آذری، تبریز، آثار تاریخی

آذری، تبریز، آثار تاریخی، بازار تبریز

این بازار که بنای اولیۀ آن به سده های نخستین اسلامی بر می گردد، در دورۀ ایلخانی شکل معماری خاص این دوره را به خود گرفت. مجموعۀ بازار تبریز بزرگترین بازار سرپوشیدۀ جهان محسوب می شود. این مجموعه دارای بازارها، راسته ها و بازارچه های متعددی است، از جمله: بازار امیر، بازار کفاشان، بازار حرمخانه، سرای میرزا مهدی، قیزبستی بازار، بازار میرابوالحسن، بازار شمشیرگر خانه و غیره.

خاماچی، 280-279 : 1370

آذری، تبریز، آثار تاریخی، پل مزرعه

این پل که بنای اولیۀ آن مربوط به دورۀ صفویۀ می باشد، در 35 کیلومتری شمال غربی تبریز، در کنارۀ شمالی رود ارس قرار دارد و امروزه تنها بقایای پایه های آن دیده می شود. براساس نقشۀ بازسازی شده، پل دارای 23 متر طول، 4/6 متر عرض و سه دهانه با طاق جناغی بوده است.

Kleiss, Wolfram., 1987: 338-340

آذری، تبریز، آثار تاریخی، پل وینار

این پل که از آثار دورۀ قاجاریه محسوب می شود، در 35 کیلومتری شمال شرق تبریز، بر روی رودخانۀ تلخه رود (آجی چای)، ساخته شده است. پل وینار دارای طول 80 متر، عرض 3/5 متر و ارتفاع 2/8 متر و سه دهانه با طاق های جناغی است. مصالح مورد استفاده سنگ لاشه و آجر بوده است.

ملازاده، 36-35 : 1379

آذری، تبریز، آثار تاریخی، کاروانسرای آرپادراز

این کاروانسرا که متعلق به دورۀ قاجاریه می باشد، در مسیر جادۀ تبریز به اهر واقع شده است. مصالح به کار رفته در ساخت کاروانسرای آرپادراز، سنگ و خشت می باشد. تزئینات خاصی در بنا دیده نمی شود.

کیانی، 486 : 1373

آذری، تبریز، آثار تاریخی، کاروانسرای جم

کاروانسرای جم از آثار دورۀ صفویه به شمار می رود و در مسیر جادۀ تبریز – مرند واقع است. این مجموعه به شکل چهار ایوانی و از سنگ و آجر ساخته شده است و در آن تزئینات زیبای آجرکاری به چشم می خورد.

کیانی، 490 : 1373

آذری، تبریز، آثار تاریخی، کاروانسرای شبلی

کاروانسرای شبلی در مسیر جادۀ تبریز – میانه واقع شده است و قدمت آن به دورۀ صفوی بازمی گردد. این کاروانسرا به شکل کوهستانی و بدون حیاط مرکزی ساخته شده و مصالح به کار رفته در ساخت آن آجر و سنگ می باشد.

کیانی، 495 : 1373

آذری، تبریز، آثار تاریخی، کاروانسرای گردنۀ ایری

این کاروانسرای صفوی در مسیر جادۀ تبریز به هَروآباد واقع شده است و دارای پلان کوهستانی است. بنای مجموعۀ کاروانسرا سنگی می باشد.

کیانی، 496 : 1373

آذری، تبریز، آثار تاریخی، کاروانسرای گردنۀ نیر (جنوب سبلان)

این کاروانسرا که تماماً از سنگ ساخته شده، در مسیر جادۀ اردبیل – تبریز واقع است و قدمت آن به دورۀ سلجوقی برمی گردد. نوع پلان مجموعه کوهستانی می باشد و تزئینات خاصی در آن دیده نمی شود.

کیانی، 497 : 1373

آذری، تبریز، آثار تاریخی، کاروان سرای گیلک

این کاروانسرا که قدمت آن مربوط به دورۀ صفوی می باشد، در مسیر جادۀ تبریز به زنجان واقع شده است. مصالح به کار رفته در ساخت بنا آجر و سنگ، و پلان بنا چهار ایوانی است. در مجموعۀ کاروانسرا برج هایی تزئینی نیز وجود دارد.

کیانی، 498 : 1373

آذری، تبریز، آثار تاریخی، کاروانسرای وینار

کاروانسرای وینار در 16 کیلومتری شرق تبریز به سمت اهر واقع شده است و متعلق به دورۀ صفوی می باشد. مبنای کاروانسرا تماماً از سنگ ساخته شده است.

کیانی، 502 : 1373

آذری، تبریز، آثار تاریخی، مسجد استاد و شاگرد

این مسجد که زمانی سلیمانیه نیز نامیده می شده است، در سال 742 هـ .ق توسط امیرشیخ حسن چوپان بنا گردیده است. بنای کنونی مسجد عمدتاً از ساخته های دورۀ قاجار است و به صورت مستطیل شکل با ابعاد تقریبی 20×35 متر، دارای شبستانی ستون دار، فضایی گنبددار با غرفه ها و دهلیزهای جانبی است. گنبد آجری بنا توسط ترنبه هایی بر روی آن قرار گرفته است.

کارنگ، 236-232 : 1351

آذری، تبریز، آثار تاریخی، مسجد جامع

این بنا که از قدیمی ترین ابنیۀ تاریخی تبریز به شمار می رود، امروزه از بنای اولیۀ آن چیزی زیادی برجای نمانده و تاریخ ساخت آن نیز به طور دقیق مشخص نیست. ولی با توجه به مدارک موجود به نظر می رسد که بنای اولیۀ آن حداقل مربوط به دورۀ سلجوقی بوده است. بنای کنونی مسجد مستطیل شکل است و با آجر و گل ساخته شده، دارای دو ورودی است و کف آن از سطح زمین های اطراف پایین تر است.

