فارس، اصفهان، بزرگان (آ)

فارس، اصفهان، بزرگان، آخوند ملا کاظم بیدآبادی

فرزند مشهدی نصرالله. عالم فاضل زاهد ادیب شاعر، در حدود سال 1298 ه.ق متولد شد و نزد جمعی از علمای اصفهان تحصیل نموده، سپس به نشر احکام و ترویج دین و اقامۀ جماعت پرداخته، در سال 1367 ه.ق درگذشت و در صحن تکیۀ مرحوم بروجردی در تخت فولاد مدفون گردید. کتب زیر ازوست: 1- اربعین، 2- دیوان اشعار، 3- ذخیره المحشر در شرح باب حادی عشر.

مهدوی، 873- 872 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، آخوند ملا محمدباقر فشارکی

فرزند ملّا محمدباقر از علمای بزرگ و فقها و مجتهدین معروف و از مدرسین عالی مقام است. در اصفهان متولد شده، در اصفهان نزد حاج شیخ محمّدباقر نجفی و در نجف نزد علمای آنجا تحصیل نموده و پس از مراجعت در مسجد محلّه نو و مسجد قطبیّه اقامۀ جماعت و تدریس می فرمود و عدّه ای کثیر از فضلا به درس او حاضر شدند. کتب و رسالات عدیده تألیف فرموده که از آن جمله است: 1- آداب الشریعه، 2- آداب نماز شب، 3- اعمال سه ماه رجب، شعبان رمضان، 4- اسباب الفقر والغناء و المغفره، 5- اصول دین، 6- اربعین.

مهدوی، 319- 318 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا اسمعیل کاشف اصفهانی

آقا اسماعیل کاشف بن استاد حیدرعلی بن استاد محمدعلی اصفهانی پدر و جدش هر دو از اساتید معماران و مهندسان شاه عباس کبیر (985-1038) بودند و خود او در فن کاشی تراشی هنرمندی استاد بود و از طبع شعر نیز بهره داشت. عاقبت بجاذبۀ طبع و ذوق سخن سنجی دست از شغل کاشی تراشی برداشت و غالب اوقات صرف شعر و شاعری می کرد و تخلص کاشف بود. در تذکرۀ نصرآبادی ترجمۀ حالی از وی نوشته و نمونۀ اشعار او را آورده است، از جمله می نویسد در هجو خیلی دست داشت و از آن طریق مردم را می رنجانید و مثنوی و به بحر تحفه العراقین ساخت. بالجمله آقا اسماعیل کاشف از کاشی تراشان قرن 11 هجری است، به این نام کاشیکاران دیگر در قرون بعد پیدا کرده ایم.

همایی، 356- 355: 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا باقر نقاش اصفهانی

از نقاشان بزرگ اوایل عهد قاجاریه است که عمدۀ بروز هنرش با زمان فتحعلی شاه (1212-1250ه.ق) مصادف بود و در نقاشی تالی آقاصادق و آقاعباس شمرده می شد.

همایی، 319: 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا جمال خوانساری

جمال الدین محمدبن آقاحسین بن جمال الدین محمد خوانساری. عالم جلیل که ریاست علمی شهر اصفهان در زمان او منحصر به او بود. در خدمت پدر و دایی خود مرحوم ملامحمدباقر سبزواری تحصیل نموده و از ملّا محمدتقی مجلسی اجازه داشت. تألیفات و مصنّفات زیادی دارد، از آن جمله است: 1– اختیارات الایّام، 2- اصول دین، 3- تاج التراجم در تفسیر قرآن، 4- ترجمه الصلاه، 5- ترجمه فصول المختاره تألیف علم الهدی. در 26 رمضان 1125 ه.ق درگذشت

مهدوی، 455- 453 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا حسین خوانساری

فرزند جمال الدین محمدبن حسین. عالم جلیل، صاحب تحقیقات و تدقیقات، معروف به محقق خوانساری و مشهور به استاد الکلّ و استادالبشر. در سال 1016 ه.ق متولّد شد و در سال 1099 ه.ق درگذشت و در تخت فولاد مدفون شده. سپس شاه سلیمان صفوی بر قبر او بقعه ای عالی بنا نمود. وی از شاگردان مولی حیدربن محمّد مولّف بده التصانیف و ملّا محمدتقی مجلسی و علامه سبزواری و خلیفه سلطان و میرزا ابوالقاسم فندرسکی و غیره بوده و جمعی کثیر در خدمتش تلمّذ نموده اند. کتب زیر از تألیفات اوست: 1- ترجمۀ صحیفۀ سجّادیه، 2- تفسیر سوره فاتحه، 3- ترجمه قرآن، 4- جبر و اختیار، 5- جواهر و اعراض.

