فارس، سمنان، بازی ها، اتک متک
تعداد: یک گروه و یک نفر
جنس: هر دو
محل اجرا: فضای باز
نحوه بازی: بازیکنان جمع می شوند و با خواندن شعر (اتک متک توتولچه) پشک می اندازند. کلمۀ آخر شعر به هر کس که افتاد او گرگ می شود و باید دنبال بازیکنان دیگر بگردد و بدود تا یکی از آنها را بگیرد. وقتی یکی را گرفت بازیکن گرفته شده گرگ می شود و گرگ قبلی باید سرجای خود بی حرکت بایستد و گرنه گرگ می تواند دوباره او را بزند و گرگ کند.
قزل ایاغ، 321: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، الکانه وازی
تعداد: دو گروه
جنس: هر دو
اشیاء: چوب کوتاه دو سر تراشیده به طول 25 سانتیمتر، چوب بلندتر حدود یک متر
محل اجرا: فضای باز
نحوه بازی: دو نفر استاد می شوند و یارگیری می کنند و به این ترتیب بازیکنان به دو دسته تقسیم می شوند. سپس از طریق تر یا خشک مشخص می کند که کدام دسته در بالای زمین و کدام دسته در پایین قرار بگیرد. بازیکنان گروه بالا الک (چوب کوتاه دو سر تراشیده) را روی زمین می کارند. آنها می توانند با چوب بلند خود پنج بار به آن ضربه بزنند تا از زمین بلند شود و بتوانند با چوب بلند آن را به هوا پرتاب کنند و در فاصلۀ دور بیندازند. یکی از بازیکنان دستۀ پایین چوب کوچک را برداشته و تا محلی که مره (marre) خوانده می شود می آید و چوب را به چوب بزرک که روی زمین است می زند. اگر در این کار موفق شود بازیکنی که چوب را پرتاب کرده است سوخته به حساب می آید که اصطلاحاً می گویند مرده. اگر بازیکنان پایین چوب پرتاب شده را در هوا بگیرند برنده محسوب می شوند و جاها در بازی عوض می شود.
قزل ایاغ ، 322: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، ای شنبه دوشنبه
تعداد: یک گروه
جنس: هر دو
اشیاء: یک عدد توپ
محل اجرا: فضای باز
نحوه بازی: یکی از بازیکنان بازی را شروع می کند. او ابتدا توپ را به دیوار می زند و می گیرد و تعداد دفعات آن را شمارش می کند. هر کس امتیاز بیشتری بیاورد، بر حریفی که کمتر از او امتیاز آورده سوار می شود و دوباره توپ را به دیوار زده می گیرد و شروع می کند از یکشنبه تا جمعه شمردن. توپی که مخصوص جمعه است باید با سر گرفته شود. اگر نتوانست توپ را با سر بگیرد، سوخته است و باید پایین بیاید و بازی از نو آغاز می شود.
قزل ایاغ ، 323: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، بالش که
تعداد: یک گروه
جنس: هر دو
اشیاء: تعدادی بالش یا متکا
محل اجرا: فضای بسته
نحوه بازی: چند بالش یا متکا را روی هم می گذارند و به ترتیب از روی آن ها جست می زنند. هر کس پایش به بالش ها گیر کند یا موقع جست زدن بیفتد، بازنده است و از محلی که قبلاً تعیین کرده اند تا محل بازی باید به بازیکنان دیگر کولی بدهد. هر نوبت بازی که تمام شد یک بالش یا متکا بر ارتفاع بالش ها و متکاها اضافه می کنند تا ارتفاع آن بیشتر شود و کار پریدن از روی آنها دشوارتر گردد.
قزل ایاغ ، 324: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، بتراش بتراش
تعداد: یک گروه
جنس: هر دو
اشیاء: کمربند
محل اجرا: فضای باز
نحوه بازی: یک نفر استاد می شود و نام حیوان یا میوه ای را در نظر می گیرد. سپس کمربند را به دست یکی از بازیکنان می دهد و از او می خواهد که نام میوه یا حیوان را حدس بزند. اگر بازیکن اشتباه حدس زد، کمربند را از او گرفته به دیگری می سپارد. اما اگر درست گفت استاد به او فرمان می دهد: «بتراش بتراش» یعنی برو و دیگران را بزن. بازیکنی که کمربند را در دست دارد با کمربند به دیگران حمله می کند تا استاد بگوید: «جو، جو، جو» یعنی «جا جا» که به معنی بازگشت نزد استاد است. اگر بازیکن توانست خود را به استاد برساند که دوباره استاد فرمان حمله می دهد. اگر در وسط راه گیر افتاد، بازیکنان چشم او را گرفته و دست و پا بسته نزد استاد می آورند. استاد از او می پرسد که چه کس یا کسانی دست و پای او را گرفته اند و چشم او را بسته اند. اگر درست گفت، آزاد می شود و دوباره می تواند با کمربند دیگران را دنبال بکند، ولی اگر اشتباه گفت برای هر اشتباه از بازیکنان کتک می خورد تا استاد ختم بازی را اعلام کند و بازی را از نو آغاز کند. در این بازی استاد انتخابی است و اگر بازیکنان احساس کنند که در بازی جانب بی طرفی را رعایت نمی کند، او را از مسند استادی عزل می کنند و بر سرش کاه می پاشند.
