فارس، اصفهان، بزرگان (ح)

فارس، اصفهان، بزرگان، حافظ ظاهری شیبانی

حافظ ابوبکر احمدبن محمدبن عمرو ظاهری شیبانی، از مشاهیر محدّثین و اکابر فقهای ظاهری است. مدت شانزده سال منصب قضاوت اصفهان را داشت. از آثارش کتاب الدیات در فقه ظاهریّه است که در قاهره به طبع رسید و در سال 287 ه.ق درگذشت.

مهدوی، 736: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، حبیب الله صفاهانی

مولّف کتاب شرح اسماء الله الحسنی معاصر با شاه عباس ثانی صفوی، کتاب خود را در سال 1061 ه.ق به نام این پادشاه نوشته است. بیشتر از این از حالاتش معلوم نیست.

مهدوی، 471-470: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، حبیب اله نقاش ساوه ای اصفهانی

اصلش از ساوه بود و مدتی در قم کار می کرد. چون حسین خان شاملو حاکم قم مأمور هرات گردید، استاد حبیب الله را ملازم خود ساخته به هرات برد و استاد در هرات به تکمیل فن نقاشی پرداخت و شاه عباس کبیر چون بر احوال وی طالاع یافت او را از حسین خان شاملو گرفته به دارالسلطنه اصفهان آورد و در سلک نقاشان خاصه اش متحرط ساخت.

صاحب گلستان هنر که خود معاصر استاد بوده است، در ترجمۀ حالش می نویسد «به غایت آدمی صفت و درویش است، در تصویر و شبیه کشی نظیر ندارد. از ساوه به قم آمده، مدتی در قم به کار مشغول بود. از چرب دستی و چابکی انگشت نمای جهان شده و در نقشبندی مقبول و دلپذیر اهل زمان گشته، روز بروز در ترقی بود. نواب حسین خان شاملو حاکم قم او راملازم ساخته به هرات برد. نواب کامیار سپهر رکاب (یعنی شاه عباس کبیر) او را از خان گرفته و در دارالسلطنۀ اصفهان گرفته به خدمات سرکار همایون اشتغال داشت و در سلک نقاشان خاصه شریفه متحرط بود».

همایی، 303 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، حسن بن ابی عدنان

از بزرگان دانشمندان و عرفای قرن هشتم بوده و در سال 788 ه.ق درگذشت.

مهدوی، 1049 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، حسن کسایی

حسن کسایی در سال 1307 ه.ش در اصفهان به دنیا آمد و سال 1391 ه.ش در اصفهان درگذشت. از پانزده سالگی نزد تاج اصفهانی به فراگیری آواز پرداخت. بعدها به نی علاقه مند شد و از سال 1321 ه.ش حدود سه ماه نزد مهدی نوایی به فراگیری نی پرداخت. همچنین از سال 1333 ه.ش نزد ابوالحسن صبا به فراگیری سه تار پرداخت.

در دوران آموختن سه تار نزد صبا در تهارن اقامت گزید و در رادیو نوازندگان و خوانندگان متعددی همچون علی تجویدی، مرتضی محبوبی، حسین تهرانی، لطف الله مجد و غلامحسین بنان برنامه هایی را به اجرا درآورد. او با برنامه گلها هم نیز همکاری نزدیک داشت. کسایی همچنین تا سال 1356 ه.ش در برنامه های جشن هنر شیراز برنامه هایی اجرا کرد و همزمان در رادیو اصفهان نیز برنامه هایی را با هنرمندانی چون تاج اصفهانی و جلیل شهناز به دوستداران موسیقی ایرانی ارائه کرد. وی همچنین ریاست شورای موسیقی این رادیو و سرپرستی ارکستر رادیو اصفهان تا 1355 ه.ش را به عهده داشت و در سال 1353 ه.ش یک دوره ردیف موسیقی ایرانی را با عنوان “آشنایی با موسیقی اصیل ایرانی” را ضبط نمود.