مهدوی، 559- 558: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا حسین منجم

فاضل و دانا به علوم ریاضی و هیئت بوده است و مولّف: 1- الرسائل النجومیّه، 2- زیج اصفهان.

مهدوی، 528- 527: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا خلیلی قاینی

فرزند محمّد اشرف. از اهالی قاین در اصفهان تحصیل نموده و در قزوین ساکن گردیده و در سال 1136 ه.ق وفات یافته. کتب زیر ازوست: 1- رساله در ردّ بر نصاری 2- شرح رساله جبر و تفویض 3- شرح حدیث عمران صابی.

مهدوی، 588- 587 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا رضا عباسی

نقّاش زبردست و معروف زمان شاه عباس اوّل. از آثارش تصویری عمارت عالی قاپو و سردر قیصریّه و برخی از نقاشی های عمارت چهلستون می باشد. وفاتش در سال 1044 ه.ق روی داده است.

مهدوی، 616: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا رضا مصور

اصلاً کاشانی اصفهانی است اما از اصفهان به هندوستان رفته و در دستگاه جهانگیر شاه تقرّب یافته و شیوۀ نقاشی مکتب اصفهان را با شیوۀ هندی بهم آمیخته، طرزی بعمل آورده است و بعض ارباب فنّ کارهای او را بهتر از رضای عباسی می دانند.

همایی، 315- 314 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا رضی مجلسی

فرزند مولی محمد نصیر بن عبدالله بن مولی محمدتقی. عالم فاضل، مولّف کتاب صحیفه المتّقین و منهج الیقین در امامت و آن مکمّل کتاب حیوه القلوب علّامه مجلسی می باشد که در زمان شاه سلطان حسین صفوی تألیف شد. ترجمۀ جلد 9 بحارالانوار هم ازوست.

مهدوی، 645: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا زمان نقاش اصفهانی

معروف به زمانا از نقاشان بسیار معروف عهد شاه عباس ثانی و شاه سلیمان صفوی است که شاید اواخر زمان شاه عباس اول را نیز درک کرده بود، اما تاریخ ولادت و وفاتش بر نگارنده تاکنون معلوم نشده است. پسرش حکیم اسماعیل طبیب از اطبای معروف اصفهان در زمان شاه سلیمان بود و در تاریخی که میرزا طاهر نصرآبادی تذکرۀ خود را می نوشت به حکمت و طبابت شهرت داشت. آقا زمان از طبع شعر نیز بهره مند بود. بطوری که نگارنده از بعضی نقاشان کارشناس معاصر شنیده ام اکثر نقاشیهای اصلی چهل ستون (بنای 1067ه.ق ) که مربوط به زمان شاه عباس دوم بانی این عمارت می باشد، از کارهای همین آقا زمان است، قسمتی از نقاشی های ممتاز کلیساهای جلفا هم بدو منسوب است. نمونه کارهای آقا زمان تا سنۀ 1086 ه.ق که در کتاب «پوپ» کلیشه شده در دست است. آقا زمان بهترین و بزرگترین آن دسته نقاشان است که شاه عباس ثانی برای فراگرفت سبک نقاشی غربی به ایتالیا فرستاد. آقا زمان در اثر همان مسافرت و تحصیلاتی که در ایتالیا کرده بود تحولی در نقاشی که خلاصه اش ترکیب سبک شرقی و غربی است، بوجود آورد و آثار این تحول در کارهای او پیداست.

همایی، 332 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا زین العابدین قزوینی

معاصر آقازین العابدین اشرف الکتاب اصفهانی یک نفر خوشنویس نخ و ثلث دیگر به نام آقا زین العابدین داریم که از اساتید بزرگ نسخ شمرده می شود در خط به عقیده بنده از آقا زین العابدین اصفهانی کمتر نیست، اما شهرت اشرف را ندارد و امضای او (زین العابدین ابن عبدالنبی قزوینی محدث) است و قرآن نفیسی به خط او در موزۀ سلطنتی قصر گلستان موجود است که در اصفهان نوشته، مورخ 1222 هـ.ق که چشم را خیره می کند. آقا زین العابدین قزوینی در شیراز به خدمت فتحعلی شاه باریافت و به لقب معجزه نگار ملقب شد و کاتب مخصوص فتحعلی شاه بود و خطوطش تا 1247 ه.ق موجود است.