قزل ایاغ ، 324: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، بل بگی بال بیا
تعداد: دو گروه
جنس: هر دو
اشیاء: توپ، تخته
محل اجرا: فضای باز
نحوه بازی: بازیکنان به دو گروه مساوی تقسیم می شوند و پشک می اندازند تا مشخص شود که توپ در اختیار کدام دسته خواهد بود. یکی از افراد دستۀ برنده با چوب، توپ را به جلو پرتاب می کند. اگر بازیکنان گروه مقابل توانستند توپ را قبل از اصابت به زمین در هوا بگیرند. برنده می شوند و جای دو تیم عوض می شود. در غیر اینصورت بازیکنان بعدی دستۀ برنده توپ را پرتاب می کنند.
قزل ایاغ ، 325: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، بی بی شغالک
تعداد: دو گروه
جنس: هر دو
اشیاء: یک عدد دستمال، دو عدد سنگ
محل اجرا: فضای باز
نحوه بازی: دو استاد انتخاب می شوند، یارگیری می کنند و دور از چشم دستۀ مقابل برای هر یک از یاران خود نامی رمزی انتخاب می کنند. سپس پشک می اندازند تا مشخص شود کدام گروه باید بازی را شروع کند. استاد دسته برنده با دستمال یا دست، چشم استاد گروه بازنده را می بندد. سپس نام رمز یکی از بازیکنان خود را می گوید. آن بازیکن باید آهسته به جایی که دو استاد در آنجا ایستاده اند بیاید و دو سنگی را که روی زمین گذاشته اند بردارد و به هم بزند و دوباره به جای اول خود برگردد. بعد چشم استاد را باز می کنند و بازیکنان دسته جمعی می خوانند «کی بود کی بود ما نبودیم». استاد باید بازیکنی را که سنگ ها را به هم زده از میان گروه پیدا کند. اگر درست حدس زد، گروه او برنده است، اما اگر درست حدس نزد، دوباره باید چشم او را بگیرند.
قزل ایاغ ، 326: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، پس بازیکن
تعداد: یک گروه
جنس: هر دو
اشیاء: تعدادی سنگ بزرگ
محل اجرا: فضای باز
نحوه بازی: ابتدا سنگی را در مکان بلندی می کارند و بازیکنان در محل هایی که قبلاً تعیین شده است، می ایستند و سعی می کنند سنگ کاشته شده را با سنگ هایی که در دست دارند، بزنند. آخرین نفری که بازی می کند، سنگ های بازیکنان دیگر را جمع کرده و در یک خط با فاصله معین روی زمین قرار می دهد. بازیکنان در کنار سنگ خود به پشت دراز می کشند و هر کدام سنگ کوچکی را روی پا قرار داده و به طرف سر خود پرتاب می کنند. هر یک از آن ها که بتواند سنگ پرتاب شده را با دست بگیرد، برنده است، در غیر اینصورت باید سنگ را روی پا گذاشته و به طرف سنگ بزرگ خود پرتاب کند. اگر سنگ اصابت کرد که او برنده است، اما اگر موفق نشد باید در برابر سنگ خود بایستد و نفر آخر بازی پس از خراب کردن مکان بلندی که سنگ در آن قرار داشته است، او را تعقیب کند. هر جا او را گرفت می تواند بر دوش او سوار شود و تا محل سنگ خود از او سواری بگیرد.
قزل ایاغ ، 327: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، پنجی
تعداد: 2 نفر
جنس: هر دو
اشیاء: پنج عدد سنگ
محل اجرا: فضای باز
نحوه بازی: این بازی شباهت زیادی به بازی «پس بازیکن» دارد. در این بازی سه سنگ را در محلی به ارتفاع بلند می کارند و در محل هایی که قبلاً تعیین شده می ایستند و سعی می کنند با سنگ های در دست هایشان، سنگ های کاشته شده را بزنند. نفر دوم که پرتاب کرد سنگ های پرتاب شده را جمع می کند و در یک خط با فاصلۀ معین روی زمین قرار می دهد. بازیکنان درکنار سنگ خود به پشت دراز می کشند و هر کدام سنگ کوچکی را روی پا قرار داده به طرف سرخود پرتاب می کنند. هر که بتواند سنگ پرتاب شده را با دست بگیرد برنده است، در غیر اینصورت باید سنگ را روی پا گذاشته و به طرف سنگ بزرک خود پرتاب کند. اگر اصابت کرد که او برنده است، اما اگر موفق نشد، باید در برابر سنگ خود بایستد و نفر دیگر پس از خراب کردن مکان بلندی که سنگ در آن قرار داشته است، او را تعقیب کند. هر جا او را گرفت می تواند بر دوش او سوار شود و تا محل سنگ خود از او سواری بگیرد.
