بندری، جزیره هرمز، پیشینه تاریخی
در سفرنامه نظری به ایران و خلیج فارس آمده است: «شهر قدیم و حکومت نشین این جزیره، چرون بوده و هرمز در قدیم نام قریه در کرانه خلیج فارس بود که در قرن 14 هجری، مرکز تجارت شرق و غرب بوده و بنای آن را به اردشیر بابکان نسبت می دهند که بندر تجارتی کرمان بوده است.
مورخین، هرمز را بازار تجارت آسیا نوشته اند و چهارصد نفر بازرگانان در آنجا اقامت داشته اند و معاملات آنها، فرش، پارچه ابریشمی، مروارید و ادویه و اسب های خوب که به هندوستان می فرستادند و موقعیت و اهمیت آنجا را از بعد از ظهور اسلام می دانند. یکی از فرمانداران هرمز، توران شاه بوده و در کرانه آن، سکه های طلا یافت شده و در یک طرف آن، نام عادل شاه، و طرف دیگر اسم شیرون نوشته شده است.
در سال 665 ه.ق رکن الدین محمد، حکمران این جزیره بوده که تابع اتابکان فارس و کرمان بوده و در دوره حکمرانی میربهاالدین ایاز، سال 720 ه.ق مغول ها به هرمز حمله نمودند و آنجا را دست خوش چپاول و یغما قرار دادند که در نتیجه فرماندار و مردم آنجا به جزیره گیس فرار کردند.
ابن بطوطه، مورخ عرب می نویسد: «در سال 744 ه.ق شهر قدیم هرمز در ساحل دریا واقع و به نام مغستان مشهور بوده و شهر چیرون مرکز جزیره هرمز، شهری است بزرگ، صادرات و واردات زیادی داشته و تا مدت 200 سال بازار تجارت خلیج فارس به شمار می رفت. در سال 739 ه.ق، میرقطب الدین فرماندار آنجا، جزایر بحرین و گیس را در تصرف داشته، سپس پرتغالی ها او را شکست داده و هرمز را متصرف شدند».
دورات باربوسا سیاح پرتغالی می نویسد: «با اینکه جزیره هرمز بزرگ نیست، ولی شهر زیبا و قشنگ است و بازرگانان آنجا اکثرا عرب و ایرانی هستند و در بندرگاه، انواع کالاهای خارجه، با امطعه داخله معاوضه می شود. در قرن 15 و 16 هجری این جزیره بسیار آباد بوده است».
در سال 1507 م.، الفونسو البوکرک سردار پرتغالی با کشتی های خود به جزیره هرمز آمد، فرماندار این جزیره قوای خود را مرکیب از 30 هزار نفر و 400 کشتی، برای مدافعه حاضر نمود، جنگی سخت بین آنها درگرفت که منجر به فتح و غلبه سردار پرتغالی گردید و 5 هزار زرافین فرماندار آنجا غرامت جنگ داد و متعهد گردید، سالی 15 هزار زرافین خراج بدهد. البوکرک، در محلی موسوم به مورونا در هرمز، قلعه ای بنا نهاد و تجارتخانه در آنجا تاسیس نمود و مقدار زیادی کالا وارد کرد و تجار پرتغالی مشغول تجارت شدند.
در این بین، شاه اسماعیل صفوی از فرماندار هرمز مطالبه مالیات نمود. او موضوع را به البوکرک گزارش داد و از او کسب تکلیف کرد. او جواب داد که هرمز را به جنگ گرفته ایم و متعلق به پادشاه پرتغال است. چون شاه اسماعیل سرگرم با عثمانی ها بود، در آن موقع نمی خواست با پرتغالی ها در خلیج فارس جنگ نماید و کار به مسالمت و سازش با آن ها انجام یافت. در سال 1040 ه.ق، شاه عباس بزرگ پس از معاهده و صلح با عثمانی ها، لشگریان ایران را به سرداری امام قلی خان، مامور تصرف هرمز نمود و با مساعدت کشتی های انگلیسی، پرتغالی ها را شکست داد و آنجا را تصرف نمود و پرچم ایران به جای پرچم پرتغال ها بر فراز قلعه هرمز افراشته شد و طبق شرایط صلح، پرتغالی ها را به مسقط فرستادند و دست آنها در هرمز و خلیج فارس کوتاه گردید.
در سال 1306 ه.ق در دوره ناصرالدین شاه یک نفر مهندس نظامی روسی به جزیره هرمز آمده بود و تنگه هرمز و موقعیت نظامی آن را بازدید نمود و در مراجعت خود به به دولت روسیه ترازی پیشنهاد کرد که چند مخزن ذغال برای سوخت کشتی های روسی در آنجا تاسیس کنند ولی پیشنهاد او به صورت عمل درنیامد.»
نوری زاده بوشهری، 103- 101: 1324
تهران،بزرگراه شهید چمران بلواردانشجو،دانشگاه شهید بهشتی دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه علوم اجتماعی
طراحی شده با افتخار توسط آژانس توسعه کسب و کار پرواز