همایی، 81- 80 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا سید حیدر صدر

در سال 1309 در سامرّاء متولد شده و در 27 جمادی الاولی سال 1356 ه.ق در کاظمین درگذشت. وی را تألیفاتی است که از آن جمله است: 1- الاوضاع اللفظیّه 2- حاشیۀ کفایه 3- رساله فی المعانی المحرفیّه 4- رساله در تبعیض احکام به علت تبعیض اسباب 5- شبهه الحیدریّه و غیره.

مهدوی، 287- 286 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا سید زین العابدین رضوی خوانساری

فرزند سیّد محدحسن بن محمّد بن میرعلی اکبر نقوی در حدود سال 1225 ه.ق متولّد شد و در 13 ربیع المولود سال 1307 ه.ق درگذشت و در تخت فولاد مدفون گردید. تألیفاتی دارد، از آن جمله است: 1- ترجمۀ کتاب انوار نعمانی تألیف نعمت الله جزایری دارد که به نام آقا نجفی به طبع رسیده است 2- حسام الشیعه.

مهدوی،  660: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا سید زین العابدین مطهری

فاضل بزرگوار، مولّف کتاب فینه الدرر در امامزاده های اصفهان و متوفی در سال 1360 ه.ق می باشد.

مهدوی، 477: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا سید محمدباقر بیدآبادی

معروف به آقامحمد عمادالاسلام فرزند حاج سیدجعفر. عالم فاضل و شاعر ادیب کامل متخلص به «فخر» در حدود سال 1208 ه.ق متولد شد و در سال 1340 ه.ق در شیراز درگذشت و در مقبرۀ شاه چراغ مدفون گردید. کتب زیر از تألیفات اوست: 1- فصول العلّیّه در آداب نمازشب، 2- هدایه السالکین، در احادیث اربعین.

مهدوی، 377- 376 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا سید محمدتقی موسوی احمدآبادی

ابن عبدالرزاق بن عبدالجواد موسوی احمدآبادی، عالم جلیل در 5 جمادی الاولی 1301 ه.ق متولد شد و در 25 رمضان المبارک سال 1348 ه.ق درگذشت و در تخت فولاد، در جنب پدر مدفون گردید.

در اصفهان نزد آخوند کاشی، آقا سیدابوالقاسم دهکردی و عبدالکریم گزی و جمعی دیگر تحصیل نموده تا به مقامات عالیۀ علم و اجتهاد رسید. کتب چندی تألیف کرده که از آن جمله است: 1- ابواب الجنّات، در آداب جمعات، 2- بساتین الجنان، در معانی و بیان، 3- ترغیب الطّلاب الی علم الاعراب، 4- تذکره الطالبین، در ترجمۀ آداب المتعلّمین.

مهدوی، 419: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا سید محمد حسن فانی یزدی

ابن سیّد حسین بن اسماعیل بن مرتضی حسینی یزدی، معروف به فانی. عالم فاضل جلیل و واعظ کامل بلیغ در سال 1271 ه.ق متولد شده و نزد آخوند ملا زین العابدین عقدایی و علمای اصفهان تحصیل نموده تا از جملۀ فضلا و خطبا و بزرگان اهل منبر معدود گردیده و ادیب کامل و شاعر مصنّف بود. کتب زیر ازوست: 1- اکسیرالاخبار چهار مجلد، 2- برهان المتّقین، رد بر بابیّه، 3- بهجه الابرار، 4- التوفیقات الالهیّه. او در سال 1338 ه.ق درگذشت.

مهدوی، 493- 492 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا سید محمد فشارکی

فرزند امیرسیدقاسم طباطبائی، از اعاظم علم و مجتهدین و از شاگردان میرزا محمدحسن شیرازی و دیگران بوده و در زمان حیات استاد خود حوزۀ درس و بحث داشته است. در سال 1253 ه.ق متولد شد و در سال 1316 ه.ق درگذشت و در نجف مدفون گردید. عده ای کثیر از فقهای نامدار از محضر درس او برخاسته اند که ازآن جمله است: آقا شیخ محمدرضا نجفی، آقا میرزا محمدحسین نائینی و حاج شیخ عبدالکریم یزدی و دیگران.

کتب زیر از تألیفات اوست: 1- اصاله البرائه، 2- الاغسال، 3- الفروع المحمدیّه در فقه، 4- شرح رسالۀ برائت شیخ انصاری.