قزل ایاغ ، 327: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، تپه چلیک
تعداد: 4 – 10 نفر
جنس: هر دو
اشیاء: یک چوب به طول 5/1 متر و یک چوب نازکتر به طول 5/0 متر یک توپ
محل اجرا: فضای باز
نحوه بازی: دو نفر سرگروه می شوند و یارگیری می کنند. بعد زمین مستطیلی به طول 20 متر را برای بازی انتخاب می کنند و در وسط آن گودالی می کنند و چوب کلفتی را که طول آن 5/1 متر است در گودال عمودی قرار می دهند و دور آن را با سنگ و خاک پر می کنند. چوب نازکتر را از وسط می شکنند، بدون آنکه دو تکه آن از هم جدا شود. این چوب را بر سر چوب اول سوار می کنند. از هر گروه یک نفر در زمین خود به خط شروع بازی می آید. نفری که باید اولین پرتاب را انجام دهد، سعی می کند با توپ چوب یا چوب کوچکی را که چوب چلیک یعنی چوب کوچک خوانده می شود بزند. اگر موفق شد حریف او در دستۀ مقابل بی آنکه بازی کند از بازی کنار می رود. اگر موفق نشد، حریف او هم باید یک بار این کار را انجام بدهد. در تمام مدتی که بازی بین این دو نفر جریان دارد، یاران آنها پشت سر بازیکن خود صف می بندند و در گرفتن توپ او را یاری می دهند. هرگاه بازیکنی نتواند چوب چلیک را بزند و حریف او موفق شود توپ پرتاب شده را پس از اصابت به زمین بگیرد رقیب او از بازی کنار می رود. بازی به همین ترتیب ادامه پیدا میکند تا نفرات آخر دو گروه مقابل هم قرار بگیرند. در این مرحله هر کدام از آنها که برنده شد، گروه او برنده نهایی شناخته می شود.
قزل ایاغ ، 329: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، تیر تیر
تعداد: یک گروه
جنس: هر دو
اشیاء: یک سنگ صاف و یک سنگ گرد (به تعداد بازیکنان)
محل اجرا: فضای باز
نحوه بازی: سنگ های گرد را بر سر بلندی می چینند و هر یک از بازیکنان با «لیس» خود به «لیس» دیگری می زند. اگر بتواند لیس دیگری را بزند، بازی را به شرح زیر ادامه می دهد و اگر نتواند این کار را انجام دهد، بازی به دست دیگری می افتد. کسی که توانست لیس خود را به لیس دیگران بزند، به سراغ سنگ های گرد می آید و با قدرت هر چه تمامتر «لیس» خود را به یکی از سنگ های گرد می زند و در فاصلۀ محل اصلی سنگ تا محل تازۀ سنگ به پشت می خوابد و «لیس» خود را روی پا می گذارد و به بالای سر خود پرتاب می کند. سنگ را به هر جا انداخت، تا آنجا از طرف بازنده کولی می گیرد و بازی به همین ترتیب ادامه پیدا می کند.
قزل ایاغ ، 331: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، چارتپه
نام دیگر بازی: دوز بازی (تهران)
تعداد: 2 نفر
جنس: هر دو
اشیاء: 3 ریگ، 3 تکه چوب
محل اجرا: فضای بسته
نحوه بازی: مربعی روی زمین می کشند و آن را به چهار مربع کوچک تقسیم می کنند که در کل نُه محل تلاقی به وجود می آید. یکی از بازیکنان ریگ و دیگری چوب را انتخاب می کند و به نوبت ریگ ها و چوب های خود را طوری در محل های تقاطع می گذارند که سه ریگ یا سه چوب در یک امتداد قرار بگیرد و هر یک سعی می کند راه دیگری را ببند و نگذارد او موفق شود. هر کس بتواند ریگ ها یا سنگ هایش را در یک امتداد قرار دهد، برنده محسوب می شود و هر چه در شرط بندی قرار گذاشته شده به او تعلق می گیرد.
قزل ایاغ، 332: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، چارتوپ
تعداد: یک گروه
جنس: هر دو
اشیاء: توپ، چوب
محل اجرا: فضای باز
نحوه بازی: بازیکنان دو نفر را به عنوان اوستا انتخاب می کنند و دور از چشم اوستاها به گروه های دو نفری تقسیم می شوند و بر خود نام هایی مثل شیر و پلنگ می گذارند و پیش اوستاها می روند و از آنها می پرسند که شیر می خواهد یا پلنگ. اوستاها انتخاب می کنند و آن کس که مثلاً نام شیر بر خود گذاشته، در دسته استادی قرار می گیرد که شیر را انتخاب کرده است و به این ترتیب یارگیری صورت می گیرد. سپس از طریق شیر یا خط، گروهی که بازی را آغاز می کند، مشخص می شود. گروه شروع کننده در بالای زمین که پله نامیده می شود جای می گیرد و یکی از افراد دستۀ پایین به نام «توپ ده بالا» برای پرتاب توپ به هوا در کنار دستۀ بالا قرار می گیرد. او توپ را بالا می اندازد و بازیکنی که چوب را به دست دارد توپ را در هوا می زند. اگر یکی از بازیکنان دستۀ پایینی توپ را بُل گرفت جای دو دسته عوض می شود. اگر توپ به زمین افتاد، همان بازیکن دوباره توپ را می زند. و به طرف پلۀ پایین دویده و دوباره به جای خود بر می گردد. اگر موفق شد قبل از رسیدن توپ به زمین این رفت و برگشت را انجام بدهد بازی را برده است و اگر نتوانست از بازی کنار می رود و نفر بعدی جای او را می گیرد. اگر در طول بازی هیچ یک از بازیکنان دستۀ بالا موفق نشد رفت و بگشت را انجام بدهد، اوستا دسته حق دارد چهار بار توپ را بزند تا افراد سوختۀ او بتوانند به بازی برگردند.