هدایی، 27- 26 : 1370

آذری، تبریز، آثار تاریخی، مسجد جامع علی شاه

این مسجد بین سال های 724- 716 هـ .ق توسط وزیر الجاتیو و به تقلید از ایوان مدائن ساخته شده است. به دلیل استحکام و ارتفاع بسیار این بنا در دورۀ صفویه از آن به عنوان قلعه و مقر دیده بانی استفاده می شده است. امروزه با تخریب بنا، تنها بخشی از دیوارها و محراب بنا باقی مانده است. بقایای موجود ایوان 15/30 متر عرض و دیوارهای سه گانۀ آن 26 متر ارتفاع دارد.

ملّازاده، 21- 18 : 1379

آذری، تبریز، آثار تاریخی، مسجد حسن پادشاه

این مسجد که بنای اولیۀ آن مربوط به دورۀ فرمانروایی امرای آق قویونلو است، اکنون بخش های عمدۀ آن تخریب شده، ولی بر طبق شواهد برجای مانده یکی از زیباترین و باشکوه ترین مساجد تبریز بوده است. سنگ نوشتۀ مرمرین محراب مسجد به صورت طاق نمای ظریفی حجاری شده است. مسجد زمستانی دارای شش ستون سنگی و طاقی ضربی آجری است.

ملّازاده، 24-23 : 1379

آذری، تبریز، آثار تاریخی، مسجد شاه تهماسب

این نا که به «بقعه صاحب الامر» و «مسجد صاحب آباد» نیز معروف است، توسط شاه طهماسب صفوی ساخته شده و بعنوان مسجد سلطنتی مورد استفاده بوده است. بخش هایی از مسجد در سال های مختلف در اثر هجوم و زلزله تخریب شده است و آثاری چند باقی مانده که از مهم ترین آنها می توان به طاق های مرمرین حجاری شده و کتیبه دار اشاره کرد.

کارنگ، 100-89 : 1351

آذری، تبریز، آثار تاریخی، مسجد شیخیه

این مسجد که به حجت الاسلام نیز معروف است، بین سالهای 1235 و 1240 هـ .ق توسط ملامحمد ممقانی ساخته شده است. شبستان بزرگ مسجد 60 متر طول و 26 متر عرض دارد و پوشش آن متشکل از 54 گنبد آجری بر روی چهل ستون سنگی است. دورتادور مسجد چندین طاق نما و خواجه نشین دیده می شود. فضای داخلی ساده و تزئینات آن منحصر به احادیثی است که بر روی ستون ها نوشته شده است.

مشکور،1350

آذری، تبریز، آثار تاریخی، مسجد ظهیریه

این مسجد که بر طبق کتیبۀ سردرآن ، در سال 1087 هـ .ق ساخته شده است در ضلع غربی بقعۀ سید حمزه واقع شده است. ساختمان بنا مستطیل شکل با ابعاد 20×8 متر و دارای یک گنبد بزرگ و دو طاق و دو گنبد کوچکتر است. دور تا دور مسجد انارۀ مرمرینی به ارتفاع 105 سانتیمتر تعبیه شده و بر قسمت بالایی آن سورۀ اسراء به خط ثلث و به شکل برجسته نوشته شده است.

کارنگ، 379-360 : 1351

آذری، تبریز، آثار تاریخی، مسجد مقبره

این مسجد به شکل مربع شکل و با اضلاع 25 متری ساخته شده و دارای نه ستون سنگی با پوشش گنبدهای ضربی است. چهار قطعه از ستون ها هشت ضلعی و پنج قطعۀ آن ها دوازده ضلعی است. این مسجد در گذشته مسجد «شاه» خوانده می شده است.

ملّازاده، 32 : 1379

آذری، تبریز، آثار تاریخی، مسجد کبود

این بنا که «گوی مسجد»، و «مسجد جهان شاه» نیز نامیده می شود، در سال 870 هـ .ق توسط میرزا جهان شاه بن قرایوسف ترکمن، سوّمین پادشاه قراقویونلو ساخته شده است و در گذشته به عمارت مظفریه معروف بوده است. سردر بنا که رو به شمال است، علاوه بر کاشی ها و طرح های بسیار زیبا، با کتیبه های متعدد تزئین شده است. شبستان بزرگ مسجد به شکل مربع (به ضلع 5/16 متر) و از چهار طرف به رواق و شبستان کوچک مرتبط می شود. تزئینات کاشی کاری بنا در حد کمال و از غنی ترین تزئینات کاشی اسلامی است. این بنا به «فیروزه اسلام» نیز مشهور است.

افشار سیستانی، 202 : 1369

آذری، تبریز، آثار تاریخی، مسجد مجتهد

این بنا محسوب به حاج میرزا باقر مجتهد (متوفی 1285 هـ .ق) می باشد، و دارای یک شبستان ستون دار بزرگ، با پوششی از 80 گنبد ضربی بر روی 63 ستون سنگی می باشد. به نظر می رسد در گذشته مسجدی در این محل وجود داشته که میرزا باقر مجتهد آن را توسعه داده است. این بنا در نزدیکی مسجد جامع تبریز واقع شده است.

ملّازاده، 32-31 : 1379

آذری، تبریز، آثار تاریخی، مسجد میرزا صادق آقا

تاریخ ساخت این بنا دقیقاً مشخص نیست، ولی نوع ستون ها و شیوۀ بنا حاکی از قدمت زیاد آن است. مسجد دارای شبستانی بزرگ با 23 ستون سنگی قطور و سرستون های سنگی مقرنس و 34 گنبد آجری نیم دایره کوتاه و منظم است.

ملّازاده، 35 : 1379