مهدوی، 321 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا سید محمود کلیشاوی

فرزند میرمحمدحسین بن حاج میرمحمد صادق معروف به «سید مغنی گو»، عالم فاضل ادیب شاعر نحوی، مدرس مدرسۀ شاهزاده ها، به مناسبت تخصّص ایشان در تدریس کتاب «مغنی البیب» به سیّد محمود مغنی معروف بوده، جمعی کثیر از فضلای اصفهان در خدمت او تحصیل نموده اند. کتب زیر از تألیفات اوست: 1- اربعیّه، در نحو 2- جنگ، در متفرّقات در چهار مجلد 3- درر منتظمه، الفیّه.

مهدوی، 928: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا سید مصطفی حائری بروجنی

اعلم و افقه فرزندان، متوفّی در 3 ذی قعدۀ  1352ه.ق ، مدفون در اطاق شمالی تکیۀ ملک است.

2- آقا سیّدمحمّد، عالم و زاهد، مدفون در تکیه ملک.

3- آقا سیّد علی، مدفون در بروجن ابی الحسن محمّد بن احمدبن محمدبن احمد بن ابراهیم طباطب. از اجلّۀ سادات، ادیب و شاعر در معجم الادبا و دیگر کتب، وی را به فضل و ادب و جلالت مقام و علم و تحقیق یاد کرده اند. کتب او: 1- تعریض (تقریظ) الدفاتر، 2- تهذیب الطبع، 3- دیوان اشعار، 4- سنام المعانی، 5- الشعر و الشعراء، 6- العروض، 7- عیار الشعر. او در اصفهان متولد و در 322 ه.ق درگذشت.

مهدوی، 896- 895 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا سیدمهدی درچه ای

از مشاهیر علما و مجتهدین در اصفهان و نجف نزد علما تحصیل نموده و پس از وصول به مقامات عالیۀ علم و دانش به اصفهان مراجعت نموده، در مسجد نو بازار و مدرسۀ نیم آورد خارج فقه و اصول تدریس می نمود و در زمان خود عنوان مجتهد اعلم و جامع الشرایط در اصفهان منحصر به او بود. در سال 1364 ه.ق درگذشت و در تخت فولاد در تکیۀ کازرونی جنب برادر مدفون گردید. وی را فرزندانی عالم و فاضل است. وی را تألیفاتی است: 1- یک دوره فقه واصول در شانزده مجلد، 2- حاشیه بر متاجر، 3- حاشیه بر مناسک، 4- رساله در جبر و تفویض.

مهدوی، 371- 368 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا شمس الدین (آقاشمسا)

اصلش از ولایت قم بود در نقاشی و موسیقی دانی مهارت داشت. نصرآبادی دربارۀ وی می نویسد: «در سخن سنجی سلیقه اش معیار و در بزم آرایی طبعش و شک گلزار. در نقاشی با بهزاد هم چهره شده و در صفیرنوازی (یعنی نی زنی) عندلیب را خاموش ساخته، بعنوان مصاحبت در خدمت عالیحضرت میرزا محمد حسین است و در شاعری معنیر تخلص دارد».

همایی، 330: 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا شیخ اسماعیل معزّی

(معروف به پشمی) فرزند محمدحسن.

عالم فاضل، در نجف اشرف در خدمت آخوند خراسانی و آقاشیخ هادی طهرانی تلمّذ فرموده و پس از نیل به مقامات عالیۀ علم واجتهاد به اصفهان مراجعت نمود. سال ها در خدمت مرحوم آخوند فشارکی به فصل خصومات و افتا اشتغال داشته و پس از فوت ایشان در مسجد سلام امامت و در مدرسۀ نوریّه تدریس می فرمود و در سال 1363 ه.ق به سنّ 75 سالگی درگذشت و در تکیۀ کازرونی مدفون گردید. کتب زیر از تألیفات اوست: 1- اصول الایمان، 2- تقریرات اصولی استادش آخوند خراسانی، 3- شانزده رساله در مباحث مختلفۀ فقه و اصول، 4- شرح بر کفایۀ خراسانی، 5- قضایای غریبه و عجیبه.

مهدوی، 271- 270 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا صادق نقاش اصفهانی

از اساتید نقاشان عهد زندیه و قاجار است که روی قلمدانها و تابلوهای نقاشی «یا صادق الوعد» امضا می کند؛ نمونه کارهای عالی او را تا زمان عباس میرزا نایب السلطنه پسر لایق فتحعلی شاه قاجار دیده ایم، در نقاشی های طنبی چهل ستون اصفهان نیز که از الحاقات عهد زندیه و قاجاریه است هم امضای او موجود است، قلمدانهایی که نقاش های او را با امضاء داشته باشد، امروز جزو نفایس صنعتی مابین اهل فن مشهور است.

