فارس، خوانسار، آثار تاریخی

فارس، خوانسار، آثار تاریخی، امامزاده سید صالح قصیر

امامزاده سید صالح قصیر واقع در بیدهند خوانسار با هفت واسطه به امام هفتم شیعیان حضرت امام موسی بن جعفر می پیوندند. امامزاده سید صالح قصیر را از آن جهت ملقب به قصیر ساخته اند که خود و فرزندانش کوتاه قد بوده اند. سید صالح قصیر مدفون در بیدهند خوانسار، سید صالح قصیر اول و سید صالح قصیر مدفون در پشتکوه فریدن به سید صالح قصیر دوم ملقب می باشد.

در شجره نامه های قدیمی منجمله در شجره نامه ای که در سال 1256 ه.ق از روی شجره نامه های قدیمیتر تنظیم شده است و مهمور به مهر علمای آن زمان می باشد آمده است که سید صالح علیه الرحمه صاحب حالات صوری و معنوی بوده و مریدان او در لرستان و بختیاری بسیارند و معاصر اتابک محمد بوده و اتابک مذکور از جمله مریدان او بوده و دختر خود را به عقد سید درآورده بود. سید صالح قصیر اول با هفت واسطه به امام موسی بن جعفر می پیوندند که این هفت واسطه عبارتند از سید صالح قصیر اول، ابن سید ابراهیم، ابن سید یحیی، ابن سید حسن، ابن سید یحیی، ابن سید ابراهیم، ابن سید حسن، ابن امامزاده جلیل القدر عبدالله، الامام الهمام حضرت موسی بن جعفر. ساختمان امامزاده سید صالح اول در حدود سال 1351 به سبک نوین تعمیر و نوسازی گردیده است.

میرمحمدی، 97 – 96 : 1372

فارس، خوانسار، آثار تاریخی، بقعه پیر (بابا پیر)

بقعه پیر خوانسار که از باستانی ترین آثار تاریخی خوانسار می باشد در اوایل سلطنت صفویه بنا به امر پادشاه وقت ساخته شده است. صاحب بقعه که پایه گذار مذهب حقه جعفری در اوایل قرن هفتم در این حدود و اطراف از اصفهان تا کرهرود و بروجرد و نهاوند و لرستان و خوزستان که اکثراً جزو فرقه های مجسمیه و مجبره و مشبهه بوده اند می باشد. صاحب بقعه در زمان حیات خود در جهان اسلام و تشیع به مرحله ای از تعالی و تکامل و ترقی رسیده که علما و بزرگان شیعه از علما و عرفا برای کسب فیض بدیدن ایشان می آمدند. من جمله شیخ صفی الدین اردبیلی که به قول خود دنبال کسی می گشت که با هدایت او بخدا نزدیک شود و خدا را بهتر بشناسد و در سال 678 ه.ق خدمت پیر خوانسار رسیده و از ایشان کسب فیض کرده است. شیخ اباعدنان و شش تن دیگر از مشایخ و عرفا نیز در بقعه مدفون اند. در سال 1255 ه.ق دو نفر از فرزندان شیخ اباعدنان بنام شیخ علی و شیخ صادق به مرمت بقعه اقدام نمودند. محمد صادق خوانساری متخلص به مطرب از شعرای قرن 13 هجری قطعه ای را برای سال تعمیر این بقعه به نظم آوده است. بقعه پیر در اثر گذشت زمان و بی توجهی عوام به موقعیت شایان توجه صاحب بقعه و عدم توانایی و قدرت متولیان و فقدان متولی در قرن اخیر در معرض تخریب قرار گرفته بود که در سال 1367 توسط هیئت رئیسه بقعه پیر (محمد حسن فاضلی) تعمیر و مرمت گردید.

