فارس، اصفهان، بزرگان (خ)

فارس، اصفهان، بزرگان، خلیل نقاش

میرخلیل که او را درویش هراتی نیز می گفتند از نقاشان بزرگ اصفهان در زمان شاه عباس کبیر است. با میرعماد خوشنویس معروف معاصر و دوست و معاشر بود. مقصود نقاش اصفهانی و علیرضای عباسی هم از معاصران او بودند.

همایی، 298 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، خواجه

کلمه خواجه در لغت به معانی: رئیس، کدخدا، شیخ، مرشد و مالدار، بزرگ و توانگر استعمال شده و جمعی از بزرگان اصفهان بدین شهرت معروفند: 1- خواجه اعلم، از عرفا، قبرش در کنار خیابان هاتف نزدیک کوچه نمکی بود که در مسیر خیابان خراب شد، و مسجد خواجه اعلم در مجاورت اوست. مناره زیبایی داشت، 2- خواجه افضل ترکه، 3- خواجه امام الدین واعظ، از دانشمندان قرن هفتم، 4- خواجه امام صفی الدین اصفهانی مدرس مدرسه ای که ما در ارسلان بن طغرل در همدان بنا نموده بود، 5- خواجه حسن که ظاهراً همان مولاتاجا باشد، در جنب مسجدی در محلّۀ بازار غاز، 6- خواجه میرحسن، مقابل مسجد مصری، ظاهراً از عرفا و متصوّفه بوده و در سال 788 ه.ق درگذشت، 7- خواجه خضری، شهرت شیخ محمدبن یوسف بنّا است که به شیخ سینا معروف است، 8- خواجه رکن الدین صاعد از صاعدیان، 9- خواجه سعدالدین سارجی معاصر سلطان محمود غازان، برادر اولجاتیو ملقّب به صاحب دیوان، از وزاری معروف، بانی ساختمان محراب نفیس گچ بری مسجد جامع اصفهان، مقتول در سال 711 ه.ق در محول نزدیک بغداد. در قبرستان شاه میر حمزه مقبره خرابه ای بود منسوب به خواجه سعد، ظاهراً منسوب به همین وزیر بود که قبل از وفات، جهت خود تهیّه نموده و بعداً مقبرۀ خاندان او شده بود، 10- خواجه صدرالدین علی طبیب، بانی مقبره و خانقاه شیخ ابوالقاسم نصرآبادی.

مهدوی، 590- 589 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، خواجه غیاث زریباف نقشبند

اصلش یزدی است. در هنر نقشبندی و زریبافی استاد بود. شاه عباس اول او را تشویق می کرد. طبع شوخ لطیفه پرداز داشت.

همایی، 377: 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، خواجه نظام الملک

امیر ابوعلی قوام الدین حسن بن علی بن اسحق بن عباس نوقانی رادکانی طوسی، وزیر ملکشاه سلجوقی. از باکفایت ترین و لایق ترین و دانشمندان را احترام زیاد می نموده، در شهرهای مختلف، مدارس جهت طلّاب علوم ساخته که عموماً به نظامیّه معروف است. مانند: نظامیّۀ اصفهان، بغداد، ری و نیشابور. در سال 408 ه.ق متولد و در سال 485 ه.ق در سفر بغداد در کرمانشاه (بروجر) به دست فدائیان اسماعیلیّه کشته شد. جنازه به اصفهان منتقل گردیده، در مدرسۀ او مدفون شد و آنجا را به همین جهت تربت نظام گویند.

گویند خواجه اولین کسی است که بنای مدرسه گذاشته و هم اول وزیری است که از طرف خلفا لقب یافته، او را رضی امیرالمومنین و تاج الحضرتین می نامیده اند. مدت سی سال با کمال قدرت و احترام، وزارت الب ارسلان و ملک شاه را داشته. از آثارش علاوه بر مدارس و مساجد و باطات کتاب 1- سیاست نامه یا سیرالملوک 2- قانون الملک.

در مقبرۀ خواجه چندین نفر از سلاطین و بزرگان مدفون می باشند: 1- برکیارق. 2- جمال الدین حسین بن صفی الدین محمد صفوی، از شاهزادگان صفوی، در سال 923 وفات یافته، در این محل مدفون گردید. 3- سلطان سنجر سلجوقی، در این مقبره قبری بدو منسوب است، لکن صحّت آن مورد تردید می باشد، بلکه بطلان آن واضح است. 4- میرسیّد علی شهید: از بزرگان علمای (وزاری) زمان خود بوده، و در سال 859 ه.ق شهید شده، در این محل مدفون گردید. 5- سلطان غیاث الدین محمدبن ملکشاه متوفّی در سال 511 ه.ق. 6- میرزا محمد معینا، از کتّاب و نویسندگان و شعرای عهد صفوی، وفاتش به سال 1120 ه.ق روی داده است. 7- سلطان محمود بن محمدبن ملکشاه، بدون موفقیّت در جنگ ها به سال 525 ه.ق کشته شد و سلطنت نکرد. 8- سلطان مسعود بن محمدبن ملکشاه. در 547 ه.ق در همدان درگذشت و ظاهراً در اصفهان مدفون شد. 9- ملک شاه جلال الدین ابوالفتح حسن بن محمد آلب ارسلان بن چغری بیک بن سلجوق. در سال 447 ه.ق متولّد و در سال 465 ه.ق به سلطنت نشسته و در سال 485 ه.ق درگذشت. از آثار او اصلاح تقویم است که به دستیاری جمعی از علمای بزرگ ریاضی انجام یافته و به «تقویم جلالی» معروف است.

مهدوی، 593- 590: 1384