قزل ایاغ ، 332: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، چارچاری
نام دیگر بازی: چاری چاری
تعداد: گروهی
جنس: هر دو
اشیاء: تعدادی ریگ
محل اجرا: فضای باز
نحوه بازی: بازیکنان تعدادی ریگ برای خود بر می دارند، به طوریکه تعداد ریگ ها به چهار قابل قسمت باشد. ابتدا هر یک از ریگ ها را بالا می اندازند و با پشت دست خود می گیرند. هر کس تعداد ریگ های پشت دستش بیشتر بوده و بازی را آغاز می کند. یعنی ریگ های پشت دست را بالای می اندازد و با کف دست می گیرد، به طوریکه هیچ ریگی به زمین نیفتد. اگر ریگی افتاد، بازیکن سوخته است و نفر بعدی باید بازی را ادامه بدهد. اگر بازیکنی تمام سنگ های پشت دستش را گرفت. سنگ ها را برای خود نگه می دارد و سایر بازیکنان باید سنگ های خود را چهارتا چهارتا روی زمین بگذارند و او بالاخره با بالا انداختن یک سنگ، سنگ های روی زمین را یک جا بردارد و سنگی را هم که به هوا انداخته، بگیرد. وقتی سنگ ها تمام شد برای برداشتن آخرین چهار سنگ، یکی از آنها را بر می دارد و به هوا پرتاب می کند و با کف دست اول به زمین و بعد به سینه می زند و سنگ ها را بر می دارد و سنگ را هم از هوا می گیرد. برنده به تعداد سنگ هایی که جمع کرده به سایر بازیکنان پشت دستی می زند. در حین بازی هر گاه سنگی به دست بازیکن بخورد و به هوا برود، می گویند (دوچش) شده است ویکی از چشم های بازیکنان را می گیرند و او باید یک چشمی سنگ را بگیرد.
قزل ایاغ ، 333: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، چالا چالا
تعداد: یک گروه
جنس: هر دو
اشیاء: پول یا هستۀ خرمان به تعداد بازیکنان
محل اجرا: فضای باز
نحوه بازی: چاله ای در وسط زمین بازی حفر می کنند و بازیکنان به ترتیب سکه ها یا هسته های خرمای خود را به طرف چاله پرتاب می کنند. سکه یا هستۀ هر کس که در چاله افتاد، برنده است و سکه ها و هسته های دیگران را می برد.
قزل ایاغ، 334: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، دبال بازی
جنس: هردو
تعداد: یک گروه و یک نفر
محل اجرا: فضای باز
نحوه بازی: این بازی نوعی از گرگم به هواست. بازیکنان ابتدا از میان خود یک نفر را به عنوان استاد تعیین می کنند. استاد پشک می اندازد و هر یک از بازیکنان به میل خود تعدادی از انگشتان خود را جلو می آورند. استاد همۀ انگشتان را شمرده و جمع می کند. آن گاه استاد، از نفری که ابتدای بازی تعیین کرده اند و «سر» نامیده می شود، شروع به شمردن می کند تا عددی را که از جمع انگشتان به دست آورده بودند، به یکی از بازیکنان بیفتد که در نتیجه او گرگ می شود و سایر بازیکنان را دنبال می کند تا یکی از آنها را بگیرد. در این بازی محل هایی مانند پله را که بلند تر است، پناهگاه قرار می دهند و هر یک از بازیکنان که در آن محل ها قرار بگیرند، گرگ نمی تواند آن ها را بگیرد.
قزل ایاغ ، 338: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، دروازه
نام دیگر بازی: شاویجه
تعداد: یک گروه و دو نفر
جنس: هر دو
محل اجرا: فضای باز
نحوه بازی: دو نفر از بازیکنان مقابل یکدیگر روی زمین می نشیند و دو کف پای خود را به یکدیگر می چسبانند. بازیکنان دیگر از روی پای آنها می پرند و در مرحله بعد دو پای راست خود را بر سر انگشتان پاهای چپ می گذارند و دوباره بازیکنان از روی آن می پرند. بعد هر یک از دو بازیکن دست راست خود را باز کرده، روی پاها قرار می دهند و پرش انجام می شود. در آخرین مرحله، دو بازیکن دو دست چپ خود را روی پاها گذاشته و بقیه از روی آن می پرند. پای هر یک از بازیکنان که به دست این دو نفر بر خورد کند، بازنده است و دیگران بازی را می برند.
قزل ایاغ ، 338: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، ریگ در مشت
نحوه تعیین نوبت: برای تعیین گروه شروع کننده بازی، یکی از مارک ها (استاد) ریگی در مشت می گیرد و هر دو دست را مشت کرده، پیش مارک دیگر نگاه می دارد. اگر مارک بتواند درست حدس بزند در کدام دست اوست، گروهش شروع کننده بازی است.
قزل ایاغ، 32: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، زنجیرباف
تعداد: یک گروه
جنس: هر دو
محل اجرا: فضای باز
نحوه بازی: بازیکنان حلقه وار ایستاده و دست های یکدیگر را می گیرند. بعد آنقدر می کشند تا دست دو نفر از جایی باز شود. آنگاه یک سر زنجیر از زیر دست نفر اول و دوم رد می شود که در نتیجه بازوان نفر دوم در جهت مخالف به هم قفل می شود. دوباره سر زنجیر از میان دو دست نفر دوم و سوم رد می شود و نفر سوم هم بازوانش قفل می شود. به همین ترتیب ادامه می دهند. تا همگی به این صورت در بیایند. بعد دو نفری که در دو سر زنجیر می باشند، آنقدر زنجیر را می کشند تا از جایی جدا شود و آن گاه نفراتی که مقاومت نداشته و سست بوده اند، مطابق قراری که گذاشته اند، تنبیه می شوند.