میرمحمدی، 92- 90: 1372

فارس، خوانسار، آثار تاریخی، مدرسه مریم بیگم صفوی

صدرالدین حسین مدفون در بقعه پیرخوانسار مرشد شیخ زاهد گیلانی و مراد شیخ صفی الدین اردبیلی نیای شاهان صفوی بوده است. به همین مناسبت سلاطین صفوی توجه و عنایت مخصوص به این سامان داشته اند و مریم بیگم صفوی زوجه شاه طهماسب مدرسه ای در خوانسار ساخته که هنوز باقی است.

مدرسه مریم بیگم قدیمی ترین مدرسه علمیه در خوانسار است. این مدرسه حدود هزار و پانصد متر مربع وسعت دارد. سید احمد روضاتی در مقدمه کتاب مناهج المعارف تالیف ارزشمند میرزا ابوالقاسم معروف به میرکبیر از علماء بزرگ شیعه در قرن دوازدهم بدون توجه به فاصلۀ زمانی حیات و زندگی مریم بیگم صفوی و سید ابوالقاسم میرکبیر و نیز بدون در نظر گرفتن این موضوع که میرزا ابوالقاسم میرکبیر بخش عمده ای از حیات خود را در نجف سپری نموده و بخش دیگر از زندگانی پربار وی مصادف با سلطنت شاه سلطان حسین صفوی و استیلای افاغنه بر ایران بویژه اصفهان و خوانسار بوده است آورده است: «شاهزاده مریم بیگم صفوی که از بانوان صالحۀ زمان و از ارادتمندان قدیم، مولف کتاب مناهج المعارف یعنی علامه سید ابوالقاسم موسوی جعفری معروف به میر کبیر در اصفهان بود، یک باب مدرسه در خوانسار جهت طلاب ایشان بساخت که تا هم اکنون از مدارس عامرۀ شهر محسوب است».

در جهت اطلاع خوانندگان عزیز زندگینامه سید ابوالقاسم (میرکبیر) موسوی جعفری مختصراً آورده خواهد شد: «مدرسه مریم بیگم صفوی در سال 1306 توسط حاجی میرزا محمد تقی خوانساری و در سال 1354 توسط مرحوم آیت الله سید حسین علوی رحمه الله علیه تعمیر و نوسازی گردیده است. نظام الشریعه بدیع در کتیبه سردر مدرسه مادۀ تاریخ تعمیر مدرسه را چنین آورده است: «زباب مدرسه باب علوم شد مفتوح»  1306 ه.ق»

مدرسه فوق در جنوب شرقی شهر خوانسار در کنار رودخانه خوانسار قرار دارد. این مدرسه بعد از تعمیر آن توسط آیت الله حاج سید حسین علوی موسوی به مدرسۀ علوی مشهور گشت. در این مدرسه مردان بزرگی تعلیم و تربیت یافته اند که مایۀ فخر و مباهات اند. در دهه های اخیر این مدرسه زیر نظر مرحوم آیت الله حاج حاج سید حسین علوی اداره و پس از رحلت ایشان در تاریخ 23 / 15 / 1368 توسط فرزندان ایشان بویژه حضرت حجه الاسلام و المسلمین حاج آقا مرتضی علوی اداره می گردد.

میرمحمدی، 93- 92: 1372

فارس، خوانسار، آثار تاریخی، مسجد آقا اسدالله

مسجد مرحوم آقا اسدالله رحمه الله تعالی علیه در سال 1258 ه.ق قسمتی از آن توسط اسدالله خان و قسمت دیگر آن پس از ده سال به کوشش فرزندش محمد باقر خان ساخته شده است. اسدالله خان بعلت کسب قدرت بسیار در منطقه و هراس فتحعلیشاه از وی بدستور مستقیم شاه از دو چشم نابینا گردید.