همایی، 320: 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا ضیاء الدین درّی

فرزند ملّا غلامرضا بن محمدعلی بن تقی بن باقربن محمّد سعید بن محمّد زکی. عالم فاضل ادیب حکیم، از دانشمندان معروف قرن اخیر است. در سال 1293 ه.ق در قریۀ درّ متولد شد و در اصفهان و طهران و نجف تحصیل نموده تا به مرتبۀ اجتهاد نایل گردید. سپس در طهران ساکن شده و به تأسیس مدرسۀ جدید به نام دری اقدام نموده و در نشر و اشاعۀ فرهنگ جدید رنج ها برد. در سال 1357 ه.ق در طهران درگذشت. آثار او عبارتند از: 1- تاریخ انبیا اولوالعزم، 2- تاریخ مختصر رجال علم، 3- تاریخ وهابیّه، 4- ترجمه تاریخ الحکماء سهرودی، 5- ترجمۀ رسالۀ تحفه، 6- ترجمۀ رسالۀ جبر و اختیار.

مهدوی، 737- 736 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا علی میناساز

همان درجه که پدرش آقا باقر نقاش در نقاشی استاد بود وی در میناسازی دست داشت و در اواخر عهد محمدشاه قاجار، 1264 ه.ق وفات یافت. میرزا حسین خان تحویلدار در کتاب جغرافیای اصفهان تألیف سنۀ 1294 ه.ق از آقای علی ولد آقاباقر نقاش نام برده و علاوه کرده است که حالا نیز این هنر را بعضی نقاشان این زمان دارند و در ضمن نقاشی خود اگر سفارشی شود، دست کمی از مشاهیر قدیم کار نمی کنند و مخصوصاً سرغلیانهای خوب می سازند.

همایی، 319: 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا عنایت الله اصفهانی

وی نیز از نقاشان معروف عهد صفوی است که نمونه کارش در کتاب «پوپ» کلیشه شده است.

همایی، 304 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا کمال الدین خوانساری

عالم عادل جلیل در مسجد میرزا باقر امامت می نمود و در آنجا سطوح تدریس می کرد. در حدود سال 1280 ه.ق متولد و در سال 1361 ه.ق درگذشت و در مقبرۀ زینبیّه در اطاق آقا سیّد ابوالقاسم دهکردی مدفون شد. کتب زیر ازوست: 1- ایرادات بر کتاب هزار مسأله، در فقه، 2- دیوان اشعار، 3- کتابی در ردّ بابیّه، 4- محاسن الذکر.

مهدوی، 549- 548 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا محمدابراهیم نقاش باشی اصفهانی

اول کسی است که سبک جدید طبیعی سازی را از بلاد روسیه به ایران آورد. آقا ابراهیم به تقریبی که از اولادش شنیده ام از اصفهان به روسیه رفت و مدتی آنجا نقاشی جدید را آموخت و به اصفهان برگشت. در کاروانسرای محمد صادقخان نزدیک دروازه اشرف حجرات فوقانی دکه نقاشی داشت. فرزندانش هم اکنون هنر پدر را دارند و عموماً به وراثت اهل فقر و درویشی از مریدان آقایان پا قلعه اند. آقا ابراهیم در انواع متون نقاشی دست داشته و نمونه کارهای او روی پرده ها و قلمدان ها و کتب نفیس آن عهد مایۀ نفاست و گران قیمتی است. پردۀ بسیار عالی که تصویر مجلس غدیرخم است از کارهای او در منزل مرحوم آقا میرزا عباس پا قلعه یی است که اکنون در تملک فرزند برومندش آقا میرزا زین العابدین است. آقا محمدابراهیم پسر آقا محمدحسین پسر حاج محمد ابراهیم اصفهانی است. در نقاشی شاگرد آقا عباس معروف بود و این مزیت را بر شیوۀ قدیم افزود که به خارج سفر کرد و رموز نقاشی جدید اروپا را نیز آموخت و نخستین کسی بود که طرز جدید نقاشی را به ایران آورد. کارهای او هم اکثرا به ممالک خارجه حمل شد و طالب فراوان داشت. در طریقت تصوف نعمت اللهی مردی ثابت قدم و با خلوص از مریدان مرحوم حاج میرمحمد هادی و آقامیرزا عباس پا قلعه یی بود.