قزل ایاغ، 340: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، سُک سُک
نام بازی: یک گروه و یک نفر
تعداد: هر دو
جنس: هر دو
محل اجرا: فضای باز
نحوه بازی: ابتدا یکی از بازیکنان برای چشم گذاشتن انتخاب می شود. این بازیکن در محل تعیین شده، پشت به بازیکنان ایستاده و با دست چشم های خود را می گیرد. بعد، تا عدد معینی مثلاً 50 که قبلاً روی آن به توافق رسیده اند، می شمارد. در طول این شمارش هر یک از بازیکنان خود را در جایی مخفی می کنند. فرد چشم گذار پس از گفتن آخرین شماره، چشم های خود را باز می کند و به دنبال پنهان شدگان میگردد. هرگاه یکی از بازیکنان را ببیند، باید به محل تعیین شدن آمده و بگوید مثلاً «علی سک» فردی که دیده و سک شده، سوخته است و کنار می رود. زمانی که همه بازیکنان به همین ترتیب بسوزند، یک دور بازی پایان یافته و بار دیگر با انتخاب چشم گذار دیگری بازی را ادامه می دهند. اگر یکی از بازیکنان مخفی شده، بتواند قبل از دیده شدن خود را به محل تعیین شده رسانده و پس از دست زدن به آن بگوید «سک» این نوبت از بازی خاتمه پیدا کرده و همین فرد برای نوبت بعدی بازی چشم می گذارد.
قزل ایاغ، 341: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، سنگ سنگ رورو
تعداد: 10 – 20 نفر
جنس: هر دو
اشیاء: یک سنگ کوچک، بک
محل اجرا: فضای باز
نحوه بازی: یک سنگ کوچک در دست یکی از بازیکنان قرار می گیرد. بازیکنان به دو گروه مساوی تقسیم می شوند و در دو صف مقابل هم می نشینند. دو نفر از بازیکنان بین این دو صف قرار می گیرند و بازیکنان چشم یکی از آنها را با دستمال می بندند. نفر دیگر سنگ را برداشته و هر بار قصد گذاشتن در دامن یکی از بازیکنان را دارد و در حالی که بازیکنان همگی فریاد می زنند: «سنگ سنگ رو رو، سنگ سنگ رو رو». بالاخره سنگ را در دامن یکی از بازیکنان می گذارد و همگی یک صدا می گویند: «دامن سنگ، دامن سنگ» (دامن کیست). حال اگر چشم گذار بتواند حدس بزد که سنگ در دامن کیست، چشم های او را باز می کنند و بازی از نو آغاز می شود و فرد دیگری چشم می گذارد.
قزل ایاغ ، 342: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، شیر تا خط
نام دیگر بازی: شیر و خط
تعداد: 2 نفر
جنس: هر دو
اشیاء: سکه
محل اجرا: فضای باز
نحوه بازی: این بازی نوعی قمار است، در این قمار یکی از بازیکنان پولی را به هوا می اندازد و از حریف خود می پرسد: «شیرتا خط» حریف می گوید: شیر. اگر صحیح گفته باشد، طبق قرار قبلی از او (بازیکنی که پول را به هوا انداخته) پول می گیرد و اگر اشتباه گفت همان مقدار به او پول می دهد.
قزل ایاغ ، 346: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، عاریسی که
تعداد: 2 نفر
جنس: دختران
اشیاء: 5 – 6 ریگ به تعداد بازیکنان
محل اجرا: فضای بسته
نحوه بازی: ابتدا به شیوۀ «سنگ انداختن» شروع کنندۀ بازی را مشخص می کنند. این بازیکن ریگ ها را بالا می اندازد و پشت دست خود را زیر آن ها نگاه می دارد تا سنگ ها پشت دست او قرار گیرند و از حریف خود می خواهد که یکی از ریگ ها پشت دست او را به عنوان «عروس» تعیین کند. حال او باید بجز ریگ «عروس» بقیه ریگ ها را روی زمین بیندازد و سپس با بردن عروس بر پشت دستش دوباره ریگ ها را از روی زمین جمع کند. اگر موفق به انجام هر دو مرحله شد، برندۀ بازی است و در غیر این صورت نفردوم بازی را شروع می کند.
قزل ایاغ ، 346: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، عطاری مطاری
تعداد: 2 نفر
جنس: هر دو
محل اجرا: فضای باز
نحوه بازی: ابتدا «تر یا خشک» کرده و به این ترتیب نفر سواره و پیاده را مشخص می کنند. بازیکنی که بر پشت دیگری سوار است با یک دست چشمان او را می گیرد و تعدادی از انگشتان دست دیگر خود را جدا نگاه داشته و از او می پرسد: «عطاری مطاری شیشه بر کمر داری، ای بار بگو چند تاست؟» اگر فرد خم شده جواب صحیح داد، جای دو نفر عوض می شود.