اکبرزاده، 104: 1386

فارس، اصفهان، بزرگان، حسن لغذه

ابوعلی حسن بن عبدالله، معروف به لغذه یا لُذگه از ائمه نحو و ادب و لغت و هم طبقه با ابوحنیفۀ دنیوری و شاگرد زجّاج (متوفی 310) بوده و با او در علم مخالفت داشت. در عراق از حیث علم و ادب بی نظیر بوده است. کتب زیر ازوست: 1- التسمیه، 2- خلق الانسان، 3- خلق الفرس، 4- دیوان اشعار 5- الصفات.

مهدوی، 500- 499 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، حسین تفنگ ساز

در نیمۀ اول قرن 13 هجری مقارن عهد فتحعلیشاه می زیست. تفنگ می ساخت که از ساخته های ممالک خارجه بهتر بود و بر تفنگ حاجی مصطفی که معروفترین تفنگ های مرغوب نفیس آن زمانست مزیت داشت. مخصوصاً برای شاهزاده سیف الدوله حاج سلطان محمدمیرزا حاکم اصفهان تفنگی ساخته بود که در جلا و صافی و جوهرداری و برد گلوله به تصدیق همه اهل فن بر تفنگ های فرنگی ترجیح داشت.

همایی، 372: 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، حسین دختری – وزه چشمی

نام دو نفر از مخنّثان و مسخره های خوشمزه معروف قرن چهارم و پنجم است که در کتاب محاسن مافروخی از آنها نام برده و حکایاتی شیرین از ایشان نقل کرده است. مخنّث از مصطلحات قدیم است، به معنی مسخره و دلقک و کسی که شوخی های گستاخ می کرد، نه به معنی زشت پست که در بعضی نوشته ها و اصطلاحات آمده است. زیرا به این معنی هیچکس مورد ستایش و تمجید قرار نمی گرفت و احدی از وی در کتب جدّی مثل محاسن مافروخی نام نمی برد و این گروه را از مفاخر و محاسن شهر و وطن خود نمی شمرد.

همایی، 247 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، حسین شهشهانی                         

از او سه فرزند برومند باقی ماند که بزرگترین آنها مرحوم حاج آقا حسین شهشهانی مستشار دیوان عالی کشور می باشد. از مردم اصفهان، از خاندان علم و روحانیت، مردی آزاده و دانشمند و پرهیزکار بود. تحصیلات خود را در اصفهان  نجف به پایان رسانیده تا به مقام اجتهاد رسید. به دعوت داور وزیر دادگستری به آن وزارت وارد شد و تا مستشاری دیوان عالی کشور ترقّی نمود. مدتی نیز کفالت وزارت دادگستری و وزارت کشور را داشت و زمانی نیز استاندار مازندران و مدتی ریاست اداره ثبت اسناد کل بود. در سال 1317 ه.ش متولد شد و در سال 1381 ه.ش در ژنو درگذشت و جنازه به اصفهان منتقل شده و در بقعۀ شهشهان مدفون گردید. مقالات زیر از ایشان در روزنامه های مرکز، انتشار یافته است: 1- فرمانی از نادرشاه درانی، 2- وقف نامۀ مسجد میرعامد کاشان، 3- تاریخچۀ بقعۀ شهشهان و اسناد آن.

مهدوی، 442: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، حسین شهنازی (حسین آقا تارزن)

پسر شعبانخان تارزن معروف. ولادتش حوالی 1320 ه.ق، پیش پدر مشق کرده، خدمت سیدرحیم را نیز دریافته، خوب از کار درآمده بود. متأسفانه جوانمرگ شد و در حیات پدرش به مرض ذات الجنب درگذشت و مرگ او شعبانخان را بشکست. وفاتش در 1318 ه.ش واقع شد و قبرش در تکیه میرفندرسکی نزدیک قبر میر. اشعار ماده تاریخ او را مهدی نورائی ساخته که متضمنّ اسامی دستگاههای موسیقی است و همین اشعار روی سنگ لوحش نوشته شده است.