همایی، 334- 333 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا مجتهد

سیّد محمدعلی فرزند علّامه جلیل آقا سیّد صدرالدین عاملی موسوی اصفهانی. از بزرگان و علمای شیعه و از جمله کسانی است که قبل از رسیدن به سن بلوغ به درجه اجتهاد نائل شد و اجتهادش مورد قبول و گواهی مجتهدین بزرگ قرار گرفت. به طوری که کتاب البلاغ المبین در احکام صبیان و مجانین او را که در سن دوازده سالگی تألیف نموده چون به نظر سیّد حجه الاسلام شفتی رسانید، فوق العاده مورد اعجاب و تحسین قرار گرفت و سیّد اجتهاد مولّف آن را گواهی فرمود و دختر خود را به حبالۀ نکاح او درآورد.

دیگر از تألیفات وی احیاء التقوی و العلائم فی شرح المراسم می باشد.

مهدوی، 50 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا محمدباقر خطاط

از خطاطان معروف اصفهان است. چنانکه از شرح حالش برمی آید به زهد و تقوی و همت بلند موصوف و همواره به عبادات و طاعات میپرداخته است. در خط نیز میان خوش نویسان زمان خود مشهور و انواع خط را به خوبی می نوشته است. در شاعری هم دست داشته و اشعاری میسروده است. وقتی سنگلاخ به اصفهان آمده، وی با او یار شده و در وصف سنگلاخ اشعاری گفته است. خط آقا محمدباقر بر خطوط معاصرینش برتری دارد و از او حاشیه ها و عباراتی بیادگار مانده است.

نورصادقی، 255- 254: 1316

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا محمدباقر سِمسوری

خطاط نستعلیق نویس معروف عهد فتحعلی شاه و محمدشاه قاجار که زمان ناصرالدین شاه را نیز درک نموده است. شیوۀ خط او شیوۀ میرعماد و محمدصالح است.

مهدوی، 1018 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا محمدتقی صحّاف اصفهانی

آقا محمدتقی صحّاف فرزند ملا ابراهیم شهمیر به مقدس محرّر حاجی کرباسی رحمه الله از نوابغ استادان هنرمند اصفهان بود. وی در متون صحافی و اقسام جلدسازی سوخت و روغنی و ضربی و ساده، و در متن و حاشیه سازی و دوپوست کردن کاغذ و سایر فنون مربوط به صحافی استادی بی بدیل بود و به علاوه در طرّاحی و رسّامی و طرح نقشه های قالی و کاشی کاری و غیره در عصر خود همتا نداشت. وی در نقاشی و تذهیب و میناکاری و مرکب سازی و مقوّاسازی و آهار و مهره کاملاً دست داشت و نیز بعضی انواع خطوط مخصوصاً ثلث و کتیبه را تالی محمدرضا امامی بود و نوشتن و طرح کتیبه و گرده گیری و نقاشی اطراف خط همه را خود به تنهایی انجام می داد. آقامحمدتقی حدود هشتاد سال زندگانی کرد و در سال 1336 هـ .ق درگذشت.

همایی، 370- 367: 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا محمدتقی صحّاف

صحّاف هنرمند، مجمع الصنایع هنر صحّافی و نقاشی و طراحی و مذهبی و خوش نویسی و سوخت سازی و معرّق سازی چرمینه، و ساختن فانوس های فنری قدیم، و تعبیۀ انواع رنگ و روغن های نقاشی و امثال آن بوده، و نمونۀ خطوط ثلث وی در سردرب مسجد صفا محله شهشهان مورخ 1290 ه.ق و سردرب مسجد رکن الملک در تخت فولاد با امضای محمدتقی بن محمد ابراهیم اصفهانی موجود است. وفاتش حدود سال 1337 ه.ق می باشد.

مهدوی، 1018 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا محمدجعفر رجائی صحاف اصفهانی

آقامحمدجعفر متخلص به رجائی معروف به استاد جعفر صحّاف فرزند مرحوم آقا محمدرضا بزّاز اصفهانی در فن صحافی و تجلید استاد زبردست مسلم اصفهان است. در ساختن انواع جلدهای سوخت برجسته و ترنجی و ساده و شیرازه بدی و دوپوست کردن قطعه و ریزه کاری های این صنعت استاد است. ولادتش سال 1290 ه.ق و وفاتش سال 1364 ه.ق بوده است.

همایی، 374- 372: 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا محمدرضا قمشه ای

حکیم فیلسوف الهی ادیب شاعر متخلص به «صهبا» از مشاهیر حکما و مدرّسین، در طهران ساکن شده و در مدرسۀ صدر کتب حکمت و عرفان تدریس می نمود. کتب عدیده و حواشی کثیره بر کتب حکمت نوشته و برخی از آنها مطبوع و منتشر است، از آن جمله است:

1– اسفار اربعه و تحقیق دربارۀ آنها، که در حاشیۀ شرح هدایۀ ملّاصدرا به طبع رسیده، 2- حاشیه اسفار ملاصدرا، 3- حاشیۀ تمهید القواعد صدر ترکۀ اصفهانی.