قزل ایاغ ، 347: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، قال قال
نام دیگر بازی: قایم موشک، قول قولک
تعداد: یک گروه
جنس: هر دو
محل اجرا: فضای باز
نحوه بازی: بازیکنان یک نفر را از میان خود به عنوان استاد تعیین کرده و خود دایره وار گرد او می ایستند. استاد انگشت وسطی و شست خود را به شکل حلقه در آورده و بازیکنان یک یک انگشت سبابۀ خود را داخل این حلقه کرده و می چرخانند و در همان حال می گویند: «قال قال قال» استاد به میل خود، انگشت یکی از بازیکنان را می گیرد. این بازیکن باید چشم بگذارد (چشمش بسته شود) و بقیه فرار کرده و در جایی خود را پنهان می کنند. پس از پنهان شدن، استاد چشمان او را باز کرده و او را برای پیدا کردن یکی از پنهان شدگان، روانه می کند. فرد چشم گذار، هر بازیکنی را که بگیرد و نزد استاد بیاورد، همان بازیکن «سر می گذارد» و بازی به همان ترتیب بالا ادامه پیدا می کند.
قزل ایاغ ، 347: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، قلعه قلعه (1)
تعداد: دو گروه
جنس: هر دو
محل اجرا: فضای باز
نحوه بازی: بازیکنان به دو گروه تقسیم می شوند و معلوم می کنند کدام گروه باید به تعقیب گروه دیگر بپردازد. منطقه ای را هم که طول آن حدود 2 متر است به عنوان قلعه مشخص می کنند. با زدن سوت بازی شروع می شود. گروه تعقیب کننده، گروه دیگر را که در حال فرار هستند، دنبال می کنند و هر کس را که بگیرند در قلعه قرار می دهند. اما هر یک از یاران فرد گرفتار شده با دست زدن به او می توانند او را آزاد سازند، حتی در بعضی مواقع یک نفر هم می تواند تمام یاران زندانی خود را آزاد کند. البته اگر به دست زندانبانان قلعه گرفتار نشوند.
قزل ایاغ ، 348: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، قلعه قلعه (2)
نام دیگر بازی: قلعه گیری (سمنان)
تعداد: یک گروه
جنس: هر دو
محل اجرا: فضای باز
نحوه بازی: در این بازی که تعداد بازیکنان زیاد است، هر چهار یا پنج نفر دایره وار ایستاده و دست های یکدیگر را می گیرند و قلعه های متعددی را تشکیل می دهند. از افراد هر قلعه، یکی داخل و یکی خارج آن می ایستد. بازی زمانی شروع می شود که افراد داخل قلعه سعی کنند جای خود را با افراد داخل قلعه های دیگر عوض کنند. در این هنگام افراد خارج دایره سعی می کنند جای بازیکنان درون دایره را بگیرند و به همین ترتیب بازی را ادامه می دهند.
قزل ایاغ، 348: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، کف دست پشت دست
نحوه یارگیری: همه بازیکنان دور هم حلقه می زنند و دست های خود را به پشت سر می برند و «یک دو سه» می گویند. بعد دست ها را جلو می آورند. کسانی که کف دست خود را پیش آورده اند در یک گروه و کسانی که پشت دست را جلو آورده اند، در گروه دیگر قرار می گیرند و بازی شروع می شود.
قزل ایاغ، 39: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، کلاکه
تعداد: یک گروه
جنس: هر دو
محل اجرا: فضای بسته
نحوه بازی: بازیکنان یک نفر را به عنوان استاد تعیین می کنند و در مقابل او می نشینند. استاد انگشت سبابۀ خود را روی زمین گذاشته و هر بار که آن را بالا می برد، همراه با آن نام پرنده یا جاندار و غیر جاندار دیگری را ذکر می کند، مانند کلاغ پر، کبوتر پر، میز پر ….
بازیکنان باید هر بار که استاد نام پرنده را بر زبان می آورد، بگویند «پر» و با هر کلمه ای غیر از پرنده بگویند: «نپر» در این میان بازیکنی که اشتباه کند، او را به روی زمین می خوابانند و بقیۀ بازیکنان دست ها را بر پشت او گذاشته و می گویند: «رفتم دکان قصابی، دیدم قصاب کارد را در گوشت اینطور فرو می کند» و آن گاه مشت های خود را گره کرده و به پشت او می زنند. بعد از او می پرسند: «کارد یا قیچی» اگر جوابی که بازنده می دهد، با آنچه آنها قبلاً بین خود توافق کرده اند، مطابقت داشت او را آزاد می کنند و در غیر اینصورت دوباره همان عمل را تکرار می کنند و بازی را ادامه می دهند.
قزل ایاغ ، 350: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، کل و کل
تعداد: یک گروه
جنس: هر دو
اشیاء: یک عدد ریگ، یک عدد کمربند
محل اجرا: فضای باز
نحوه بازی: بازیکنان دو نفر را به عنوان استاد انتخاب می کنند و خود در یک صف روی زمین می نشینند. یکی از دو استاد که ریگی در دست دارد، با شگرد خود آن را در دامن یکی از بازیکنان می گذارد. استاد دوم باید حدس بزند که ریگ در دامن کدام بازیکن است او در حالی که دست خود را به سر یک یک بازیکنان می زند، هر بار عبارت «کل و کل و کل» را تکرار می کند. زمانی که به بازیکنی رسید که حدس می زند، ریگ در دامن او است می گوید: «بده غنچک نر، غنچک ماده». اگر ریگ در دامن همین بازیکن بود، این استاد برنده بازی است، در غیر اینصورت مچ یک دست او را با کمربند به زانوی مقابل او می بندند و با همین وضع باید بازیکنان را دنبال کند و دست خود را به یکی از آنها بزند، در اینصورت بازیکنی که زده شده، دستش به زانو بسته می شود و دیگران را دنبال می کند و به همین ترتیب بازی ادامه پیدا می کند.