آورده اند که فتحعلشان قاجار با ارسال یک جلد کلام الله مجید برای اسدالله خان و نوشتن این بیت شعر در ابتدای کلام الله مجید که «به قرآن مجید کارید ندارم» به وی امان داده بود لیکن در پایان قرآن مجید این بیت را نوشته بود که «به کیزد آرم و چشمت در آرم». اسدالله خان که از این حربه غافل بود با دریافت کلام الله مجید به ملاقات فتحعلیشاه رفته و سرانجام وی را از دو چشم نابینا ساختند. این ملاقات به احتمال قوی در فریدن صورت گرفته و کیز «قهر» یکی از مناطق فریدن می باشد.

مسجد آقا اسدالله در سنه 1374 ه.ق برابر با 1334 ه.ش در مسیر خیابان واقع و تقریباً نصف آن بطور مثلث از بین رفت و نصف دیگر آن پس از یک سال در اثر سیل عظیم خراب و در نتیجه بکلی منهدم گردید. لذا در تاریخ 1336 ه.ش به سعی و اهتمام جمعی از مومنین خیراندیش و نیکوکار تجدید بنا گردید. مسجد مذکور دارای موقوفات بسیار بوده است که قسمت عمدۀ آن در اثر سوء استفاده بعضی از اشخاص فروخته شده و از بین رفته است.

میرمحمدی، 98- 97 : 1372

فارس، خوانسار، آثار تاریخی، مسجد جامع

مسجد جامع در جنوب شرقی شهر خوانسار با سیصد و پنجاه سال قدمت قدیمی ترین مسجد شهر خوانسار با مساحتی حدود سه هزار متر مربع و گچبری های بسیار نفیس به ویژه در محراب می باشد. این مسجد دارای موقوفات بسیار است. بنای آن را به شهریارالملک آقا صانع نسبت می دهند و سال اتمام آن در سال 1147 ه.ق می باشد.

قبل از بنای مسجد جامع مسجدی به نام مسجد چهارراه در این محل وجود داشته است به نام مسجد حاج رضا که از بین رفته است. تنها اثر بجای مانده از مسجد چهارراه یک عدد دخل بزرگ قرآن کریم که بر روی آن جملۀ وقف مسجد الچهار راه حک شده است و نیز درب شمالی مسجد جامع فعلی می باشد. همچنین نمونه ای از کاشی های مسجد جامع قبلی (مسجد چهارراه) شهر در کتاب مکۀ مکرمه و مدینۀ منوره به ابعاد 45 و 60 سانتیمتر مربوط به قرن 14 میلادی آورده شده است. درب شمالی مسجد دارای ارزش تاریخی است و دارای منبت های بسیار نفیس بوده و از جمله مطالب حک شده بر آن عبارتست از: «حوض این مسجد دارای سنگ های قطوری می باشد و آب آن از قناتی به نام قنات گنگ در چند کیلومتر جنوب مسجد تامین می گشته و از جمله موقوفات مسجد می باشد».

میرمحمدی، 94- 93: 1372

فارس، خوانسار، آثار تاریخی، سایر آثار

در خوانسار چند تیمچه و کاروانسرا و نیز دو تالار آیینه کاری و نقاشی وجود داشته است که در سال های اخیر توسط مردم و یا مأمورین دولتی به اشکال مختلف تخریب گشته است. همچنین در محله بیدهند مجسمه شیرسنگی نسبتاً بزرگی از سنگ مرمر در محل گورستان عمومی بیدهند وجود داشت که در سال 1365 شبانگاه ربوده شده و اکنون شیرسنگی کوچکتری توسط مردم خریداری و در محل آن نصب گردیده است. در ارتباط با نصب مجسمه های شیرسنگی در محل گورستان های قدیمی نقل است که در دوران ساسانیان بر روی قبور سرداران دلیر لشکر شیرهای سنگی نصب می کردند که نشان از شجاعت سرداران بوده است. به نظر می رسد که شیرسنگی واقع در محله بیدهند خوانسار از زمان صفویه بوده که پس از شکست افاغنه در خوانسار در محل گورستان عمومی برسر قبور کشته شدگان در نبرد نصب شده باشد.

میرمحمدی، 96- 95: 1372