مهدوی، 619- 618 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا محمدطاهر حکّاک

در جزو مشاهیر حکاکان اصفهان در نیمۀ اول قرن 13 هجری است. حکاک عقیق بوده و کارهای او جزو صنایع قیمتی است و دارای خصوصیتی است که اهل فنّ آن را تشخیص می دهند.

همایی، 382: 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا محمدعلی هزارجریبی

عالم جلیل القدر که مدتها در ارومیه و تبریز بوده و در آنجا تدریس می کرد. سپس به اصفهان آمده و داماد میرزا محمدباقر نوّاب شد. به فقیه مطلق شهرت یافته و در مسجد امامت می نمود. وی تألیفات و تصنیفات زیاد دارد، از آن جمله است: 1- انیس المشتغلین، 2- البحر الزاخر، 3- جوابات المسائل، 4- حاشیه بر قواعد شهیر، 5- حاشیه بر قواعد علامه.

مهدوی، 503: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا محمد کلباسی

او فرزند علامه حاج محمدابراهیم کلباسی می باشد. عالم فاضل زاهد محقق جامع، امام مسجد حکیم و مدرس در آنجا. عمر عزیز خود را به تألیف کتب و رسائل و درس و بحث و اقامۀ جماعت و رفع خصومات و مرافعات می گذرانیده و مواظب آداب شرعیه بوده، به طوری که کمتر مستحبی از او فوت می شده. کتب زیر از تألیفات اوست: 1- انوار النزول 2- رساله در میراث 3- نور حدقه الناظرین و . . .

مهدوی،  1384

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا محمدمهدی ارباب

آقا محمدمهدی از فضلا و دانشمندان اصفهان است که در سال 1314 ه.ق درگذشت و در قبرستان آب بخشان مدفون گردید. کتب زیر ازوست: 1- تاریخ اصفهان نصف جهان، که به طبع رسیده است 2- جغرافیای اصفهان، که در ذیل جرائد دولتی آن وقت به طبع رسیده 3- کتابی در محاکمه بین علم هیئت و نجوم قدیم و جدید 4- نقشۀ ابنیۀ تاریخی اصفهان.

مهدوی، 148 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا محمدمهدی کلباسی

وی فرزند علامه حاج محمدابراهیم است. عالم زاهد که در اصفهان متولد شده و نزد پدر خود و سید حجه الاسلام و جمعی دیگر تحصیل نموده، در مسجد حکیم امامت و تدریس می نموده و مرجعیّت تامّه یافته و مورد وثوق و احترام قاطبۀ طبقات بوده و بسیار متواضع و در عین حال ساده بوده است. کتب زیر از ایشان می باشد: 1- رساله در استصحاب 2- رساله در اراضی مفتوح العنوه 3- شرح منهاج الهدایۀ پدرش موسوم به معراج الشریعه در 8 مجلد. وی در سال 1278 ه.ق درگذشت.

مهدوی، 955- 954: 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا محمدهاشم خطاط

شکسته نویس، از اساتید بزرگ خط، در اواسط عمر آنچه نوشته است با قطعات درویش عبدالمجید خبرۀ فن تمیز نتوانستند گذاشت. در خدمت آقای صابرعلی و جمعی دیگر از عرفا فضائل و آداب عرفانی کسب نموده، مدت هشت سال در شیراز در خدمت رحمت علی شاه بوده است. از گفته های عرفانی اوست: «تا کسی انسان کامل را ندیده هیچ ندیده». بیشتر از هفتاد سال عمر کرده، در سال  1306 ه.ق درگذشت و در بقعۀ فیض مدفون گردید.

مهدوی، 866 : 1384

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا محمود فرشچیان

آقا محمود فرزند حاج غلامرضا فرش فروش اصفهانی از جوانان پراستعداد شیرین کار نقاشی و مینیاتورسازی است که در حال حاضر (سنۀ 1373 ه.ق) حدود بیست و پنج سال دارد. آثار نبوغ از وی دیده می شود و اگر دنبال کار خود را بگیرد در فن خود بی نظیر خواهد شد. چند سال نزد حاج میرزا آقا امامی نقاش شاگردی کرده تا قلم او به نقاشی و کهنه سازی ورزیده شده، آنگاه به مدرسۀ صنایع رفته و نزد شاگردان کمال الملک اصول علمی نقاشی را آموخته و این مایه ها را با ذوق و سلیقۀ خداداده آمیخته و نقاشی چیره دست از کار درآمده است.