قزل ایاغ ، 350: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، کولک کولک
نام دیگر بازی: کول کول (تهران)
تعداد: چند گروه دو نفری
جنس: هر دو
محل اجرا: فضای باز
نحوه بازی: بازیکنان دو به دو تقسیم می شوند. بعد فاصله ای را تعیین کرده و دفعاتی که باید این فاصله طی شود را نیز مشخص می کنند. آنگاه از هر دو نفر یکی بر کول دیگری سوار شده و بر طبق همان قرار قبلی، عمل می کنند و پس از آن جای هر دو نفر عوض می شود.
قزل ایاغ ، 351: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، گاری که
تعداد: 3 نفر
جنس: هر دو
محل اجرا: فضای بسته
نحوه بازی: یکی از بازیکنان اسب می شود و دیگری به جای گاری دست های خود را بر شانۀ او می گذارد و خم می شود. سومین بازیکن بر پشت نفر دوم سوار می شود و اسب و گاری حرکت می کنند. بازیکنان پس از طی مسافتی جاهای خود را تغییر می دهند.
قزل ایاغ ، 351: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، لال بازی
تعداد: بیش از 7 نفر
جنس: هر دو
محل اجرا: فضای بسته
نحوه بازی: بازیکنان به طور نیم دایره مقابل استاد می نشینند. استاد حرکت جالب و خنده داری را انجام می دهد و یک یک بازیکنان باید حرکت او را تقلید کنند. قرار بازی هم این است که کسی نباید بخندد و دهان بگشاید که در غیر اینصورت طبق قرار قبلی او را تنبیه میکنند و دوباره بازی را از سر می گیرند.
قزل ایاغ ، 353: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، مال مال
تعداد: گروهی
جنس: دختران
اشیاء: 4 – 8 ریگ (به تعداد بازیکنان)
محل اجرا : فضای بسته
نحوه بازی: بازیکنان هر یک 4 – 8 ریگ برداشته و گرد هم می نشینند. یکی از بازیکنان ریگ ها را بالا انداخته و پشت دست خود را زیر آنها می گیرد. ریگ هایی که بر پشت دست او مانده اند را دوباره بالا انداخته و می گیرد. بعد یکی از ریگ هایی که در دست دارد، بالا می اندازد و هر بار یکی از ریگهای روی زمین را با آن جمع می کند و پس از آن می گوید: «سو تو تو» بازیکنی که بتواند این مراحل را بدون اشتباه انجام دهد، برنده می شود. در مورد فردی که بازنده می شود که چهار ریگ را با نام های «کلاغ پیدا کن»، «خاکه والیس»، «طیاره پیدا کن» و «روئن کلا» نامگذاری می کنند و آنها را بر کنارۀ پشت دست بازنده قرار می دهند. هر یک از این چهار ریگ که از دست بازنده به زمین بیفتد، مجازات خاصی برای او اعمال می شود. به طور مثال اگر ریگ «کلاغ پیدا کن» به زمین بیفتد، آن ریگ را در گوش او گذاشته و می فشارند تا کلاغی پیدا کند و نشان دهد. پس از اینکه بازنده ها به اینصورت مجازات و تنبیه شدند ، بازی را دوباره از سر می گیرند.
قزل ایاغ ، 354: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، مرز و مرز و مرز
تعداد: دو گروه
جنس: هر دو
محل اجرا: فضای باز
نحوه بازی: ابتدا دو نفر از میان بازیکنان به عنوان استاد انتخاب می شوند. این دو استاد به تعداد مساوی یارگیری کرده و بازیکنان را به دو گروه تقسیم می کنند. دو گروه در مقابل یکدیگر می نشینند و دو استاد دور از آنها نام یکی از پرندگان یا سبزی ها و یا میوه ها را انتخاب می کنند. سپس یکی از دو استاد بدون اینکه صورت خود را به طرف یارانش برگرداند. اگر نام قراردادی مثلاً یک میوه باشد، می گوید: «مرز و مرز و مرز» و افرادش می گویند: «لپه لپه» و استاد می گوید: «سر درختی». در این هنگام یکی از بازیکنان نام یکی از میوه ها را حدس زده و می گوید: اگر درست گفته باشد، گروهش از گروه مقابل کولی می گیرد و اگر جواب نادرست بدهد، استاد گروه دیگر شروع به پرسیدن از یاران خود می کند و بازی به همین ترتیب ادامه می یابد.