همایی، 255- 254 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، حسین صبوحی

اصلش از خوانسار، در فن موسیقی و زدن ساز چهار تار و خواندن حمزه و شاهنامه استاد و از شعر و شاعری نیز ربط داشته، چند مثنوی بحر متقارب به تقلید شاهنامه ساخته بود که در آنها اصفهان را وصف کرده است. وی در سال 1078 ه.ق فوت شد. اوایل حال به ترک همه چیز گفته لباس درویشی در برکرده بود و مدتی در دستگاه رستم خان سپهسالار و چندی با میرزا عبدالله وزیر لاهیجان بود.

همایی، 254 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، حسین عبداللهی خوروش

ادیب و نویسنده و محقق شاعر متخلص به همت. در ماه رجب سال 1339 هـ در اصفهان متولد گردیده تحصیلات قدیم و جدید خود را نزد اساتید به پایان رسانیده، عمری را در مطالعه و تألیف و تحقیق در موضوعات دینی و اجتماعی گذرانید. مدتی روزنامه ای به نام پیک عدالت را منتشر می کرد و در برخی از روزنامه های اصفهان و تهران مقالاتی می نوشت. کتاب های زیادی تألیف کرده و برخی از آنها را به چاپ رسانیده است. از جمله: فرهنگ اسلام شناسان خارجی، تأثیر موسیقی بر روان و اعصاب، تراش ریش از نظر بهداشت و اسلام، انقلاب یا نهضت سیّد جمال الدین، قرآن و فلاسفۀ غرب. در جمادی الاولی سال 1409 ه.ق درگذشت.

مهدوی، 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، حسین قوامی زاده

باغ بهادرانی لنجانی، ادیب فاضل، از دبیران فاضل مولف کتاب دستورالاملاء و مدیر روزنامه پادزهر.

مهدوی، 924: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، حسین مسرور

فرزند حاج محمدجواد، ادیب ارجمند و نویسندۀ توانا، معروف به سخنیار. در سال 1308 ه.ق در قریۀ کوپا متولد شد و در سال 1388 ه.ق در طهران درگذشت. در اصفهان و شیراز و مشهد تحصیلات خویش را به پایان رسانیده، مدتها در شیراز ریاست چاپارخانۀ آنجا را داشته، در طهران به خدمت فرهنگ وارد شده و از مفاخر علم و ادب محسوب گردید. نویسنده ای زبردست و شاعری پرمایه و مترجمی قوی بود. کتب زیر ازوست: 1- امثال سائره، 2- داستان تاریخی محمود افغان، 3- ده نفر قزلباش، 4- دیوان اشعار.

مهدوی، 539 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، حکیم شفایی

شرف الدین حسن بن حکیم ملّای اصفهانی، عالم ادیب و حکیم شاعر طبیب معروف به حکیم شفائی. در خدمت پدر که از شاگردان میرغیاث الدین منصور شیرازی بوده و برادرش حکیم نصیرا و جمعی دیگر از علما و ادبا و اطبّا تحصیل نمود. ادیبی مشهور و طبیبی معروف بوده و در محلّۀ نیم آورد مطب داشته و در نزد عموم طبقات معزّز و محترم می زیست. وی در اوایل هجو بسیار می گفته، لکن در اواخر توبه نموده، کتب زیر از اوست: 1- خمسه، 2- دیدۀ بیدار، 3- دیوان اشعار از غزل و قصیده، 4- ساقی نامه، 5- شکر المذاقین.

مهدوی، 518 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، حکیم شفائی صفاهانی

شرف الدین حسین خلف حکیم ملای اصفهانی از طبیب زاده های اصفهان بوده. در آغاز تمیز و عنفوان شباب به تحصیل علوم پرداخته، متبحر در انواع کمالات گشته و در علم طب و قانون طبابت مهارت یافته و استفاده علوم خصوصاً حکمت نظری نموده است.

میرزا طاهر نویسد: «میرزا محمدباقر داماد میفرموده که شاعری فضیلت حکیم شفاهی را پوشیده، در زمان شاه عباس کبیر بوده و از او ملک الشعرائی لقب یافته است».

