول انجام می دهند تا «خر» انتخاب شود و بازی را به همان ترتیب تکرار می کنند.

مقررات بازی: اگر توپ به نقاط سخت بدن (مثل سر و دست ها) بخورد به حساب نمی آید و اگر توپ پس از برخورد به زمین برگردد و به کسی اصابت کند، باز هم مورد قبول نیست. اگر دو نفر هم به طرف توپ بروند تا آن را بردارند. اگر یکی از آن دو قدری زودتر توپ را بردارد، نمی تواند دیگری را هدف قرار دهد. در این هنگام ناگزیر است توپ را به اندازۀ قد یک شتر به هوا انداخته و بعد به طرف دیگری پرتاب می کند تا فرصتی برای دور شدن از دسترس خود به او بدهد.

قزل ایاغ ، 353: 1379