قزل ایاغ ، 354: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، مرغنه مرغنه
تعداد: گروهی
جنس: هر دو
اشیاء: 3 ریگ (به تعداد بازیکنان)
محل اجرا: فضای بسته
نحوه بازی: ابتدا اولین و آخرین بازیکن را تعیین می کنند. اولین بازیکن سه ریگ خود را بالا انداخته و پشت دست خود را زیر آنها می گیرد و سپس مرحلۀ «دو بر زمین» را انجام می دهد. به این ترتیب که دو ریگ را روی زمین گذاشته و یک ریگ را بالا می اندازد و سپس هر سه ریگ را در دست خود جمع می کند. این مرحله را سه بار انجام می دهد. مرحلۀ بعد «دو برهوا» است که دو ریگ را بالا می اندازد و ریگی را که روی زمین است جمع کرده و آنها را می گیرد این مرحله را نیز سه بار انجام می دهد. بعد دو ریگ را در فاصلۀ سی سانتیمتری از یکدیگر روی زمین می گذارد و ریگ سوم را بالا انداخته، هر سه را در دست خود جمع می کند. این قسمت از بازی را «ویجه» می نامند. سپس سه ریگ را به ترتیب روی زمین می گذارد. یکی از آنها را بر میدارد و بالا می اندازد این ریگ را بُل می گیرد (در هوا می گیرد) و یکی هم از زمین برمیدارد. سپس ریگی را که بُل گرفته است به زمین می گذارد، دومی را بالا می اندازد و سومی را از زمین بر می دارد. همیشه یک ریگ بر زمین و یکی در هوا و یکی در دست بازیکن است. این عمل را ممکن است تا پانزده بار تکرار کند. این مرحله را مرحله «مرغنۀ کوچک» می گویند و اگر این مرحله از بازی به سی بار برسد آن را «مرغنۀ بزرگ» گویند (این قسمت را در تهران» «تخم کن» می گویند). سپس شست و سبابۀ دست چپ را طوری روی زمین قرار می دهد که وسط آن مثل دروازه باشد و یک ریگ را بالا می اندازد و دو ریگ گاهی تنها و گاهی با هم از جلو و عقب دروازه داخل و خارج می کند. اگر بازیکن تمام این مراحل را با موفقیت انجام دهد، برنده می شود و در مورد بازیکن دیگر که بازی را باخته است، این چنین عمل می کند. سه سنگ را بر پشت دست او به نام های مختلف می گذارد، مثلاً «شیر پیدا کن»، «کلاغ را پیدا کن» و نظایر آنها. هر یک از سنگ ها که از دست او بیفتد، مطابق با نام آن باید عمل کند. مثلاً اگر سنگ «کلاغ را پیدا کن» از روی دست او بیفتد، بازنده باید کلاغی را پیدا کرده و به او نشان بدهد.
قزل ایاغ ، 355: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، موسیکه وازی
تعداد: گروهی
جنس: هر دو
اشیاء: یک عدد سنگ یا پاره آجر ، سنگ صاف (لیس) به تعداد بازیکنان
محل اجرا: فضای باز
نحوه بازی: ابتدا سنگ یا پاره آجری (موسیک) را به طور عمودی روی زمین قرار می دهند (می کارند) و سپس هر یک از بازیکنان با سنگ صافی که در دست دارند سعی می کنند موسیک را نشانه گیری کرده و آن را بخوابانند. بازنده کسی است که موفق نشود موسیک را بخواباند که در نتیجه باید به تمام بازیکنان برنده کولی بدهد که در اصطلاح محلی می گویند، برندگان «ساریکی» می خورند.
قزل ایاغ ، 357: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، ورچین ورچین
تعداد: 5 – 6 نفر
جنس: هر دو
اشیاء: 4، 8، 12 ریگ (به تعداد بازیکنان)
محل اجرا: فضای بسته
نحوه بازی: بازیکنان هر کدام چهار یا هشت و یا دوازده ریگ به بازی می آورند. ریگ ها را به دست یکی از بازیکنان می دهند. او ریگ ها را بالا می اندازد و پشت دست خود را زیر آنها می گیرد و تعدادی را که روی آن قرار گرفته می شمارد و سپس ریگ ها را به بازیکن دیگری می دهد. او هم همین کار را تکرار می کند و تعداد ریگ هایی را که پشت دستش مانده است، را می شمارد. همۀ بازیکنان نیز همین کار را انجام می دهند. کسی که ریگ های بیشتری پشت دستش مانده باشد، شروع کننده بازی میشود و بازی را به این ترتیب آغاز می کند. ابتدا ریگ ها را بالا می اندازد و پشت دست را زیر آنها می گیرد و سپس دوباره از پشت دست آن ها را بالا می اندازد و با کف دست می گیرد. در حین عمل اگر ریگی به زمین بیفتد، او باخته است. سپس یک ریگ را به هوا پرتاب می کند و یک ریگ دیگر را از زمین بر می دارد تا ریگ های روی زمین جمع شود. سپس یک ریگ دیگر را به هوا می اندازد و ریگ های روی زمین را دو تا دو تا جمع می کند. پس از آن به سه ریگ و چهار ریگ می رسد. این بازیکن هر بار که یک مرحله را تمام می کند، یک ریگ را برای خود بر میدارد. اگر در حین انجام دادن این اعمال، ریگی بر زمین بیفتد، باقی ریگ ها را به بازیکن دیگر می دهد و او شروع به بازی می کند. در پایان برنده به تعداد ریگ اضافه ای که برده به سایر بازیکنان پشت دستی می زند.
قزل ایاغ ، 357: 1379
فارس، سمنان، بازی ها، هلاکوته و ازی خراسونی دستور
نام دیگر بازی: الک دولک
تعداد: دو گروه
جنس: هر دو
اشیاء: چوبی بزرگ به بلندی حدود یک متر، چوبی کوچک به طول 15 سانتیمتر، دولپه سنگ نظیر تیله هایی که در تیله بازی به کار می رود.
محل اجرا: فضای باز
نحوه بازی: بازی الک دولک سمنان سه نوع انجام می شود: 1- سمنانی 2- تهرانی 3 – خراسونی.
قزل ایاغ ، 359: 1379
تهران،بزرگراه شهید چمران بلواردانشجو،دانشگاه شهید بهشتی دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه علوم اجتماعی
طراحی شده با افتخار توسط آژانس توسعه کسب و کار پرواز