اسکندر بیک گوید: «بسیار لوند، مشرب و شوخ طبع بود. ذوق شعر و شاعری بر طبعش غلبه کرده در آن شیوه مرتبه بلندنامی یافت. از شعرای سخنور و سخنوران بلاغت گستر گشته شهرۀ روزگار گردید. اشعار آبدارش از غزلیات، مقطعات، مثنویات، رباعیات و قصاید بسیار است».

مثنوی موسوم به نمکدان حقیقت بر وزن حدیقه سنائی منظوم نموده و بدان سیاقت رفته است و بعضی آنرا به حکیم سنائی غزنوی نسبت کرده اند. اما مرحوم هدایت گوید از او نیست. بطوریکه مسطور است، اشعارش بیشتر هجوآمیز بوده، لیکن در اواخر ایام حیات از هجا توبه کرده قطعه در معذرت آن در سلک نظم درآورده و به سال 1307 ه.ق در اصفهان وفات یافت. ادوارد براون گوید در موزه بریتانیا تصویری از این شاعر موجود است.

نورصادقی، 204- 203: 1316

فارس، اصفهان، بزرگان، حکیم مومن تنکابنی

میرزا احمد مومن بن محمد زمان حسینی تنکابنی، سیدحکیم فاضل ادیب، معاصر شاه سلیمان صفوی بوده، و کتاب خود را در طب به نام تحفه المومنین و برحسب آنچه مشهور است تحفه حکیم مومن را در زمان این پادشاه تألیف نموده که مکررّ به طبع رسیده. اولاد او در اصفهان و نجف آباد ساکن می باشند.

مهدوی، 594- 593 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، حمران نی زن

حمران یکی از مطربان و نی زن های معروف قرن سوم تا اوایل قرن چهارم معاصر احمدبن علویه کرّانی ادیب شاعر معروف است که در حدود سنۀ 212 ه.ق متولد شد و بیش از صد سال عمر کرد.

همایی، 247 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، حمزه اصفهانی

ابوعبدالله حمزه بن حسن، ادیب مورخ، در حدود سال 270 ه.ق متولّد شد و در حدود سال 360 ه.ق درگذشت. وی مولّف کتب چندی است: 1- الامثال علی افعل، 2- الامثال الصادره عن ثبوت الشعر، 3- التصحیف.

مهدوی، 578 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، حمیده رویدشتی

دختر محمد شریف بن شمس الدین محمد رویدشتی اصفهانی. پدرش به ملاشریفا معروف بوده و از شاگردان شیخ بهایی بوده و از مشایخ علامه مجلسی است. اما حمیده از زنان عالمه و فاضلۀ اصفهان است که در خدمت پدر درس خوانده و حواشی بر کتب حدیث و رجال نوشته و از مطالعۀ کتب او مقام احاطه و تتبع او بر احوال رجال معلوم می شود. تألیفات وی عبارت است از:

1- حواشی بر استبصار شیخ طوسی 2- حواشی بر کتب اخبار که در الذریعه به «رجال حمیده» تعبیر فرموده است. در 1087 ه.ق وفات یافته است.

مهدوی، 77- 76 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، حیدر ذهنی

کاشانی است در نیمۀ دوم قرن یازدهم می زیست. در نقاشی دست داشت از شاعری نیز بی بهره نبود. به هندوستان سفر کرد و در پنجاپور از خدمت عادلشاه محبت و انعام دید.

همایی، 333 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، حیدر علی خان برومند گزی

عالم فاضل، در قریۀ گز متولد شد. در اصفهان نزد اساتید تلمّذ نموده و خود سالها در مدرسۀ چهارباغ و مدرسۀ صدر تدریس می نمود. از آثار او کتابی به نام طریق الرشاد در شرح تجرید الاعتقاد به چاپ رسیده است.

مهدوی، 1055: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، حیدر علی کمالی

فرزند حاج محمّد مهدی، در سال 1288 ه.ق متولد شد و در سال 1365 ه.ق در طهران وفات یافت. شاعر و ادیب و نویسندۀ ماهر بوده، کتب چندی تألیف نموده که از آن جمله است: 1- دیوان اشعار 2- لازیکا 3- مظالم ترکان خاتون.

مهدوی، 710: 1384