همایی، 320 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا میرک نقاش

آقامیرک از سادات اصفهان و از نقاشان معروف اوائل دوره صفوی است. سام میرزا نویسد: در طراحی و تصویر بی نظیر زمان و حالیا در خدمت صاحبقرانی می باشد و مقتدای آن طایفه اوست.

نورصادقی، 259: 1316

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا میرک نقاش اصفهانی

آقا میرک اصفهانی از اساتید بزرگ و پیشوایان عالی درجۀ فن نقاشی در آغاز دورۀ صفویه و از مقرّبان دربار شاه طهماسب اول بوده که علاوه بر هنر نقاشی از شاعری نیز بهره داشت. در تحفه سامی تألیف سام میرزا پسر شاه اسماعیل اول که خود معاصر آقامیرک بوده است، ترجمۀ حالی مختصر از وی می نویسد «باین قرار که از سادات اصفهان و در طراحی و تصویر بی نظیر زمان و حالیا در خدمت صاحبقرانی (یعنی شاه طهماسب) می باشد و مقتدای آن طایفه اوست».

در عالم آرای عباسی جزو نقاشان عهد شاه طهماسب اول صفوی نام آقا میرک نقاش را در ردیف استاد بهزاد و استاد سلطان محمد ذکر می کند و او را در فن نقاشی منفرد و یگانۀ عصر خود می نویسد.

در تذکرۀ آتشکده در جزو شعرای بلخ یکنفر را به نام ملا میرک نام می برد و می گوید «در اوایل حال به اصفهان آمده و چهل سال در آنجا ساکن بوده و شاه عباس ماضی صفوی بسیار به او شفقت داشته و همه در آنجا وداع این عالم کرده ازوست. این شخص غیر از آقامیرک نقاش است زیرا که وی به تصریح مورخان معاصرش از سادات اصفهانی الاصل بوده است. یکنفر دیگر هم به نام خواجه میرک منشی داریم از خوشنویسان تعلیق قرن دهم هجری که اصلش از سادات کرمان بود و نزد شاه طهماسب صفوی انشاء می کرد و به خط خوش می نوشت و در ری به سال 943 ه.ق درگذشت و بعد از او محمد بیک از احفاد خواجه شیخ محمد کججی تبریزی منشی شاه طهماسب شد و یک چند در این منصب بود و به جای او میرزا کافی منشی شاه طهماسب شد که از اعقاب خواجه نصیرالدین طوسی و اهل فضل و علم بود و خط نستعلیق و شکسته را خوش می نوشت.

میرزا کافی در 969 ه.ق در قزوین فوت شد و جنازه اش را به مشهد مقدس بردند و مجدداً محمدی بیک منشی شاه طهماسب شد و ظاهراً در این مقام استقرار داشت تا در قزوین به سال 982 ه.ق درگذشت. سپس محمدی بیک پس از خواجه میرک منشی دوبار به منصب انشاء شاه طهماسب صفوی رسید. ترجمۀ حال هر سه نفر منشی شاه طهماسب در گلستان هنر جزو خوشنویسان تعلیق ثبت شده است.

یکی دیگر هم نقاش بزرگ داریم به نام خواجه میرک که از نقاشان هرات در دستگاه سلطانحسین بایقرا و امیر علیشیرنوایی بوده و از سایر نقاشان معاصرش از قبیل خواجه محمد و قاسم علی به استادی در تذهیب و خوشنویسی و کتابه نویسی امتیاز داشته است. ترجمۀ حال او را هم گلستان هنر در جوز نقاشان خراسان ذکر کرده است.

همایی، 298- 296 : 1375

فارس، اصفهان، بزرگان، آقا نجف نقاش

آقا نجف فرزند آقابابا، نقاش قلمدان ساز معروف عصر قاجاریه در اصفهان است. وی از اساتید معروف فن قلمدان سازی است. قلمدان های او عموماً به تقلید نقاشان ایتالیایی اغلب تصاویر حضرت عیسی و مریم را نقاشی نموده و اکنون بسیار نایاب است و خارجی ها به قیمت گزاف آن را می خرند. امضای آقانجف که روی قلمدان ها می نوشته «یا شاه نجف» بوده است. کارهای او صرف نظر از جنبۀ هنری، در ظرافت نیز بی نظیر است. کارهای او از سال 1230 تا 1272 (یعنی چهل و دو سال) تاریخ دارد.

مهدوی، 53-52 : 1384